Empowerment in de zorg Tine Van Regenmortel en Bienke Janssen

Presentatie over: "Empowerment in de zorg Tine Van Regenmortel en Bienke Janssen"— Transcript van de presentatie:

1 Empowerment in de zorg Tine Van Regenmortel en Bienke Janssen
Fontys Hogeschool Sociale Studies Congres Being There, Jaarbeurs Utrecht 15 mei 2008

2 Doel en opbouw presentatie
Wat is empowerment? Betekenis van empowerment binnen de hulpverlening Een praktijkvoorbeeld Discussie met behulp van vragen

3 Waardeoriëntatie en theoretisch kader
Empowerment als ‘paradigma’ Maatschappelijk kwetsbare groepen Eigen kijk op sociale problemen en haar oplossingen Empowerment moet men verwerven met ondersteuning van de omgeving Open-einde construct en contextbepaald Meerdere niveaus (‘multi-level construct’) Empowering processen en empowered outcomes Ethisch gegrond/synthese

4 Definitie van empowerment (Van Regenmortel)
Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via: Het verwerven van controle Het aanscherpen van kritisch bewustzijn Het stimuleren van participatie KP:Niet alleen richten op de zwakke en beschadigde kant van mensen, maar ook op de krachten die zij voor zichzelf en anderen in kunnen zetten. RF: Niet handelen vanuit veroordeling, maar vanuit verwondering. UItgaan van wat mensen nog kunnen. Metho: Manieren van hv zoeken minst ingrijpend, client centraal, vraaggericht. Idee van empowerment is dat hoe je je als persoon in een kwetsbare positie in deze maatschappij weet te handhaven afhankelijk is van 1) eigen reactie, 2) reactie van de maatschappij en 3) de interactie tussen die twee

5 Aandacht voor de psychologische dimensie
geen statisch persoonlijkheidskenmerk (‘trait’) wel een dynamisch context bepaald construct (‘state’)’ ▼ interactionistische en dynamische kijk

6 Empowerment binnen de hulpverlening
Het ‘strengths’ of krachtenperspectief Relatie tussen hulpvrager en hulpverlener Attitude en technieken van de hulpverlener Organisatorische context Casemanagement

7 1. Krachtenperspectief FOCUS EN APPEL OP POTENTIELE KRACHT- EN
STEUNBRONNEN ZIEKTE/DEFICIT MODEL

8 Positieve psychologie
SELIGMAN ‘PSYCHOLOGISCH KAPITAAL’ VEERKRACHT (RESILIENCE) ►MINST INGRIJPENDE HULPVERLENING

9 2. Relatie tussen hulpvrager en hulpverlener
Betrokkenheid Gelijkwaardigheid Verbinding Wederkerigheid

10 3. Attitude en technieken van hulpverlener
Faciliterende activiteiten Reflectief/ Probleemstellend ‘Outreaching’/’bemoeizorg’ Ervaringen/ survivor’s pride Krachtgerichte technieken Vraagtechnieken Taal Assessment Planmatig handelen

11 4. Organisatorische context
‘Competente’ organisaties Self empowerment van hulpverleners Enabling niche Geen stigmatisering Aandacht voor gehele persoon Verandering en groei Toegang tot andere niches Aanleren van vaardigheden Gastvrijheid Uitgenodigd voor medezeggenschap Groepsaspect

12 Kwartiermaken Ruimte maken voor mensen die ‘anders’ zijn
Maatschappelijke steunsystemen Gastvrijheid en betrokkenheid Voorbereiding van ontmoeting

13 5. Casemanagement Vraaggestuurd overleg
Multidisciplinaire en naadloze hulpverlening Overlegnetwerken B.v. Lokaal cliëntoverleg en eigen kracht conferenties

14 MAATZORG = Krachtgerichte hulpverleningsmethodiek ‘Principles shape practice’
1. Positieve hulpverlening 2. Integrale hulpverlening 3. Participatie 4. Gestructureerde hulpverlening 5. Gecoördineerde hulpverlening KP:Niet alleen richten op de zwakke en beschadigde kant van mensen, maar ook op de krachten die zij voor zichzelf en anderen in kunnen zetten. RF: Niet handelen vanuit veroordeling, maar vanuit verwondering. UItgaan van wat mensen nog kunnen. Metho: Manieren van hv zoeken minst ingrijpend, client centraal, vraaggericht. Idee van empowerment is dat hoe je je als persoon in een kwetsbare positie in deze maatschappij weet te handhaven afhankelijk is van 1) eigen reactie, 2) reactie van de maatschappij en 3) de interactie tussen die twee

15 Kenmerken van empowerment
Streven naar minst ingrijpende en nabije zorg op maat Krachtenperspectief De relatie als fundament Erkenning van ervaringsdeskundigheid Empowerment ook op meso en macro niveau KP:Niet alleen richten op de zwakke en beschadigde kant van mensen, maar ook op de krachten die zij voor zichzelf en anderen in kunnen zetten. RF: Niet handelen vanuit veroordeling, maar vanuit verwondering. UItgaan van wat mensen nog kunnen. Metho: Manieren van hv zoeken minst ingrijpend, client centraal, vraaggericht. Idee van empowerment is dat hoe je je als persoon in een kwetsbare positie in deze maatschappij weet te handhaven afhankelijk is van 1) eigen reactie, 2) reactie van de maatschappij en 3) de interactie tussen die twee

