HOE KAN VLAANDEREN ZIJN STEM LATEN KLINKEN? Elie Ratinckx VRWI Studiedag Academisch Vormingscentrum voor Leerkrachten 5 november 2014 5 november 2014.

Presentatie over: "HOE KAN VLAANDEREN ZIJN STEM LATEN KLINKEN? Elie Ratinckx VRWI Studiedag Academisch Vormingscentrum voor Leerkrachten 5 november 2014 5 november 2014."— Transcript van de presentatie:

1 HOE KAN VLAANDEREN ZIJN STEM LATEN KLINKEN? Elie Ratinckx VRWI Studiedag Academisch Vormingscentrum voor Leerkrachten 5 november 2014 5 november 2014

2 VRWI Toekomstverkenningen 2025

3

4 SOCIAAL EN INTELLECTUEEL KAPITAAL

5 Cruciaal om de Innovatieve Kennissamenleving van 2025 te realiseren:  Vernieuwd en adaptief onderwijssysteem;  Dynamische arbeidsmarkt (vb. flexicurity);  Sociale innovatie (vb. werkplekinnovatie).

6 VERNIEUWD EN ADAPTIEF ONDERWIJS  Vlaanderen is koploper (in OESO-verband) in waste of talent Kijken naar Finland om elk talent te laten excelleren; Mogelijkheid onderzoeken van meer bindende studiekeuzes?  Leerkracht centraal Groot aanzien en fel gegeerd beroep in Finland, Polen, Zuid-Korea …; Kwaliteit van de leerkracht.  Generieke competenties (metacognitie) naast specialistische kennis Verbanden kunnen leggen (vb. STEM@school project); Eigen leer- en loopbaantraject sturen; Levenslang leren. …

7 VERNIEUWD EN ADAPTIEF ONDERWIJS  Meer aandacht voor praktijkervaring binnen opleidingen (duaal leren);  Voor jongeren die interesse en talent hebben: Onderzoek en innovatie gerichte onderwijspistes aanbieden;  Vlaamse overheid + bedrijven meer investeren in schoolinfrastructuren: Labo’s; Gebouwen; ICT; …

8 Samen met de kwaliteit in onderwijs, ook een kwantitatieve component:  Knelpuntrichtingen en -beroepen zoals in STEM KIEZEN VOOR STEM! informatici, ingenieurs elektronica, Big Data specialisten, … specifieke profielen ingenieurs die dagelijks samenwerken met medici, biologen, psychologen, … chemici, ingenieurs scheikunde, biochemie, milieu … biotechnici, farma, ingenieur voeding, … technici, bouwkundig tekenaars, ingenieur elektriciteit, bouwkunde… informatici, ingenieurs, …

9 De Vlaamse Regering en Parlement vinden dit een zeer belangrijke problematiek omwille van evidente redenen:  Tegengaan van jeugdwerkloosheid (16,6% in VL);  Arbeidsmarkt schreeuwt om goed geschoolde STEM-jongeren;  Zeer belangrijk voor het behoud van welvaart en welzijn in Vlaanderen;  Maatschappelijk belang van wetenschap en techniek (vb. kritisch denken);  … Er gebeurt veel in Vlaanderen!

10 Samenleving sectoren, bedrijven en kennisinstellingen aanmoedigen om bij te dragen tot het STEM- beleid meer maatschappelijke waardering voor technologische beroepen creëren Onderwijs aantrekkelijk STEM- onderwijs leraars, opleiders en begeleiders versterken leerlingen laten uitblinken opleidingsaanbod aanpassen Studie- en loopbaankeuze aandacht voor keuzeproces meer meisjes aantrekken STEM Actieplan

11 Er gebeurt veel in Vlaanderen! STEM-platform:  onafhankelijke ‘Raad van wijzen’ uit bedrijfsleven, media …;  adviseren Vlaamse Regering over STEM-Actieplan;  voorzitter: Martine Tempels (Vice-president Telenet). een aantal verwezenlijkingen: STEM-techniekcoaches (basisonderwijs)

12 Er gaat nog veel gebeuren in Vlaanderen! Vlaams Regeerakkoord (2014-2019):  Doorbraak realiseren voor meer mensen in STEM-opleidingen en –beroepen: Middelen voor wetenschapscommunicatie hier maximaal op enten; Centrale rol voor Technopolis als kenniscentrum.

