Communicatie en risico’s

Presentatie over: "Communicatie en risico’s"— Transcript van de presentatie:

1 Communicatie en risico’s
Logeion Congres 18 juni 2009 Communicatie en risico’s Workshop Geert Geujen, Actorion Communicatie Hans Iserief, Royal Haskoning

2 Filmpje!

3 Het nieuwe millennium van de openbare en externe veiligheid:
Inleiding Het nieuwe millennium van de openbare en externe veiligheid: Enschede (vuurwerkramp) Volendam (cafébrand) Utrecht (trap gracht) Haarlemmermeer (asielzoekerscentrumbrand) Keerpunt: adviezen commissie Oosting 2001 ‘No nonsence’ veiligheid, vergunningverlening en –handhaving Actieve informatieverstrekking aan mensen

4 Risicocommunicatie is geboren. Of toch niet….
Inleiding Risicocommunicatie is geboren. Of toch niet…. Het bestond al  Rijnmond De verplichting bestond al  wetgeving Het gebeurt nog steeds niet (breed)  m.u.v. enkele voorlopers Vanmiddag enkele vragen en antwoorden over dit interessante onderwerp.

5 Oorspronkelijk AcUtHas
Even voorstellen Wie of Wat is ActHas? Drs. Geert Geujen, senior adviseur Actorion Communicatie  overheidscommunicatie Mr. Hans Iserief, senior adviseur Royal Haskoning  engineering, gebiedsontwikkeling, planologie, verkeer, veiligheid, milieu etc. Oorspronkelijk AcUtHas Dr. Jan Gutteling, hoofddocent UT twente en autoriteit op gebied van onderzoek naar crisis- en risicocommunicatie

6 Even voorstellen Wat doen we?
Belevingsonderzoek (Friesland, Drenthe, Zuid-Holland, Noord- en Midden Limburg, Gelderland, Utrecht) Risicocommunicatieprojecten, beleid en uitvoering (Friesland, Limburg, Utrecht, Zuid Holland, min. V&W) Uitvoering, organisatie bestuurlijke symposia en bewonersbijeenkomsten Educatie (Saxion cursus risicocommunicatie) Training (bij integratie met crisiscommunicatie)

7 Agenda Inleiding en voorstellen Opwarmertje Over risisco’s en communicatie Risicoperceptie en –beleving Korte pauze Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie Juridische bespiegelingen Samenwerking regio-gemeenten

8 Stelling 1/4 Bij risicocommunicatie gaat het er niet om wat gevaarlijk ís, maar om wat mensen gevaarlijk vinden.

9 Stelling 2/4 Heldere risicocommunicatie vraagt om een consistente aanpak. Daarom zou je over vergelijkbare risico’s op dezelfde wijze moeten communiceren.

10 Stelling 3/4 Alle risico's kunnen niet meer op een overzichtelijke en een voor burgers toegankelijke manier gepresenteerd worden.

11 Stelling 4/4 Risicocommunicatie moet niet alleen op het bordje van de overheid liggen. Risicoveroorzakers zouden ook een actieve bijdrage moeten leveren.

12 Risico’s (1) Fysieke veiligheid Leidraad Maatramp 1 Luchtvaartongeval
2 Ongeval op water 3 Verkeersongevallen op land 4 Ongeval met brandbare / explosieve stof 5 Ongeval met giftige stof 6 Kernongeval / kernenergiewet 7 Bedreiging volksgezondheid 8 Ziektegolf 9 Ongevallen in tunnels 10 Brand in grote gebouwen

13 Impuls vanuit VROM (Enschede)  externe veiligheid
Risico’s (2) 11 Instortingen van grote gebouwen 12 Paniek in menigten 13 Grootschalige ordeverstoringen 14 Overstroming 15 Natuurbranden 16 Extreme weersomstandigheden 17 Uitval nutsvoorzieningen 18 Ramp op afstand 19 Terreur Impuls vanuit VROM (Enschede)  externe veiligheid

14 Anno 2009 verbreding naar (in beginsel) alle maatramptypen
Risico’s (3) Risicocommunicatie aanvankelijk alleen over externe veiligheid (Maatramptypen 4 en 5) Anno 2009 verbreding naar (in beginsel) alle maatramptypen ‘Denk Vooruit’ campagne ‘Nederland leeft met water’ Terrorisme Etc.

15 Deventer Hier bent U

16 Risicocommunicatie (1)
Wat? Communicatie over risico’s van rampen Verschil risico- en crisiscommunicatie Verschil met QRA’s, vergunningen, aanvalsplannen, etc. Waarom? (1) Zelfredzaamheid, ‘handelingsperspectief’ in crisissituaties en ter voorbereiding op crisis Zelfredzaamheid, mondige burger die weg kent naar overheid in (mee)sturen op aanwezigheid risico’s Waarom? (2) Wetgeving Risicoprofiel (feiten) Informatiebehoefte publiek (belevingsonderzoek) Bestuurlijk indekken en Beleid?

