Download de presentatie
GepubliceerdFenna Pieters Laatst gewijzigd meer dan 10 jaar geleden
1
De vocale groepsles binnen het Utrechts Conservatorium
Learning Labs in Conservatoire Education LKCA Onderzoeksconferentie, 24 november 2014 Tamara Rumiantsew Hogeschool docent, Musicus, Praktijkonderzoeker Hogeschool docent, Musicus, Praktijkonderzoeker deze combinatie maakt dat ik bijzonder gemotiveerd ben om onderzoek te doen naar de eigen onderwijspraktijk en daarbij na te gaan of het opleiden van musici dichter bij de beroepspraktijk kan staan. Dan ga ik nu naar het eerste deel van deze presentatie waarin ik wat zal vertellen over de groepsles zang aan het Utrechts Conservatorium
2
De vocale groepsles binnen het Utrechts Conservatorium
Lectoraat Communicating Music, Onderzoek door Annemarie Maas en Tamara Rumiantsew
3
Aanleiding voor het onderzoek
Een curriculum bestaat doorgaans uit een combinatie van individuele lessen en groepslessen; deze laatste lessen vinden meestal plaats in de bijvakken, zoals bv theoretische vakken en solfege/gehoortraining. Op de groepslessen zang na, vinden hoofdvakgebonden groepslessen alleen incidenteel plaats. Hoewel leren in/binnen een groep voor musici eigenlijk een heel natuurlijk gegeven is gezien het feit dat de meeste beroepscontexten van een musicus uit samenwerking met anderen bestaan De opdracht die wij meekregen: We hebben nu op een aantal plekken in het onderwijs groepslessen zang, maar eigenlijk weten we niet zo goed wat er gebeurt in die lessen, om het wat cru te zeggen: wat docenten erin stoppen en wat studenten eruit halen. Kunnen jullie dat eens gaan uitzoeken? [next slide] Vragen die leefden vanuit het lectoraat en het bestuur van het conservatorium
4
Onze onderzoeksvragen waren redelijk simpel:
Welke toekomstperspectieven zijn er voor groepslessen? Wat zijn effecten van groepslessen? Wat gebeurt er binnen groepslessen zang? Onze onderzoeksvragen waren redelijk simpel: Wat gebeurt er binnen groepslessen zang? Wat zijn effecten van groepslessen? Welke toekomstperspectieven zijn er voor groepslessen?
5
Situatie Het is waarschijnlijk geen toeval dat de groepslessen binnen het Utrechts Conservatorium gerelateerd zijn aan zang: door een meer natuurlijke drang tot communiceren bestaat er waarschijnlijk een grotere behoefte om dit binnen de opleiding een plaats te geven. We troffen een groepsles zang aan binnen vier afdelingen: [next slide] Vocale groepslessen vinden plaats binnen vier verschillende afdelingen
6
14 eerstejaars studenten
Klassiek 4 docenten 38 Bmus & Mmus studenten Jazz & Pop 5 docenten 27 Bmus & Mmus studenten Musician 3.0 1 docent 14 eerstejaars studenten Docent Muziek 4 docenten 22 studenten Vier afdelingen: Bij zowel Klassiek als Jazz & Pop is de groepsles performance gerelateerd; bij Docent Muziek en Musician 3.0 gaat het meer om het algemene muzikale en vocaal-technische vaardigheden, zoals die toegepast kunnen worden als muziekdocent of speler-maker. De Klassieke afdeling heeft de meest uitgebreide opzet, met vier verschillende groepslessen verdeeld over vooropleiding en jaar 1; jaar 2 en 3; een Liedklas voor jaar 3 en 4; en de Master studenten. Behalve de Liedklas, vinden de lessen wekelijks plaats, en duren 2 uur per groep. Bij de groepsles zijn minstens 2 docenten aanwezig, en een pianist als