13 Er gaat nog veel gebeuren in Vlaanderen! Beleidsnota Onderwijs (2014-2019):  Verder inzetten op STEM-actieplan, o.a. gekoppeld aan terugdringen ongekwalificeerde uitstroom: Sterke nadruk op verhoging # meisjes in STEM SO en HO; Meer aandacht voor STEM in BO en SO : inspiratie halen uit vernieuwende buitenlandse best practices; Meer aandacht voor STEM in opleiding en professionalisering van leraren: STEM-academies Scholen Lerarenopleidingen Breder maatschappelijk draagvlak voor STEM: meer gecoördineerde acties van sectoren en bedrijven.

14 Er gaat nog veel gebeuren in Vlaanderen! Hoger onderwijs telt meer studenten technologie (12,5%) Woensdag 22 oktober 2014 Beleidsnota Werk, Economie, Wetenschap, & Innovatie (2014-2019)  Vernieuwde, meer intersectorale STEM-strategie: Objectieve beeldvorming en toegankelijke informatie verstrekken: 1. grote publiek (vb. wetenschapsweek); 2. specifieke doelgroepen (vb. studiekiezers, jongeren, meisjes, …) In samenwerking met alle sectoren, onderling en andere partners zoals VDAB en Syntra.

15 ‘Voor wiskunde haalt Sven altijd erg goede cijfers. Daarom heeft zijn klastitularis (ook wiskundeleraar) hem al een paar keer aangesproken: “Sven, man, jij moet toch voor burgerlijk ingenieur gaan!” Maar zijn oudere broer is ingenieur en Sven vindt hem een saaie kerel, zonder enige interesse in cultuur. Die weg wil hij zeker niet inslaan.’

16  VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’ - Dirk De Martelaere (MAS) - Wouter Van den Berghe (Tilkon)  VRWI advies 175 (dd. 25/10/2012) Wetenschappelijke ondersteuning STEM-beleid

17  STEM-stromen in het Vlaams onderwijs en naar de arbeidsmarkt  Factoren die de studiekeuze voor STEM beïnvloeden  Buitenlandse initiatieven om jongeren te stimuleren voor STEM  Aanbevelingen VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’

18 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen Verschillende factoren beïnvloeden STEM-tekort!

19 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  Meer dan 4 op 10 leerlingen in het SO zit in een STEM-richting

20 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  Meisjes ondervertegenwoordigd in STEM-TSO Enkel in de STEM-richtingen in het ASO en het KSO houden meisjes en jongens elkaar in evenwicht. Enkel in de STEM-richtingen in het ASO en het KSO houden meisjes en jongens elkaar in evenwicht. In de STEM-richtingen van het TSO en BSO zitten nauwelijks meisjes. In de STEM-richtingen van het TSO en BSO zitten nauwelijks meisjes. Meisjes zijn ook ondervertegenwoordigd in de meeste STEM-richtingen in het HO, behalve deze die op biologie gericht zijn: drie kwart van de studenten in STEM-richtingen HO bestaat uit jongens. Meisjes zijn ook ondervertegenwoordigd in de meeste STEM-richtingen in het HO, behalve deze die op biologie gericht zijn: drie kwart van de studenten in STEM-richtingen HO bestaat uit jongens.

21 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  6 op 10 studenten zitten in het HO in niet-STEM

22 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  Doorstroom SO naar HO

23 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  De instroom van buitenlandse studenten in STEM-richtingen in Vlaanderen heeft nauwelijks invloed op de uitstroom 60% van de ‘buitenlandse’ generatiestudenten (bachelor) hebben in Vlaanderen SO gevolgd. Slechts enkele honderden buitenlandse STEM-gediplomeerden (bachelor + master), waarvan velen terugkeren naar hun land.

24 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  STEM-opleiding vaak niet nodig in eerste job! In welke mate was het noodzakelijk dat u in uw 1e job over een technische of technisch-wetenschappelijke achtergrond beschikte?

