Voorjaarsvergadering NVER, 8 April 2016 "Beïnvloeding van de tussenstaatse handel: formaliteit of duidelijke grens?" Steven Noë, Juridische Dienst, Europese Commissie Deze presentatie geeft uitsluitend de persoonlijke opvattingen van de spreker weer. Deze kunnen op geen enkele wijze aan de Europese Commissie worden toegeschreven.

Overzicht 1.Uitgangspunten: Verdrag en rechtspraak 2.De benadering van de Commissie in het algemeen 3.Beschikkingspraktijk 4.De ontwerp-mededeling over het begrip staatssteun 5.De besluiten van 29 april Conclusies 7. Stellingen

A. Het Verdrag Artikel 107, lid 1, VWEU: "Behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt."

Systeem van het Verdrag Volgens het Verdrag is staatssteun in beginsel onverenigbaar met de interne markt en dus verboden. Artikel 108(2) VWEU: exclusieve bevoegdheid van de Commissie om staatssteun verenigbaar met de interne markt te verklaren. Anders dan bij de mededingingsregels voor ondernemingen géén rol voor nationale mededingingsautoriteiten. Staatssteuncontrole door de Commissie – of helemaal niet.

B. Rechtspraak Recente samenvatting van de vaste rechtspraak: Eventech (C-518/13)

Arrest Eventech "65 Volgens vaste rechtspraak van het Hof hoeft voor de kwalificatie van een nationale maatregel als staatssteun niet te worden vastgesteld dat de betrokken steun het handelsverkeer tussen de lidstaten werkelijk heeft beïnvloed en de mededinging daadwerkelijk heeft vervalst, maar dient enkel te worden onderzocht of die steun dat handelsverkeer ongunstig kan beïnvloeden en de mededinging kan vervalsen (…). 66 In het bijzonder moet, wanneer steun van een lidstaat de positie van bepaalde ondernemingen in het intracommunautaire handelsverkeer versterkt ten opzichte van andere concurrerende ondernemingen, dit handelsverkeer worden geacht door de steun te worden beïnvloed (…). 67 In dit verband is het niet noodzakelijk dat de begunstigde ondernemingen zelf aan het intracommunautaire handelsverkeer deelnemen. Wanneer een lidstaat steun toekent aan ondernemingen kan de binnenlandse activiteit immers in stand blijven of stijgen, met als gevolg dat de kansen van in andere lidstaten gevestigde ondernemingen om in die lidstaat op de markt te komen, afnemen (…).

Arrest Eventech (vervolg) 68 Volgens de rechtspraak van het Hof bestaat er bovendien geen drempel of percentage waaronder het handelsverkeer tussen de lidstaten kan worden geacht niet ongunstig te worden beïnvloed. De omstandigheid dat het steunbedrag betrekkelijk gering is of de begunstigde onderneming vrij klein, sluit immers niet a priori de mogelijkheid uit dat het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig wordt beïnvloed (…). 69 Of is voldaan aan de voorwaarde dat de steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt, hangt dus niet af van de plaatselijke of regionale aard van de geleverde vervoersdiensten, noch van de omvang van het betrokken werkterrein (…). 70 In het hoofdgeding kan in het bijzonder niet worden uitgesloten dat het busbanenbeleid het voor [minicabs] minder aantrekkelijk maakt om diensten aan te bieden in Londen, waardoor de kansen voor ondernemingen uit andere lidstaten om tot deze markt toe te treden, slinken. Het staat aan de verwijzende rechter om dit na te gaan."

Conclusie rechtspraak Bijzonder ruim criterium: moeilijk beïnvloeding van de tussenstaatse handel uit te sluiten. Een zuiver lokale markt is niet voldoende. Ook moet duidelijk zijn dat toetreding tot de markt van ondernemingen uit andere lidstaten niet wordt bemoeilijkt (vestiging).

2.De benadering van de Commissie - algemeen Commissie past de rechtspraak toe. Het ruime criterium van de rechtspraak leidt ertoe dat vele maatregelen van beperkt economisch belang staatssteun kunnen behelzen. Praktische oplossing wordt vooral in regelgeving gezocht: de algemene groepsvrijstellingsverordening, de de minimis verordeningen, regels omtrent diensten van algemeen economisch belang. Modernisering van het staatssteunbeleid (2012)

Modernisering staatssteunbeleid Omvangrijk beleidsprogramma dat beoogt om de economische groei te bevorderen, het handhavingsbeleid toe te spitsen op zaken met de grootste impact op de gemeenschappelijke markt, en regels en besluitvorming te stroomlijnen. Toespitsing handhavingsbeleid: Verruimde algemene groepsvrijstellingsverordening (2014). Publieke consultatie over uitbreiding tot bepaalde steun aan havens en vliegvelden (maart 2016). Stroomlijning regels: Verduidelijking en betere toelichting van het begrip staatssteun. De ontwerp-mededeling over het begrip staatssteun (februari 2014). Besluiten van 29 april 2015.