begeleider. Het programma van de groepslessen wordt vooraf aan het studiejaar door de docenten vastgesteld. De groepsles van de Jazz & Pop afdeling heeft een roterende structuur van 6 weken waarin thematisch wordt gewerkt bij 1 docent. Alle docenten zien alle groepen; een groep bestaat uit 6 studenten. De groepsles is wekelijks en duurt 90 minuten. Bij de opleiding Docent Muziek is er de groepsles zang onderdeel van een breed curriculum. Vocale training in het eerste jaar vindt plaats in een groepsles; in het tweede jaar is er een individuele zangles, en in het derde jaar beide voor wie kiest voor de specialisatie zang. De groepslessen hebben vooral betrekking op vocaal-technische aspecten en aspecten van het werkveld, zoals materiaal voorbereiden voor lessen in een klas. Bij Musician 3.0 heeft de groepsles het karakter van een kennismaking met zingen en met algemene muzikale ontwikkeling, zoals gehoortraining en solfège. Deze ‘Vocal Playground’ vindt plaats in jaar 1. Na onze oriëntatie op deze afdelingen, kwamen we erop uit dat het bestuderen van de groepslessen van Klassiek en Jazz & Pop tot het meest interessante vergelijksmateriaal zou leiden, alleen al vanwege het feit dat het hier gaat om een hoofdvak zang. Een belangrijk verschil tussen de Klassieke en Jazz & Pop afdeling betreft de implementatie van de groepsles: bij Klassiek was het een initiatief van 1 docent die van het bestuur een zakje met geld meekreeg om de groepsles samen met 3 andere docenten vorm en inhoud te geven; bij de Jazz & Pop afdeling was het initiatief van 4 hoofdvakdocenten afkomstig die daar gezamenlijk allen een kwartier van hun hoofdvakles voor inleverden om zo de groepsles te kunnen faciliteren. [weghalen ODM en Musician 3.0]
7
Methode & Proces Nu volgt een uiteenzetting van wat we hebben gedaan:
Het bevragen van studenten en docenten middels een Gemengde onderzoeksopzet met enquêtes en interviews waaraan in totaal 49 studenten, 11 alumni en 11 docenten deelnamen Bevragen van studenten en docenten Gemengde onderzoeksopzet met enquêtes en interviews Deelnemers: 49 studenten, 11 alumni en 11 docenten
8
Enquêtes: 4 clusters van vragen
Uitvoeringspraktijk: vocaal/technisch interpretatie (tekst/stijl) improvisatie creativiteit presentatie Samenwerking: ensemble/samenspel feedback geven lesvoorbereiding professioneel samenwerken samenwerkings-vormen Interactie: aantal contact-momenten impact van de interactie eigen inbreng Professionele voorbereiding: reflectie doen van muzikaal onderzoek muzikale experimenten communicatie flexibiliteit initiatief nemen De enquête bestond uit de volgende clusters van vragen: uitvoeringspraktijk: vocaal/technisch interpretatie (tekst/stijl) improvisatie creativiteit presentatie , samenwerking ensemble/samenspel feedback geven lesvoorbereiding professioneel samenwerken samenwerkings-vormen , interactie aantal contact-momenten impact van de interactie eigen inbreng en professionele voorbereiding reflectie doen van muzikaal onderzoek muzikale experimenten communicatie flexibiliteit initiatief nemen Ten aanzien van deze onderdelen hebben we docenten gevraagd hoeveel tijd en aandacht ze aan het betreffende onderdeel besteedden (op een schaal van 1 tot 10), en aan studenten hoe ze de betreffende onderdelen binnen de groepsles waarderen (ook op een schaal van 1-10).