25 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: STEM-stromen  STEM-gehalte stijgt bij jobverandering

26 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Studiekeuzefactoren

27 Studiekeuzefactoren  Interesse is de belangrijkste factor!  Jongeren staan positief tegenover wetenschap en techniek, maar veel minder tegenover STEM op school  Interesse wordt al gevormd in de kindertijd  Inquiry based learning verhoogt interesse  Weinig jongeren kunnen zich indenken ooit wetenschapper te worden  Meisjes scoren zwakker voor STEM op alle vijf factoren: Interesse, Geloof in eigen kunnen, Identificatie, Utiliteit en Relatieve Kost  Belangrijke (indirecte) invloed van ouders

28 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Studiekeuzefactoren Top 5 bij jongensTop 5 bij meisjes  Explosive Chemicals  How it feels to be weightless in space  How the atom bomb functions  Biological and chemical weapons and what they do to the human body  Black holes, supernovae and other spectacular objects in outer space  Why we dream when we are sleeping and what the dreams might mean  Cancer – what we know and how we can treat it  How to perform first aid and use basic medical equipment  How to exercise the body to keep fit and strong  Sexually transmitted diseases and how to be protected against them *ROSE  Interesseverschillen jongens en meisjes

29 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Studiekeuzefactoren  Naar een gedifferentieerde aanpak Concrete Bètatechnici  Mooi werk in bèta en techniek  Spectaculaire acties  Proefjes doen  Techniek Challenge  Buitenschoolse activiteiten  Meet the engineer Carrière Bèta's  Bedrijvencontactdag  Carrière coaching  Beroepentest  Businessgames  Status & trots uitstralen  Merken die tot de verbeelding spreken  Meet the boss Non Bèta's  Linken aan hobby’s  Techniek in de context van design & trends  Bètatechniek in cultuur & enter­tainment videoclips, podiumbouw & pretparken  Vrouwelijke rolmodellen & leuke mensen in de techniek  Meet the inspirerende verteller Mensgerichte Generalisten  Debatten  Maatschappelijke challenge  Focus op vertaalslag naar de gebruiker  Samenwerking met zorg & geneeskunde  Brede studies  Meet the visionary *BètaMentality

30 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Buitenlandse initiatieven  Vele duizenden initiatieven  Verschillende doelstellingen Bij jongeren een positief beeld van STEM promoten. De kennis van de bevolking over (het belang van) STEM verhogen. De kwaliteit en de methoden voor STEM-onderwijs verbeteren. De interesse van leerlingen voor STEM-vakken doen toenemen. Leerlingen stimuleren om later STEM-studies te volgen (op secundair en hoger niveau). Een beter genderevenwicht in STEM-studies en -beroepen bereiken. Werkgevers laten beschikken over voldoende mensen met STEM-competenties.

31 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Buitenlandse initiatieven  Soorten initiatieven in Europa Beleidsplannen en ondersteunende structuren. Curriculumhervormingen. Pedagogische vernieuwingen. Opleiding en bijscholing van leerkrachten. Samenwerking van scholen met andere organisaties. Acties gericht naar bepaalde doelgroepen (vooral meisjes).

32 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Buitenlandse initiatieven  Verschillen met Vlaanderen Grootschalige initiatieven. Beleidsplannen met kwantitatieve doelen. Sturen van de toegang tot het hoger onderwijs. Beïnvloeden van de pedagogische methoden op school. Verbetering van wiskundeonderwijs. Aandacht voor (dalend) prestatieniveau op STEM-vakken. Grotere rol universiteiten (en onderzoekscentra). Link met regionale economische ontwikkeling. Initiatieven van individuele bedrijven.

33 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen  Onderwijsinitiatieven: ‘factors for success’ Inwerken op de attitudes van jonge­ren m.b.t. STEM (interesse!). Langetermijnperspectief. Voldoende grote schaal. Een keten van initiatieven van kleuterschool tot hoger onderwijs. Acties gericht naar jonge kinderen. Specifieke acties gericht op meisjes en vrouwelijke leerkrachten. Bijscholing en duurzame ondersteuning van leerkrachten. Moderne uitrusting en attractief didactisch materiaal. Cofinanciering uit bedrijfsleven en de wetenschapssector. Gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle betrokkenen. Niet wachten op hervorming SO!

34 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen  Ook initiatieven buiten het onderwijs! Een gericht immigratiebeleid voeren voor STEM-studenten en STEM-geschoolden uit het buitenland. STEM-beroepen aantrekkelijker maken en voorstellen. Het grote publiek en ouders sensibiliseren via media.

