MEERTALIGHEID: LUST OF LAST? Jacomine Nortier Utrecht Institute of Linguistics 16 maart 2016

Onderwerpen VVTO vanuit het perspectief van meertaligheid, het belang van ontwikkeling van de moedertaal (want dat NT2 belangrijk is, wisten we al). Relatie tussen (moeder-) taal en integratie Meertaligheid: lust of last? En in het vvto?

Wat is meertaligheid? Verschillende criteria: van 2 x niveau native speaker … tot functioneel criterium Balanced: eigenlijk uitzonderlijk. Talen hebben verschillende functies.

Politici, media: ‘Ze spreken thuis nog steeds allochtoons!’ Maar: Nederlandse immigrant in bijv. Thailand Nederlanders in immigratielanden: Meten met twee maten!

Als je goed Nederlands wil leren moet je toch de hele dag Nederlands gebruiken? Waarom denken taalkundigen dan dat het niet erg – of zelfs juist goed is als thuis een andere taal dan Nederlands wordt gesproken?

Unsworth 2014: Meer taalaanbod leidt niet altijd tot snellere/betere taalontwikkeling. Meertalige kinderen zijn in staat met minder input evenveel te bereiken als eentalige kinderen. Dat betekent dat kinderen voor de ontwikkeling van elk van hun talen profiteren van input in beide talen.

Moedertaal leren: alleen een set regels en woorden? Ontdekken van de wereld, leren van concepten gaat met behulp van ouders via taal! Gisteren, volgend jaar, drie-plus-vijf: alleen te begrijpen d.m.v. taal (welke dan ook) Het goed beheersen van de moedertaal vormt een stevige basis van waaruit nieuwe talen kunnen worden geleerd, of die moedertaal nou Turks, Nederlands, NGT of Chinees is!

Ergo: Essentieel: ouders moeten bij het opvoeden van kinderen hun beste taal gebruiken! In plaats van elkaar in de weg zitten kunnen talen elkaar versterken en ondersteunen. Kinderen kunnen al heel jong andere talen leren. Meerderheid van de wereldbevolking. En/en ipv of/of!

CUP: common underlying proficiency

Met betrekking tot Common Underlying Proficiency (IJsberg-model): Gedachten ten grondslag aan praten, schrijven etc. komen van één gemeenschappelijke ‘engine’ (bron), onafhankelijk van gebruikte taal. 2 of meer talen: 1 geïntegreerde basis Twee- en meertaligheid zijn mogelijk omdat mensen met gemak meer dan 1 taal kunnen opslaan en gebruiken. En dat gaat niet ten koste van andere dingen. Het staat bovendien los van intelligentie. Spreken, verstaan, lezen, schrijven in één taal helpt het hele systeem te ontwikkelen. Als die L1 niet genoeg is ontwikkeld, functioneert het systeem niet goed.

Onderzoek van Paul Leseman (Pedagogiek, UU): Kinderen die thuis veel worden voorgelezen in hun moedertaal (Turks, Berber) hebben na een paar jaar op school een grotere Nederlandse woordenschat dan kinderen die weinig worden voorgelezen (in welke taal dan ook). Oók vergeleken met eentalige Nederlandse kinderen uit een milieu waar niet wordt voorgelezen!

Achterstand door meertaligheid? Van alle kinderen met een achterstand is ongeveer de helft autochtoon Nederlands. Migrantenkinderen hebben relatief vaak een lage SES. Sociale mobiliteit hoog: verschil migranten en eentalig Nederlandse gezinnen is groot. Lage opleiding: verschillend voor eentalig Nederlandse gezinnen en migrantengezinnen. Stimulerend intellectueel milieu belangrijker dan welke taal. Voorbeelden: voorlezen, praten, rijmpjes, versjes, samen tv kijken, bespreken, etc. Praten met kinderen: zeer hoge taalbeheersing vereist m.b.t. alle functies/domeinen.