9
algemeen nut groepslessen redelijk hoog gewaardeerd
Resultaten enquêtes algemeen nut groepslessen redelijk hoog gewaardeerd over de gehele linie scoren docenten hoger dan studenten categorie Beroepsvoorbereiding scoort bij studenten over het geheel zeer laag lage scores in de categorie Samenwerking, met name professionele samenwerking en feedback geven en ontvangen beide vakgroepen zijn weinig op vocale techniek gericht gezien de lage scores op dit onderdeel categorie Interactie scoort het hoogst algemeen nut groepslessen redelijk hoog gewaardeerd over de gehele linie scoren docenten hoger dan studenten categorie Beroepsvoorbereiding (reflectie, doen van muzikaal onderzoek, muzikale experimenten, communicatie, flexibiliteit, initiatief nemen) scoort bij studenten over het geheel zeer laag tamelijk lage scores in de categorie Samenwerking, met name professionele samenwerking en feedback geven en ontvangen beide vakgroepen zijn weinig op vocale techniek gericht gezien de lage scores op dit onderdeel categorie Interactie scoort het hoogst
10
Totaalplaatje: respons enquêtes van alle studenten en alle docenten
Hier nog even het totaalplaatje van de resultaten van alle 4 de afdelingen, waarbij de donker gekleurde balkjes de docenten representeren en de lichter gekleurde de studenten
11
Stap 1: Inzoomen enquêtes Klassiek en Jazz & Pop
Docenten Studenten Om een en ander scherper in beeld te krijgen, zoomen we in op de enquête resultaten van de afdelingen Jazz en Pop (rood) en Klassiek (blauw), en de respons van docenten (links) en studenten (rechts) voorspelbare uitschieters naar boven en beneden zijn hier goed waar te nemen zoals bijvoorbeeld dat interpretatie hoog scoort bij Klassiek en improvisatie de laagste score krijgt [next slide]
12
Studenten Docenten Bij Interactie valt op dat studenten hun eigen betrokkenheid en hun individuele interactie met de docent hoger waarderen dan interactie onderling, en die van de docent met de groep. [next slide]
13
Open vraag: Welk aspect van de groepsles heeft de meeste impact op jouw beroepspraktijk? In de enquete hadden we tot slot een open vraag aan studenten en alumni: welk aspect van de groepsles heeft de meeste impact op jouw beroepspraktijk? We hebben de woorden die als antwoord werden gegeven in een Wordle gezet. WAt is een Wordle En mijn vraag aan u is: welke van deze 2 wordles is van de Klassieke, en welke van de Jazz & Pop afdeling?
14
Wat zijn jouw prioriteiten bij het geven van groepsles?
En de open vraag die we aan docenten stelden, wat zijn jouw prioriteiten bij het geven van groepsles, leidde tot deze 2 wordles, waarbij wederom mijn vraag: welke wordle is van welke afdeling? [next slide]
15
Verschillen tussen de afdelingen op basis van enquêtes en interviews
Klassiek: Jazz & Pop: groepsles functioneert in belangrijke mate als podium studenten zijn met name als toehoorder aanwezig, tenzij ze zelf les krijgen groepsles is meer een masterclass-vorm vanuit een groot respect voor elkaars expertise handhaven de docenten grenzen in hun eigen feedback, en die van studenten de inhoud van de groepsles wordt bepaald door muziekstijlen en repertoire de docenten spreken de studenten met name aan als toekomstige uitvoerende musici gering appèl op zelfsturend vermogen van studenten docenten delen niet dezelfde mening over opzet en leerdoelen groepsles functioneert in belangrijke mate als intervisie instrument alle studenten zijn actief betrokken groepsles is meer experimenteel onderwijs docenten stimuleren studenten feedback uit te spreken, vanuit een veilige omgeving de inhoud van de groepsles wordt bepaald door thema’s en werkvormen de docenten spreken de studenten ook aan als toekomstige docerende musici aanzienlijk appèl op zelfsturend vermogen van studenten docenten zijn het eens over de thematische opzet [benoemen verschillen] groepsles functioneert in belangrijke mate als podium / groepsles functioneert in belangrijke mate als intervisie instrument studenten zijn met name als toehoorder aanwezig, tenzij ze zelf les krijgen / alle studenten zijn actief betrokken groepsles is meer een masterclass-vorm / groepsles is meer experimenteel onderwijs vanuit een groot respect voor elkaars expertise handhaven de docenten grenzen in hun eigen feedback, en die van studenten / docenten stimuleren studenten feedback uit te spreken, vanuit een veilige omgeving de inhoud van de groepsles wordt bepaald door muziekstijlen en repertoire / de inhoud van de groepsles wordt bepaald door thema’s en werkvormen de docenten spreken de studenten met name aan als toekomstige uitvoerende musici / de docenten spreken de studenten ook aan als toekomstige docerende musici gering appèl op zelfsturend vermogen van studenten / aanzienlijk appèl op zelfsturend vermogen van studenten docenten delen niet dezelfde mening over opzet en leerdoelen / docenten zijn het eens over de thematische opzet Naar aanleiding van deze verschillen kun je je afvragen wat de afdelingen van elkaar zouden kunnen leren? Met name bij de klassieke afdeling blijkt dat de focus op muzikaal-ambachtelijke vaardigheden en het streven naar meesterschap binnen een groepsles dermate groot zijn, dat de ontwikkeling van andere beroepsmatige aspecten niet aan bod komen, ondanks dat er een groepssituatie is waarin vele aspecten die minder goed in een individuele lessen passen, aandacht zouden kunnen krijgen, zoals voorbereiding op professionele samenwerkingen, het leren geven en krijgen van feedback, het reflecteren op het eigen leerproces en het zelfstandig voorbereiden van professionele situaties.