35 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen  Duurzame dragende structuur Een geïntegreerde systeembenadering. Een strategisch langetermijnplan. Samenhan­gen­de acties van kleuter- tot hoger onderwijs. Arbeidsmarktgerelateerde maatregelen. Sensibilise­rings­­activiteiten. Een slagkrachtig coördinatieorgaan. Bindende engagementen tussen de stake­holders. Voldoende budget.  Verder gericht onderzoek

36 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen  34 concrete aanbevelingen in vier groepen 1.Structurele onderwijshervormingen om het STEM-potentieel te verhogen. 2.Pedagogische vernieuwingen in het STEM-onderwijs om de interesse te verhogen. 3.Een attractiever beeld van STEM-beroepen zodat jongeren er zich meer mee kunnen identificeren. 4.Maatregelen om de in- en uitstroomkanalen te beïnvloeden.

37 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen 1. Structurele Onderwijshervormingen Aanpassen van de leerplannen en eindtermen op gebied van wetenschappen. Techniek sterker aan bod laten komen in het basisonderwijs. Scholen incentives geven om het aantal meisjes in technische richtingen te verhogen. De principes van TOS21 effectief opnemen in de eindtermen voor de basisvorming in de 2de en 3de graad. Rechtstreekse overstapmogelijkheden creëren vanuit 2de graad ASO (wetenschappelijke STEM) naar technische STEM in de 3de graad TSO. Een ‘7de jaar’ of propedeuse creëren als brugklas tussen secundair onderwijs en STEM-richtingen in het hoger onderwijs. Vrijstellingen verlenen in het hoger onderwijs (indien STEM-richtingen werden gevolgd). Meer multidisciplinaire bachelors- en mastersopleidingen aanbieden. Onderwijsminors integreren in de STEM-bacheloropleidingen. Meer aandacht besteden aan ‘inquiry based learning’ en contextueel STEM-onderwijs in de initiële lerarenopleiding.

38 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen 2. Pedagogische vernieuwingen De pedagogie vernieuwen op gebied van STEM in het lager en secundair onderwijs. ‘Inquiry based learning’ reeds invoeren vanaf de kleuterschool. Duidelijker differentiëren i.f.v. de doelstellingen van wetenschapsonderwijs. Specifieke benaderingen ontwikkelen voor meisjes. Bijscholen van leerkrachten. Specifieke STEM-leerkrachten of experten inschakelen in het lager onderwijs. Leergemeenschappen creëren op gebied van STEM. Modules en leermaterialen ontwikkelen. Scholen op structurele en permanente basis laten samenwerken met bedrijven, hoge­scholen, universiteiten en onder­zoeks­centra. STEM-beroepsbeoefenaars betrekken bij het STEM-onderwijs.

39 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen 3. Attractiever beeld van STEM-beroepen Een correcter beeld creëren over de beroepen van STEM-gediplomeerden De media een minder stereotiep beeld van STEM-beroepen laten weergeven Meer gebruik maken van rolmodellen van STEM-studenten en - beroepsbeoefenaars STEM-studenten hoger onderwijs in contact brengen met een waaier aan beroepsbeoe­fenaars Jongens én meisjes met een migrantenachtergrond warm maken voor STEM Het onderscheid tussen het statuut van arbeiders en bedienden wegwerken Sommige STEM- jobs attractiever maken Ouders sensibiliseren voor STEM

40 VRWI studiereeks 25 ‘Kiezen voor STEM’: Aanbevelingen 4. Maatregelen om de in- en uitstroomkanalen te beïnvloeden Meer buitenlandse studenten aantrekken en ze vervolgens in het land houden. Immigratie van STEM-gediplomeerden bevorderen. Inactieve STEM-gediplomeerden weer naar de arbeidsmarkt halen. Expertfuncties beter valoriseren in het bedrijfsleven. Oudere STEM-beroepsbeoefenaars langer aan het ‘werk’ houden. Mensen herscholen naar STEM-functies.

41  Mijlpaalrapport Verdient samen met STEM-actieplan bijzondere aandacht van STEM-platform. Verdient samen met STEM-actieplan bijzondere aandacht van STEM-platform.  Volgehouden, Integrale en Grootschalige Initiatieven Duurzame resultaten op basis van kritische massa en continuïteit. Duurzame resultaten op basis van kritische massa en continuïteit. VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid Haus der Kleinen Forscher: op langere termijn alle 42.000 kleuterscholen in Duitsland bereiken