En als de thuistaal een taal met hoog aanzien is? Tot nu toe: minderheidstalen Immersion – onderdompeling Voordeel van tweetaligheid is er alleen als beide talen gewaardeerd en onderhouden worden Positie van thuistaal in de samenleving is daarbij van belang Ondersteuning in T1 is nodig als de thuistaal een zwakke positie heeft (in NL bijvoorbeeld Turks, Berber) Ondersteuning in T1 is minder nodig als thuistaal een sterke positie heeft (bijv. Engels) Tweetalig onderwijs – N/E. Voorheen experimenten met transitioneel onderwijs. Praktische problemen

De Volkskrant, enige tijd geleden: “Turkse Nederlanders zijn slecht geïntegreerd omdat ze thuis vooral Turks spreken.” Is integratie hetzelfde als niet meer je moedertaal spreken? Wat is integratie eigenlijk?

Integratie Perspectief van de meerderheid: Mogen ze hun JaNee Ja eigen taal en cultuur behouden? Willen wij ze opnemen JaJa Nee In ons midden? Integratie Assimilatie Segregatie

Perspectief van de minderheid: Willen we onze JaNee Ja eigen taal en cultuur behouden? Willen wij deel uitmaken JaJa Nee van de meerderheidsgroep? Integratie Assimilatie Segregatie

Op deze manier bekeken hoort het spreken van de moedertaal juist bij integratie! Frans Timmermans enige jaren geleden op zijn weblog: Wie assimilatie bepleit, maakt integratie onmogelijk. (…) Assimilatie betekent dat men z’n identiteit geheel moet afleggen om in een (nieuwe) samenleving te kunnen aarden. Men mag niet meer zijn wie men is. Logisch dat men zich dan fel gaat verzetten en juist de loopgraven induikt. Integratie wordt dan onmogelijk. Met andere woorden: assimilatie staat integratie in de weg.

VVTO en anderstalige kinderen Anderstalig: L1 van Fries tot Berber en Tigrinya, en van Spaans tot Limburgs. Geen substantieel Nederlands onderzoek van betekenis naar invloed anderstaligheid op effect en resultaten van vvto. Wel Zweeds onderzoek: Het aantal leerlingen in (…) onderzoek met een anderstalige achtergrond is groter in tpo onderwijs (36%) dan het landelijk gemiddelde (17%), waarbij het opleidingsniveau van de ouders een belangrijke rol speelde in de keuze voor het type onderwijs. Wanneer deze factoren statistisch gecontroleerd worden, blijkt dat anderstalige leerlingen in tpo betere resultaten behalen op nationale testen in de L1, L2 en rekenen dan het landelijk gemiddelde van anderstalige leerlingen. Ook is het prestatieverschil tussen leerlingen met een anderstalige achtergrond en Zweedse achtergrond kleiner in tpo-scholen dan in reguliere scholen (Skolverket, 2010).

Ook voor succes van vvto geldt: Belangrijker dan een wel of niet eentalige achtergrond is SES: sociale achtergrond en opleiding van de ouders.

Meertaligheid stimuleren betekent ook: leer meer talen. Waarom? Voordelen! Vriendelijk, aardig, menselijk, ‘het is hun recht’ Onderzoek naar tweetalig onderwijs in de VS: vb. Chinees/Engelse scholen Vermogen om al jong te abstraheren Gebruik minderheidstaal in onderwijs leidt niet tot achterstand (Spaans in VS) Alzheimer slaat gemiddeld 4 jaar later toe

meer voordelen Website

Geraadpleegde literatuur (selectie) Colin Baker (2011) Foundations of Bilingual Education and Bilingualism (5th ed.). Clevedon: Multilingual Matters. Ellen van den Broek, Rick de Graaff, Sharon Unsworth en Vicky van der Zee (2014): Voorstudie Pilot Primair Tweetalig Onderwijs. RUG/UU. Sharon Unsworth (2014): Meertaligheid en jonge kinderen in het gezin Alessandra Corda, Karel Philipsen, Rick de Graaff (red.): Handboek vvto. Bussum: Coutinho