16
Aanbevelingen en TOekomst
17
Meer onderzoek naar ons didactisch handelen
Aanbevelingen Meer onderzoek naar ons didactisch handelen Meer open leeromgevingen voor zowel studenten als docenten Aandacht voor en onderzoek naar hoe beleid en werkvloer op elkaar kunnen aansluiten Onderscheid gaan maken tussen educatie voor uitblinkend (excellerend) talent en het multi-talent dat zich in de breedte ontwikkelt: bezinning op en stroomlijning van toelatingsprocedure, type talent, pedagogiek en leerweg Onderwijs maken in plaats van alleen uitvoeren en daartoe zoeken binnen het docentenbestand naar onderwijsontwerpers Stafontwikkeling op het gebied van peer-learning & reflectie, feedback en groepsdynamica aan het eind van ons onderzoek bleven we met bepaalde vragen zitten: Hoe kunnen we studenten zo goed mogelijk voorbereiden op de verschillende beroepspraktijken? Hoe faciliteren we talentontwikkeling? Hoe leggen we verbindingen tussen beroepspraktijk, onderwijs, nieuwe ontwikkelingen op het gebied van didactiek, pedagogiek communicatie en intervisie in relatie tot dat onderwijs? mede gezien deze vragen zijn onze aanbevelingen: Meer onderzoek naar ons didactisch handelen Meer open leeromgevingen voor zowel studenten als docenten Aandacht voor en onderzoek naar hoe beleid en werkvloer op elkaar kunnen aansluiten Onderscheid gaan maken tussen educatie voor uitblinkend (excellerend) talent en het multi-talent dat zich in de breedte ontwikkelt: bezinning op en stroomlijning van toelatingsprocedure, type talent, pedagogiek en leerweg Onderwijs maken in plaats van alleen uitvoeren en daartoe zoeken binnen het docentenbestand naar onderwijsontwerpers Stafontwikkeling op het gebied van peer-learning & reflectie, feedback en groepsdynamica En dan ga ik nu naar het tweede deel van deze presentatie waarin ik iets zal vertellen over mijn huidige onderzoek waar een deel van deze vragen en aanbevelingen in zijn uitgewerkt
18
Learning Labs in Conservatoire Education
Onderzoek aan Universiteit Leiden, ICLON/Sociale Wetenschappen Promotor: Dr. Wilfried Admiraal
19
Redenen voor dit onderzoek:
Introductie Waarom dit onderzoek? Redenen voor dit onderzoek: veranderingen maatschappij & beroepspraktijk: ook opleiden voor beroepen die nog niet bestaan* mate van urgentie nog niet groot genoeg bij docenten, studenten, opleiding weinig onderzoek conservatoriumonderwijs, daarbinnen bijzonder weinig onderzoek naar werkvormen onderwijsontwikkeling hogere prioriteit op agenda conservatoriumonderwijs = kostbaar onderwijs Redenen voor dit onderzoek: veranderingen maatschappij & beroepspraktijk: ook opleiden voor beroepen die nog niet bestaan* “65% van de kinderen die in groep 1 en 2 zitten komen terecht in een beroep wat we nu nog niet eens kennen, wat er nu nog niet is.” (Bussemaker, 2012) mate van urgentie nog niet groot genoeg bij docenten, studenten, opleiding weinig onderzoek conservatoriumonderwijs, daarbinnen bijzonder weinig onderzoek naar werkvormen onderwijsontwikkeling hogere prioriteit op agenda conservatoriumonderwijs = kostbaar onderwijs
20
[next slide] impressie beroepspraktijk
Introductie Impressies klassiek conservatoriumonderwijs: individueel van aard Het leren bespelen van een instrument heeft zijn wortels in het meester-gezel model, dat zich mettertijd heeft ontwikkeld tot één-op-één onderwijs, alhoewel verschillende vormen van dit model in andere dan Westerse culturen of andere periodes hebben bestaan. Al zo'n tien jaar is er onderzoek gaande naar de praktijk van het één-op-één model binnen conservatoria, waaruit blijkt dat de exclusieve toepassing van dit model als voorbereiding op de beroepspraktijk zowel positieve als negatieve effecten oplevert (cf. Gembris & Langner, 2005; Lebler, 2007; Gaunt, 2008). Negatieve effecten kunnen