42  Centrale rol onderwijs Inzetten op inspirerende leerkrachten. Inzetten op inspirerende leerkrachten. o Basis Lerarenopleidingen meer aandacht voor wetenschap en techniekLerarenopleidingen meer aandacht voor wetenschap en techniek Bijscholing leerkrachten op korte termijnBijscholing leerkrachten op korte termijn STEM-opgeleide begeleidt leerkrachtenSTEM-opgeleide begeleidt leerkrachten o Secundair Vak eigen STEM-leerkrachten brengen passie overVak eigen STEM-leerkrachten brengen passie over Lerarenopleidingen multidisciplinairLerarenopleidingen multidisciplinair Inquiry based science learning. Inquiry based science learning. o Explorerend en probleemgericht leren o Aansluitend bij leefwereld jongeren o Samenwerking met bedrijven, kennisinstellingen … Studiekeuzebegeleiding. Studiekeuzebegeleiding. o CLB o Structurele contacten SO en HO o Ook aandacht in SO met oog voor zalmprincipe o Rekening houdend met heterogeniteit jongeren VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid

43  Meisjes! Meisjes motiveren is cruciaal om uitstroom te verhogen. Meisjes motiveren is cruciaal om uitstroom te verhogen. Aanpak op maat (cf. studiekeuzemodel van Eccles). Aanpak op maat (cf. studiekeuzemodel van Eccles). Bestaande goede praktijken nu verder uitrollen! Bestaande goede praktijken nu verder uitrollen! VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid

44  Kansarme jongeren Kansen om hoger op sociale ladder te komen. Kansen om hoger op sociale ladder te komen. Wervende en zelfvertrouwen stimulerende acties op maat. Wervende en zelfvertrouwen stimulerende acties op maat.  Zorg voor interessante STEM-jobs Een belangrijk deel van STEM-gediplomeerden komt niet in STEM-jobs terecht. Een belangrijk deel van STEM-gediplomeerden komt niet in STEM-jobs terecht. Verschillende maatregelen zijn nodig zoals: Verschillende maatregelen zijn nodig zoals: o Harmonisering statuut arbeiders vs. bedienden; o Sommige STEM-jobs attractiever maken; o Jongeren laten kennismaken met STEM-werknemers; o … VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid

45  STEM zoekt (Media-)aandacht Er zijn ook externe factoren (ouders, leerkrachten …) die keuze bepalen. Er zijn ook externe factoren (ouders, leerkrachten …) die keuze bepalen. Media als flankerende maatregel. Media als flankerende maatregel. Zie vroegere VRWI adviezen (onderbenut potentieel!). Zie vroegere VRWI adviezen (onderbenut potentieel!). VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid

46  Inzetten op herscholing naar STEM-jobs Herscholing biedt potentieel. Herscholing biedt potentieel. Voorbereidend jaar. Voorbereidend jaar. Omscholing naar technische knelpuntberoepen in het kader van herstructurering. Omscholing naar technische knelpuntberoepen in het kader van herstructurering.  Buitenlandse STEM-gediplomeerden en –studenten aantrekken en houden aantrekken en houden Gericht migratiebeleid. Gericht migratiebeleid. Juiste omstandigheden creëren in Vlaanderen. Juiste omstandigheden creëren in Vlaanderen. Kennismaken met bedrijfsleven via stages. Kennismaken met bedrijfsleven via stages. VDAB lokt tientallen Portugese ingenieurs naar Vlaanderen VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid

47  Het belang van een onafhankelijk STEM-platform dat zaken in beweging zet en enthousiasmeert zet en enthousiasmeert Onafhankelijk, autonoom en deskundig. Onafhankelijk, autonoom en deskundig. Algemeen belang van Vlaanderen dienen. Algemeen belang van Vlaanderen dienen. Actoren uit het veld complementair vanuit bottom-up. Actoren uit het veld complementair vanuit bottom-up. Resultaten meten, inspanningen evalueren. Resultaten meten, inspanningen evalueren.  Geen duurzaam resultaat zonder realistisch budget Nu dringend tijd voor actie. Nu dringend tijd voor actie. Realistisch budget dat slim wordt ingezet. Realistisch budget dat slim wordt ingezet.  Verder en permanent (gericht) onderzoek Studie heeft ook nieuwe vragen opgeroepen. Studie heeft ook nieuwe vragen opgeroepen. Permanente wetenschappelijke ondersteuning van STEM-beleid via vb. SBO. Permanente wetenschappelijke ondersteuning van STEM-beleid via vb. SBO. VRWI advies 175: Focus voor het STEM-beleid

48 Meer informatie: http://www.vrwi.be/