Geologie van Nederland

Holoceen (v.a. 11.000 jr) Warmer klimaat Stijging zeespiegel ging in fases van: Transgressie (snelle zeespiegelstijging) Regressie (langzame zeespiegelstijging)

Holoceen - Zeespiegelstijging De stijging werd veroorzaakt door: Afsmelten ijskappen NL aan rand van een dalingsgebied (kantelt de Noordzee in – 7 cm per 100 jaar) door omhoogkomen Alpen/Ardennen isostatisch evenwicht afsmelten ijskappen. Inklinken van venen en kleien (10 m sinds Romeinen) NU: onttrekking aardgas (verwachting enkele dm in de komende 50 jaar)

Holoceen - Boreaal Fase 1: Regressie: Veenvorming op pleistocene dekzanden en duinvorming langs de kust In Boreaal  Basisveen achter strandwallen Waar? Noord- en West NL, IJsselmeer, Wadden

Basisveen

Holoceen - Boreaal Veen- ontwikkeling Anderen, Drenthe

Holoceen - Atlanticum Fase 2: Transgressiefase: (afzetting van Calais) Oude blauwe zeeklei en strandwallen Ontstaan van kreken en geulen Waar? Noord- en West NL

Oude blauwe zeeklei

Holoceen - Subboreaal Fase 3: Regressiefase: Veenvorming achter strandwallen en duinen In Subboreaal (vanaf 3500 BP) Hollandveen Waar? Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht

Hollandveen

Veen in West NL: Westelijk veenweidegebied Holoceen - Subboreaal Amsterdam Veen in West NL: Westelijk veenweidegebied

Holoceen - Subatlanticum Fase 4: Transgressie: (afzetting van Duinkerke) In Subatlanticum – inbraken in het landschap Jonge zeeklei Waar? Langs de kusten

Jonge zeeklei

Waar liggen de oude en jonge zeeklei-afzettingen?

Jonge duinen en oude strandwallen

Oude duinen (5000 BP): Nieuwe strandwal voor de oude (4x) Den Haag: Strandwallen niet meer opgeruimd door de zee Opgestoven tot duinen Nieuwe strandwal voor de oude (4x) Kleiige opslibbing er tussen in, later ook veen Den Haag: Binnenhof = strandwal Hofvijver en arbeiderswijken = strandvlakte

Oude duinen

Jonge duinen 12e eeuw: Hoge duinenrij - tot 60 m Sterke terugwijking van de kust Kalkrijk zand en schelpen Hoge duinenrij - tot 60 m

Duinen Verstoord door afgravingen Geëgaliseerd  optimale (kunstmatige) waterhuishouding Uitstekend voor bloembollen

Afzettingen Noordelijk zeekleigebied Jonge zeeklei Kwelders (1 a 1,5 m hoogteverschil) Kwelderwallen – zandige klei/zavel Kwelderbekken – kleiiger/zware klei Oude landschap met terpen http://www.geologievannederland.nl/landschap/landschappen/zeekleilandschap Indijken  nieuwe kwelderwal voor de dijk Landaanwinning Jonge landschap

Afzettingen Noordelijk zeekleigebied

Zuidwestelijk zeekleigebied Subboreaal: Vorming strandwallen + veengebied Subatlanticum: Doorbraken / overstroming Erosie van veen  zeegaten (estuaria)

Ontstaan kreekruggen-poelen landschap Bron foto: beeldbank.rws.nl

Zuidwestelijk zeekleigebied Oudland Klei op veen, via kreken Kreken later opgevuld met zand Inklinking: Inversie van het landschap (2 m) Nieuwland Zeegaten Zandige afzettingen tegen oudland aan Geen inversie

Zuidwestelijk zeekleigebied Overgebleven Oudland:

West NL – gebied achter de duinen

West NL – gebied achter de duinen Geen jonge zeeklei! Hollandveen deels afgegraven Droogmakerijen  oude zeeklei 6 á 2 m-NAP:

Invloed van mens - droogmakerijen Droogleggen binnenzeeën

Rivierengebied Jonge rivierklei-gebied Oude rivierklei-gebied Dalingsgebied Oude rivierklei-gebied Opheffingsgebied

Rivierengebied - oud Tektonische opheffing/daling Klimaatsverandering Glaciaal: sedimentatie – vlechtende rivieren Interglaciaal: erosie/insnijding – meanderende rivieren Terrassenvorming http://www.geologievannederland.nl/landschap/landschappen/heuvellandschap

Rivierengebied - jong Sedimentatie gebied Oeverwallen (0,5 - 1,5 m hoger) Landinwaarts breed Dicht bij de zee smaller Kommen (overstromingsvlakten) Nu: alleen nog sedimentatie in uiterwaarden (binnendijks) http://www.geologievannederland.nl/landschap/landschappen/rivierlandschap

Invloed van mens Potstalsysteem (eind Middeleeuwen – 1900) Kappen van bos (eind middeleeuwen) Uitgebreide heidevelden Potstalsysteem (eind Middeleeuwen – 1900) Water voor mens en dier (beekje/grondwater) Natte gronden  grasland Drogere gronden (niet te droog!!!)  akkers Vruchtbaarheid: Afplaggen heide  potstal + (schapen)mest  akkers Zandverstuivingen door overbegrazing heide en teveel afplaggen heide

Heide & Stuifzand Wekeromse zand Kootwijkerzand

Samengevat Holoceen Subatlanticum Keileem E Holoceen Subboreaal Jonge zeeklei E Holoceen Atlanticum Basisveen O Holoceen Boreaal Veen en klei O Weichselien Oude zeeklei G Eemien Rivierzand G Saalien Dekzand L Tertiair Hollandveen I

Links www.geologievannederland.nl www.bodemdata.nl www.aardkundigewaarden.nl Intranet.cah.nl  mediatheek  bodemkaarten