Ode aan de verwondering Over De kunst van het crashen van Peter Verhelst

‘Ze konden liegen alsof het gedrukt stond. ’ Peter Verhelst, Tongkat. Een verhalenbordeel (1999)

‘Mensen denken dat je een boek moet snappen. Dat is belachelijk, er is niets te snappen. Ik geloof niet in doelmatigheid, laat staan dat er een soort doelgerichtheid zou zijn. Je hebt de vrijheid om te interpreteren zoals je wilt. Elke lezer kan zijn eigen film maken, waarin hij meespeelt of weigert mee te spelen. Een soort virtual reality.’ Interview met Sander Pleij, ‘Op engagement zul je mij niet betrappen’, in: De Groene Amsterdammer, 20 november 1996.

‘Als ik populair zou willen zijn, dan moet ik andere boeken schrijven. Ik schrijf geen simpele dingen. Wat ik schrijf, vergt een meer ingespannen leeshouding.’ J. Antonissen, ‘Beste dichter zijn, daar kun je toch geen waarde aan hechten?’, in: De Morgen, 31 januari 2015.

De kunst van het crashen ‘Het woord wordt pas lichaam door de blik, de hoogstpersoonlijke toevoeging van de lezer. Een nieuw, onuitspreekbaar lichaam.’ [289]

De kunst van het crashen ‘Het woord wordt pas lichaam door de blik, de hoogstpersoonlijke toevoeging van de lezer. Een nieuw, onuitspreekbaar lichaam.’ [289] ‘Fictie De kunst van het crashen is fictie. Elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op het ene accident dat zich onophoudelijk op dat andere accident stapelt.’ [296]

Echt waar? Flaptekst: ‘Peter Verhelst reed op de autosnelweg toen hij bij het inhalen over het losgeraakte wiel reed van een vrachtwagen.’ Bart Vervaeck in DWB: ‘Op23 april 2013 maakt de ik- verteller van Peter Verhelsts nieuwe roman een zwaar auto-ongeluk mee.’ Werkelijkheidseffect: datum, tijd, plaats [7]

Echt waar?

‘het literaire ervan’ Voorwoord I. Eerste kat van Istanbul II. Studie van een rennende man Interludium III. Studie van een menselijk lont Interludium IV. Studie van een man, wachtend op zijn schaduw V. Tijd en waarheid Interludium VI. Thuis Woordenlijst Fantasma’s Kader

Voorwoord Thema 1: explosie en temporele deformatie Thema 2: beweging en stilstand Thema 3: vernietiging en metamorfose Motieven: ‘witte rook’, ‘een witte wolk’, ‘doorschijnende draadjes’, ‘stilte’, ‘glas’, ‘bloeddruppels’, ‘een stekende pijn in mijn linkerschouderblad’.

Zes episodes (‘studies’) Variaties op een thematische reeks. Over Bernini: ‘Meester van de metamorfose en van de concetto (= het poëtische concept dat twee of meer begrippen die niets met elkaar te maken hebben met elkaar verbindt om nieuwe inzichten mogelijk te maken.’ [295]

I. Eerste kat van Istanbul

‘Vanaf die dag leefde Raoul in constante beweging, elke dag in een andere vermomming, onder een andere naam: wij die onszelf Eerste kat van Istanbul noemen, omdat we ervan overtuigd zijn dat ze ons nooit kunnen uitroeien, zij die uitroeien maar met elk schot ergens ter wereld iemand anders wakker maken. Een nieuwe kat.’ [28]

II. Studie van een rennende man

‘Hoe je je armen juichend omhoog slaat terwijl je over een nieuwe richel de leegte in springt. Enkele meters dieper land je op je hurken en in dezelfde beweging gooi je je hoofd en schouders alweer voorover en loop je soepel verder met de armen ontspannen naast het lichaam, niet te snel, een tempo dat je urenlang kunt volhouden.’ [54] ‘Je zult in het landschap opgaan, niet te onderscheiden van rotsblokken of van struiken.’ [60]

III. Studie van een menselijk lont

‘De man doorzoekt de hele plateauscheur, maar er is geen uitgang, zelfs niet voor een wezen kleiner dan een hand; de ruimte is een grote, in basalt gevatte luchtbel met overhellende wanden naar een gat dat alleen door gevleugelden kan worden bereikt.’ [86]

IV. Studie van een man, wachtend op zijn schaduw

‘Ik leerde dat er meer waarheden zijn en dat die waarheden elkaar niet noodzakelijk snijden. En dat ze allemaal waar zijn. Ik leerde me tegen dat besef te verzetten. Ik leerde me tegen dat verzet te verzetten, wat de moeilijkste opdracht was die ik ooit had gekregen. Misschien omdat ik die van mezelf opgelegd kreeg.’ [145]

V. Tijd en waarheid

‘Ssss. Sssss. Ssssan-dor’, zegt hij. Overdreven articulerend: ‘Ik ben een dich-ter. Welkom in mijn boek,’ zegt hij en wijst met een armzwaai naar de nevel. Hij gaat achter me staan, zet zijn handen in mijn oksels en trekt me overeind.’ [210] ‘Ik weet niet of ik een goed mens ben. Ik weet niet wie daarbuiten op me wacht. Ik weet niet hoe ik hier terecht ben gekomen en niet hoe ik hier weg kan.’ [202]

VI. Thuis

Interludium ‘Wat gebeurt er in die zwarte milliseconden, in die schokjes? Wat houdt zich daar verborgen?’ [81]

Interludium [1] Rennende man, plaat 59, Animal locomotion, Eadweard Muybridge

Interludium [2] Rennende man, plaat 62, Animal Locomotion, Eadweard Muybridge

Interludium [3] Vliegende roofvogel, plaat 765, Animal Locomotion, Eadweard Muybridge

Francis Bacon ‘Op 23 april 2013, rond halfeen werd ik op de E40 nabij Wetteren een man, alighting on a road.’ [251]

Francis Bacon, Painting (1946). Olie op linnen, 198 x 132 cm ‘It came to me as an accident. I was attempting to make a bird alighting on a field. And it may have been bound up in some way with the three forms that had gone before, but suddenly the line that I had drawn suggested something totally different and out of this suggestion arose this picture. I had no intention to do this picture; I never thought of it in that way. It was like one continuous accident mounting on top of another.’

Francis Bacon, Study for a man with microphones (1946)

Diego Velazquez, Portret van Paus Innocentius X (1650) Francis Bacon, Study after Velazquez Portrait of Pope Innocent X (1953)

Besluit Verlangen naar versmelting en aanwezigheid Schrijven om iemand terug te halen ‘de vermisten, de vergeters, l’oubli, mijn grootvader Marcel en zij die vergeten zijn’ [293]

Besluit Verlangen naar versmelting en aanwezigheid Schrijven om iemand terug te halen ‘de vermisten, de vergeters, l’oubli, mijn grootvader Marcel en zij die vergeten zijn’ [293]