worden verklaard vanuit het oogpunt van de verschillende complexe vaardigheden die de beroepspraktijk vereist en die verschillende werkvormen impliceren waarin veel aandacht gaat naar samenwerking, peer-learning en reflectie; aspecten die niet voldoende aan bod komen in individuele lessen. Uit bijvoorbeeld uitkomsten van de Kunstenmonitor en een onderzoek van de KNTV uit 2009 blijkt dat alumni niet tevreden zijn over de aansluiting van de opleiding op hun beroepspraktijk. De docenten die lesgeven hebben daadwerkelijk een grote expertise en brengen studenten de fijne kneepjes van het vak bij. Maar we zullen echt moeten oppassen dat er straks niet 2 werelden zijn: die binnen de 4 muren van het conservatorium en die daarbuiten [next slide] impressie beroepspraktijk
21
Impressies huidige muziekpraktijk
We zien hier dat klassieke musici behalve moeten kunnen functioneren in traditionale ensembles, orkesten en koren, ook in situaties terecht kunnen komen waarin ze moeten experimenteren, acteren, samenwerken met andere disciplines, het creeren van muziek voor een specifieke context, zoals bijvoorbeeld educatieve projecten
22
multiple roles/multiple contexts single role/single context
Verschuiving van beroepsperspectieven multiple roles/multiple contexts single role/single context specialist generalist ambacht muzikaal-artistiek reproductie nauwgezetheid discipline reflectie flexibiliteit improvisatie creatie innovatie communicatie samenwerking ondernemerschap Verschuiving van beroepsperspectieven van single role/specialist naar multiple roles/generalist ambacht muzikaal-artistiek reproductie nauwgezetheid discipline communicatie samenwerking ondernemerschap reflectie flexibiliteit improvisatie creatie innovatie Behalve ontwikkeling specialistische competenties zal door geïntegreerde werkwijze (Learning Labs) ook meer aanspraak gemaakt worden op ontwikkeling generalistische competenties Behalve ontwikkeling specialistische competenties zal door geïntegreerde werkwijze (Learning Labs) ook meer aanspraak gemaakt worden op ontwikkeling generalistische competenties
23
Student-gecentreerd; gericht op ontwikkeling
Wat zijn Learning Labs? Student-gecentreerd; gericht op ontwikkeling Actieve betrokkenheid & eigen verantwoordelijkheid Flexibiliteit: alternatieven zien & problemen samen oplossen Samenwerking binnen en buiten de eigen discipline: multi-/interdisciplinair Samenwerkend en ervaringsgericht leren Meer ruimte voor creatie, naast reproductie Meer innovatie, naast discipline Ruimte voor experiment, inclusief technologie Om in te kunnen spelen op de verschuiving die heeft plaatsgevonden wil ik learning labs ontwerpen en implementeren. Wat zijn Learning Labs? Student-gecentreerd; gericht op ontwikkeling Actieve betrokkenheid & eigen verantwoordelijkheid Flexibiliteit: alternatieven zien & problemen samen oplossen Samenwerking binnen en buiten de eigen discipline: multi-/interdisciplinair Samenwerkend en ervaringsgericht leren Meer ruimte voor creatie, naast reproductie Meer innovatie, naast discipline Ruimte voor experiment, inclusief technologie Dan ga ik nu naar de hoofdvraag van dit onderzoek: [next slide]
24
Onderzoeksvragen Wat is de impact van Learning Labs op de ontwikkeling van professionele competenties van conservatoriumstudenten? In hoeverre zijn collaboratieve en ervaringsgerichte leermodellen (Learning Labs) al deel van huidig conservatoriumonderwijs? Wat zijn ontwerpprincipes van Learning Labs binnen conservatoriumonderwijs? Wat zijn effecten van Learning Labs op leerervaringen en leeruitkomsten van studenten? Wat is de impact van Learning Labs op de ontwikkeling van professionele competenties van conservatoriumstudenten? met de volgende deelvragen: In hoeverre zijn collaboratieve en ervaringsgerichte leermodellen (Learning Labs) al deel van huidig conservatoriumonderwijs? Wat zijn ontwerpprincipes van Learning Labs binnen conservatoriumonderwijs? Wat zijn effecten van Learning Labs op leerervaringen en leeruitkomsten van studenten? Deze vragen worden uitgewerkt middels de volgende methode [next slide]
