Conceptueel kader voor de ontwikkeling van een ruimtelijke indicatorenset Lievois, E. et al

WP 8 Ruimtelijke Synthese (1) 2 deelrapporten mbt transversale thema’s: Het rapport Klimaatverandering als structurele ruimtelijke uitdaging in Vlaanderen peilt naar de reeds voorhanden wetenschappelijke inzichten met betrekking tot klimaatverandering en het reeds geformuleerde beleid hierrond op verschillende politieke schaalniveaus. Verder wordt bekeken wat de concrete ruimtelijke gevolgen zijn van klimaatveranderingen en klimaatbestendig beleid in Vlaanderen. Het rapport Leefstijlbenaderingen en ruimtelijk gedrag is een exploratieve literatuurstudie die meer inzicht wil bieden in de sterktes en zwaktes van leefstijlbenaderingen als instrument voor beleidsondersteunend onderzoek. Daarnaast geeft het rapport ook de noodzaak van een leefstijlbestendig ruimtelijk ordeningsbeleid aan.

WP 8 Ruimtelijke Synthese (2) 1 rapport mbt synthese van de onderzochte ruimtelijke patronen in een indicatorennota. 1 paper mbt conceptualisering van de ruimte en globalizering (nog niet op website)

Indicatorennota als eindproduct van een 5-jarig traject : indicatorennota V1,V2, V3 Datagedreven, technisch 2009: indicatorennota V4 vanuit inhoudelijke aandachtspunten 2011: indicatorennota V5: nieuw voorstel conceptueel kader

Indicatorennota (2007): oorspronkelijke opzet Indicatorenlijst van het luik Ruimte (SRW) (Een bundeling van het kartografische onderzoek binnen het luik Ruimte) Indicatoren als meeteenheden voor belangrijke ruimtelijke fenomenen (toestand) en de ruimtelijke differentiatie binnen Vlaanderen Indicatoren die ruimtelijke veranderingen/transformaties in beeld brengen (evolutie) ( afhankelijk van beschikbaarheid van tijdsreeksen ) Indicatorennota V1-V

Fiche per indicator de motivatie; de opbouw van de indicator met aanduiding van te hanteren variabelen en rekenalgoritme (de grootheid en opbouw); het schaalniveau (de ruimtelijke eenheid); de databronnen en hun technische kenmerken/beperkingen -> kwaliteitsaanduiding van de indicator; tijdsreferentie van de indicator. Indicatorennota V1-V

Short list – long list indicatoren Short list: op korte termijn realiseerbare indicatoren: – Ruimtemonitor Long list: – Data nog niet beschikbaar, wegens: Gebruiksbeperkingen (vb. gebaseerd op individuele gegevens SEE2001) Data niet aanwezig (vb. hobbylandbouw) Indicatorennota V1-V

Indicatorennota : algemene knelpunten Datagedreven benadering -> fenomeen, aandachtspuntengestuurde benadering Nadruk op technische aspecten indicatoren -> inhoudelijke fundering en relatie met transversale thema’s Werkpakketspecifieke benadering -> Thema’s vastgelegd door onderzoekers in het Steunpunt (zekere vrijheid van onderzoek) Nadruk op inhoudelijke kadering: overkoepelende doelstelling van indicatorenverzameling binnen het Steunpunt (beleidsevaluatie was niet het doel van monitoring en onderzoek binnen het Steunpunt!) Indicatorennota V4 2009

De doelstelling van een Vlaams monitoringsysteem (2009) Een louter sectorele benadering vermijden, maar ze wel aan bod laten komen! (<> een ruimteboekhouding) Ruimtelijke transformaties Huisvesting Infrastructuren Industriëel en commerciëel Open ruimte … Interventies door beleidsdomein RO Ruimte- structurerende processen Socio-economische, technische en politieke ontwikkelingen Interventies door beleidsdomeinen buiten ruimtelijke ordening Autonome ontwikkelinge n Indicatorennota V5 2011