16 Gecoördineerde zorg voor zelfstandig wonende ouderen
Multidisciplinair ‘ouderenoverleg’ vanuit het perspectief van hulpverleners: krachten en valkuilen Theoretische kennis moet in functie staan van praktisch relevantie. Zorgverstrekkers hebben handvatten en instrumenten nodig om de theoretische inzichten omtrent een hoogstaande zorgpraktijk om te zetten in hoogstaande zorgkwaliteit. Methodieken zijn hiervoor bruikbare instrumenten. Een voorbeeld van een methodiek die de client centraal stelt en vraaggericht werkt zijn netwerkoverleggen. Deze methodieken zijn vooral ontwikkeld voor mensen in kwetsbare posities (zoals hulpbehoevende ouderen). Het versterkend en verbindend werken staat hierbij centraal.

17 Onderzoeksdoel Hoe beoordelen hulpverleners de organisatie en het verloop van een multidisciplinair ouderenoverleg in de praktijk? Doel van het overleg Meerwaarde voor het primaire proces Ervaren knelpunten/ valkuilen Theoretische kennis moet in functie staan van praktisch relevantie. Zorgverstrekkers hebben handvatten en instrumenten nodig om de theoretische inzichten omtrent een hoogstaande zorgpraktijk om te zetten in hoogstaande zorgkwaliteit. Methodieken zijn hiervoor bruikbare instrumenten. Een voorbeeld van een methodiek die de client centraal stelt en vraaggericht werkt zijn netwerkoverleggen. Deze methodieken zijn vooral ontwikkeld voor mensen in kwetsbare posities (zoals hulpbehoevende ouderen). Het versterkend en verbindend werken staat hierbij centraal.

18 Multidisciplinair ‘ouderenoverleg’ in de praktijk
Lokaal ‘ouderenoverleg’ Den Bosch Oost Werkgebied inwoners waarvan 30% 55+ Multidisciplinair samenwerkingsverband Casusgeleid overleg, met aandacht voor dossieroverstijgende knelpunten Vaste samenstelling van teamleden, overige professionals op afroep beschikbaar Werkgebied 6 gemeleerde wijken. Samenwerking multi disciplinair en eerste en tweede lijn. Organisatie vanuit een gezondheidscentrum. Casussen ingebracht op verschillende gronden, maar altijd multi complexe problemen.

19 Onderzoeksopzet Kwalitatief Kwantitatief Participerende observaties
Diepte-interviews met hulpverleners Focusgroepen met hulpverleners Schriftelijke vragenlijst (TDV, Stoop en van der Laan, 1992)

20 Krachten ouderenoverleg Valkuilen ouderenoverleg
Resultaten Krachten ouderenoverleg Valkuilen ouderenoverleg Gecoördineerde, gestructureerde en geïntegreerde zorg Collegiale consultatie/ leren ‘Warme’ overdracht Op de hoogte blijven van ontwikkelingen Beeldvorming rondom cliënt Stem van de cliënt Verantwoordelijkheid voor cliëntsituatie Organisatorische inbedding (te) routinematig werken Het wordt door hulpverleners gezien als een zinnige uitwisseling en een zinnig contact tussen de eerste en de tweede lijn. Ook de samenstelling wordt gezien als een goede afspiegeling van de hulpverleners in de wijk.Gezamenlijk gedragen hulpverlening. Je kent elkaar persoonlijk en inhoudelijk. Belt elkaar makkelijker en vertrouwt sneller op elkaars oordeel omdat iemands manier van werken gekend wordt. M, die meneer en ik heb een meneer en ik weet het niet meer. CC± Ik kan iets halen in de in dat ik adviezen in kan winnen in lastige situaties, maar ik kan ook meedenken met anderen. Warme overdracht: Ik mis iets, het zijn net hamerstukken

21 Discussievraag 1 Wat maakt een netwerkoverleg een ‘overleg op maat’?:
Vaste samenstelling van hulpverleners? Aanwezigheid betrokken cliënten? Verantwoordelijkheid voor voortgang hulpverlening? Met of zonder aanwezigheid informele zorgverleners?

22 Discussievraag 2 Zijn er belemmeringen aan het werken met het
krachtenperspectief, in het bijzonder met mensen met (psychische) beperkingen?

23 Discussievraag 3 Volgens de empowermenttheorie is het investeren in een (vertrouwens)relatie een voorwaarde voor een succesvolle hulpverlening Hoe realistisch is dit in een maatschappij waar tijd en middelen beperkt zijn?

24 Discussievraag 4 Het verlenen van empowerende hulpverlening is ook een
verantwoordelijkheid van organisaties. Welke maatregelen zouden organisaties kunnen nemen om hulpverleners in hun werkzaamheden te ondersteunen?