25
Quasi-experimenteel Mixed Methods Design
Methode Quasi-experimenteel Mixed Methods Design Test & Controle groepen/ Pre + Post-test Enquetes/Surveys Semigestructureerde interviews t.b.v. kwalitatieve data analyse & fidelity check Ontwerp van onderwijs (samen met collega-docenten) in pilots > Observaties / Steekproeven Evaluatie (surveys/interviews) en aanpassing/verbetering > herhaling pilots 1. Beschrijvende fase Quasi-experimenteel Mixed Methods Design Test & Controle groepen/ Pre + Post-test Enquetes/Surveys Semigestructureerde interviews t.b.v. kwalitatieve data analyse & fidelity check Ontwerp van onderwijs (samen met collega-docenten) in pilots > Observaties / Steekproeven Evaluatie (surveys/interviews) en aanpassing/verbetering > herhaling pilots 1. Beschrijvende fase Literatuurstudie Ontwikkeling meetinstrumenten Dataverzameling: enquêtes, interviews, lesmateriaal Literatuurstudie Ontwikkeling meetinstrumenten Dataverzameling: enquêtes, interviews, lesmateriaal
26
3. Evaluatie fase, inclusief herimplementatie pilots
Methode 2. Ontwerp fase Van prototype naar implementatie (van linksonder naar rechtsonder lezen) goedkeuring 3 experts testen in 3 lessen/groepen bespreking klankbord groep bespreking met studenten Ontwerpprincipes versie 1 versie 3 versie 2 versie 4 pilot 2) Ontwikkeling van learning labs in de ontwerp fase voor de volgende onderdelen van een klassiek conservatorium curriculum: Ensemble/Kamermuziek Instrumentaal/Vocaal hoofdvak Algemeen Theoretische Vakken Educatieve vakken 3. Evaluatie fase, inclusief herimplementatie pilots Ensemble/Kamermuziek Instrumentaal/Vocaal hoofdvak Algemeen Theoretische Vakken Educatieve vakken 3. Evaluatie fase, inclusief herimplementatie pilots
27
Systematische studie naar (werkvormen binnen) conservatoriumonderwijs
Relevantie Systematische studie naar (werkvormen binnen) conservatoriumonderwijs Sterkere verankering van professionele competenties; meer en betere beroepsperspectieven Urgentie onderwijsontwikkeling: realisatie in ontwerp & uitvoering Meer verantwoordelijkheid bij de opleiding Impact Impact op zowel studenten als docenten - stafontwikkeling, cultuurverandering en nieuw rolmodel Maatschappelijk engagement afgestudeerden Effecten gezondheid musici Voorbeeldfunctie door toepassing in onderwijspraktijk Relevantie Systematische studie naar (werkvormen binnen) conservatoriumonderwijs Sterkere verankering van professionele competenties; meer en betere beroepsperspectieven Urgentie onderwijsontwikkeling: realisatie in ontwerp & uitvoering Meer verantwoordelijkheid bij de opleiding Impact Impact op zowel studenten als docenten - stafontwikkeling, cultuurverandering en nieuw rolmodel Maatschappelijk engagement afgestudeerden Effecten gezondheid musici Voorbeeldfunctie door toepassing in onderwijspraktijk En dan tot slot de bij het onderzoek betrokken partijen: [next slide]
28
Studenten en docenten van conservatoria
Bij het onderzoek betrokken partijen Studenten en docenten van conservatoria Conservatoriumdirecties, studieleiding/management Besturen van (kunsten)hogescholen Relevante (beroeps)organisaties en commissies Relevante netwerken als AEC, ICON, ELIA Studenten en docenten van conservatoria Conservatoriumdirecties, studieleiding/management Besturen van (kunsten)hogescholen Relevante (beroeps)organisaties en commissies Relevante netwerken als AEC, ICON, ELIA
29
Hartelijk dank voor uw aandacht!
Verwante presentaties
© 2024 SlidePlayer.nl Inc.
All rights reserved.