Processen: in gang gezet door drijvende krachten Indicatorennota V5 2011

Drijvende krachten: voorstel voor een analytische onderverdeling… 1. demografische ontwikkelingen (natuurlijke aangroei, migratie, vergrijzing), met hieraan gelinkt ook het vraagstuk van voedselvoorziening; 2. Technologische ontwikkelingen: waarbij sommige bronnen verder verfijnen tussen kennissystemen/informatietechnologie, technologie/biotechnologie; 3. Economische ontwikkelingen: waarbij de aandacht wordt gevestigd op de economische globalisering, de hieraan gekoppelde wijzigingen in productiestructuur, economische groei/afname. Het aspect van economische systeem en kapitaalacc umulatie kan ook hieraan gekoppeld worden. 4. Politieke ontwikkelingen: internationale samenwerking, geopolitiek, beleidsdoelstellingen, “policy drivers (cf. futures), policy and regulator environment (3), organisatorische veranderingen in het beleid. 5. Sociaalculturele ontwikkelingen: mensenrechten, levenskwaliteit, opleiding, waardensystemen, maatschappelijke voorkeuren en attituden, welzijn, consumptiepatronen, werkgelegenheid 6. environmentale ontwikkelingen, die in de praktijk sterk gekoppeld worden aan het klimaatopwarmingsvraagstuk; 7. Het energievraagstuk (grondstoffenvraagstuk). Based upon: (Janssen, Okker et al. 2006), (Foresight 2010),Janssen, Okker et al. 2006http://cals.arizona.edu/futuresForesight 2010 Indicatorennota V5 2011

…en verder naar de aanduiding van het ruimtelijke effect en impact Indicatorennota V Ruimtelij ke concentr atie(S) Concentratie/de concentratie (E) Druk op open ruimte Druk op economische/ commerciële structuur Bereikbaarheid 1. demografische ontwikkelingen 2. Technologische ontwikkelingen 3. Economische ontwikkelingen 4. Politieke ontwikkelingen 5. Sociaalculturele ontwikkelingen 6. Milieu-ontwikkelingen 7. Het energie- en grondstoffenvraagstuk

Het voorbeeld van demografie Drijvende kracht: vergrijzing vergrijzingD7 Aandeel leeftijdsgroep 65-plus in de bevolking, in % - stand op 1 januari van het kalenderjaar verzilveringD8 Aandeel leeftijdsgroep 80-plus in de bevolking, in % - stand op 1 januari van het kalenderjaar ontgroening / vergroeningD9 Aandeel leeftijdsgroep 19-min in de bevolking, in % - stand op 1 januari van het kalenderjaar D10 Aandeel leeftijdsgroep 5-min in de bevolking, in % - stand op 1 januari van het kalenderjaar Indicatorennota V5 2011

Het voorbeeld van demografie Vergrijzing: ruimtelijk gerelateerde fenomenen – Concentratie / verspreiding van ouderen – Dynamiek – evolutie: Veranderingen in ruimtelijk patroon van ouderen / migratie – Druk: On open ruimte: – Residentialisering (nieuwe residentiële ontwikkelingen) Op residentiële / commerciële structuur: – Oneven tussen aantal ouderen en ondersteunende voorzieningen – Bereikbaarheid Indicatorennota V5 2011

Indicatorennota -> geen eindpunt Het nieuwe conceptuele kader is een voorstel, maar discussie is nodig: – Met academici – Met beleidsmakers (wat heeft men nodig in dagdagelijkse praktijk? Past dit in het schema? – Wat kan nuttig zijn voor gebruikers werkzaam op het terrein? (vb. ruimtelijke planners) – Cf. Stadsmonitor (participatief proces van verschillende jaren)

Beleidsrelevantie Ondersteuning in de uitbouw van monitoring en beleidsevaluatie binnen RWO Het aanbieden van tools, wetenschappelijk onderbouwde meeteenheden voor hulp in de dagdagelijkse praktijk -> gaat verder in het Steunpunt Ruimte (WP4 Monitoring en Beleidsevaluatie).