3.De beschikkingspraktijk van de Commissie In de overgrote meerderheid van de aangemelde zaken concludeert de Commissie dat de tussenstaatse handel wordt beïnvloed. Motivering vaak summier. Bijv. woningbouwcorporaties, voetbal, belastingregelingen. Soms concludeert de Commissie dat niet definitief behoeft te worden vastgesteld of de maatregel steun is, omdat de maatregel hoe dan ook verenigbaar met de interne markt kan worden verklaard ("fudge"). Vaak een praktische oplossing die lidstaten en belanghebbenden rechtszekerheid biedt. In uitzonderlijke gevallen besluit de Commissie dat de tussenstaatse handel niet wordt beïnvloed.

Besluit inzake zwembad Dorsten (2000)

Besluit inzake zwembad Dorsten Zwembad bedoeld voor inwoners van Dorsten en naburige plaatsen. Vergelijkbaar met andere zwembaden in Nordrhein- Westfalen. Onderscheid tussen dergelijke installaties en grotere attractieparken met nationale of internationale allure. Verzorgingsgebied maximaal 50 kilometer. Dorsten ligt meer net iets van de grens met Nederland Conclusie: de tussenstaatse handel wordt niet beïnvloedt.

4. De ontwerp-mededeling over het begrip "staatssteun" Januari 2014: openbare consultatie over een ontwerp-mededeling van de Commissie betreffende het begrip "staatssteun" in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU. "Wel heeft de Commissie in diverse zaken geconcludeerd dat bepaalde activiteiten, door de specifieke omstandigheden ervan, een zuiver lokaal karakter hadden en het handelsverkeer tussen lidstaten niet ongunstig beïnvloedden. Gemeenschappelijke kenmerken van dat soort besluiten zijn: (a) de steun leidt er niet toe dat vraag of investeringen naar de betrokken regio worden afgeleid en werpt geen belemmeringen op voor de vestiging van ondernemingen uit andere lidstaten; (b) de door de begunstigde onderneming geproduceerde goederen of diensten hebben een zuiver lokaal karakter of een geografisch beperkt aantrekkingsgebied, en (c) er is niet meer dan een marginaal effect op de markten en consumenten uit aangrenzende lidstaten."

5. De besluiten van 29 april 2015 Persbericht Commissie: "De Europese Commissie heeft met betrekking tot zeven maatregelen waarbij voor louter lokale initiatieven overheidssteun wordt verleend, geconcludeerd dat er geen staatssteun in de zin van de EU-regels mee gemoeid is, omdat ze het handelsverkeer tussen de lidstaten waarschijnlijk niet in significante mate ongunstig zullen beïnvloeden. (…) De besluiten van vandaag zijn voor de lidstaten en de betrokken partijen een extra leidraad om te bepalen welke zaken niet door de Commissie hoeven te worden goedgekeurd op grond van de EU-staatssteunregels. (…) Indien echter staatssteun wordt verleend voor een activiteit met een louter lokale impact, kan het zijn dat het handelsverkeer binnen de EU niet ongunstig wordt beïnvloed, bv. wanneer de begunstigde goederen levert of diensten verricht binnen een een beperkt gebied binnen een lidstaat en waarschijnlijk geen klanten uit andere lidstaten zal aantrekken. Bovendien mag de maatregel geen - of hoogstens marginale - voorzienbare effecten hebben op grensoverschrijdende investeringen in de sector of de vestiging van bedrijven binnen de eengemaakte markt van de EU. Dit wordt aangetoond door de feiten van de zeven zaken waarin vandaag een besluit is vastgesteld."

Investeringssteun voor de haven van Lauwersoog Visserijhaven bedient beperkt geografisch gebied (bijna geen buitenlandse schepen) Aantrekkelijkheid visserijhaven bepaald door lokale omstandigheden Nieuwe kade zal géén buitenlandse vissers aantrekken Zeer beperkte omzet (EUR ) Relatief laag steunbedrag

Investeringssteun voor de haven van Lauwersoog "(32) In het licht van het voorafgaande is de Commissie van mening dat de mededinging voor de door de EHL aangeboden diensten zich in het onderhavige geval op een louter lokaal niveau afspeelt en is het dan ook onwaarschijnlijk dat de geplande investering afnemers uit andere lidstaten zal aantrekken. (…) (39) Op basis van een algemene beoordeling van de bovenstaande gegevens is de Commissie in het licht van de beschikbare informatie van oordeel dat van de overheidssteun redelijkerwijs hooguit een marginaal effect op de voorwaarden voor grensoverschrijdende investeringen of vestigingen kan worden verwacht. "

6.Conclusies Beïnvloeding van de tussenstaatse handel is een ruim begrip Meer duidelijkheid in de Mededeling omtrent het begrip staatssteun Praktisch advies voor overheden en begunstigden: bij twijfel aanmelden

Stellingen 1) De motivering van het besluit over het zwembad van Dorsten overtuigt niet. 2)"nevenactiviteiten" zijn meestal ook economische activiteiten – maar beïnvloeden wellicht de tussenstaatse handel niet.

Dank voor uw aandacht! Vragen? Later nog vragen?