17 Risicocommunicatie (2)
Waarover? Waar welke risico’s en effecten Welke maatregelen (wat doen wij?) Hoe te handelen (wat kunt u doen?) Wie? Bevoegd gezag, niet-bevoegd gezag, regio, veroorzaker Wanneer? Normale omstandigheden

18 Risicocommunicatie (3)
Risicocommunicatie  Crisiscommunicatie

19 Universiteit Twente, dr. Jan Gutteling (Wegwijzer Risicocommunicatie)
Bouwstenen voor RC Universiteit Twente, dr. Jan Gutteling (Wegwijzer Risicocommunicatie) Drie bouwstenen  Informatie- en risicocommunicatiecontext Bestaande ervaringen, vertrouwen in overheid, bedrijven en rol van de media Risicoperceptie en –beleving Wat bepaalt hoe men risico’s beoordeelt en waardeert? Risicogedrag Preventie- en informatiezoekgedrag Informatie- en risico communicatiecontext Risicogedrag Risicoperceptie en -beleving

20 Risicoperceptie en -beleving
Wat bepaalt volgens u of mensen risico’s aanvaardbaar of onaanvaardbaar vinden?

21 Mate van bedreigendheid

22 Nieuw of oud risico? Protesten tegen plaatsing mast voor telefonie
De omwonenden van de Grote Kerk aan het Tilanusplein zijn fel tegen de plaatsing van een zogeheten UMTS-mast in de kerktoren voor mobiele telefonie. De redenen voor de grote weerstand hiertegen zijn vooral de gezondheidsbelangen van de omwonenden. Nieuw of oud risico?

23 Controle

24 Vertrouwen

25 Man-made of natuurlijk
Belgische kerncentrales onveiliger BRUSSEL (ANP) - Belgische kerncentrales zijn de afgelopen anderhalf jaar onveiliger geworden. Het aantal geconstateerde ,,afwijkingen'' is in een jaar tijd verdubbeld, meldden Belgische kranten op basis van het jaarverslag van het nucleaire inspectieorgaan. Man-made of natuurlijk

26 Betrokkenheid kinderen, ouderen, gehandicapten, etc.

27 Mexicaanse griep? Risicobewustzijn

28 Keuze tot vermijden risico

29 Inschatting persoonlijke kans
Bang voor Toetjes-terrorist? Inschatting persoonlijke kans

30 Uitruil voor- en nadelen

31 Pauze

32 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie
Overheden (ambtelijk/bestuurlijk) Bevolking Risicoveroorzakers risico communicatie

33 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  Overheid
Overheden Bestuurlijk: bestuurlijke prioritering, koudwatervrees Ambtelijk: organisatie, middelen en ontbreken bestuurlijke prioriteit en opdracht Communicatie: waan-van-de-dag, prioritering, volger of initiatiefnemer

34 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  Bevolking
Publieksonderzoek: nauwelijks ongerustheid, externe veiligheid laag op de agenda Contradictie: weinig interesse, zo lang het goed gaat. Roep om schuldigen als het fout gaat (Landelijke) campagnes laag rendement

35 Publieksonderzoek Belevingsonderzoek Groningen: Inschatting aanwezigheid Inbraak Uitval elektriciteit Overstroming ….. Ongeval met gevaarlijke stoffen (EV) Epidemie Terrorisme …… Aardbeving Ouderen: meer bang voor extreem weer Jongeren: meer bezig met inbraak

36 Publieksonderzoek (2)

37 Publieksonderzoek (3)

38 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  risicoveroorzakers
Grote verschillen in betrokkenheid en pro-actie Koudwatervrees en geen wettelijke plicht Goede voorbeelden: Shell Burenraad, Chemiepark Delfzijl, Chemelot Sittard-Geleen, AKZO-Nobel Roerdalen

39 Risicocommunicatie door bedrijven en gemeente
Samenwerking Akzo Nobel en gemeente Roerdalen

40 Risicocommunicatie door bedrijven en gemeente

41 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  risicoveroorzakers
Actuele problematiek: vervoer gevaarlijke stoffen

42 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  vervoerders

43 Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  vervoerders

44 Juridische bespiegelingen
NU  Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) Art. 10b: Het college van burgemeester en wethouders draagt er zorg voor dat de bevolking, … op passende wijze informatie wordt verschaft over de rampen en zware ongevallen die de bevolking en het milieu kunnen treffen, de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming en bestrijding van deze rampen en zware ongevallen en de bij deze rampen en zware ongevallen te volgen gedragslijn. 2010  Wet veiligheidsregio’s (Wvr) Art. 45: Het bestuur van de veiligheidsregio draagt er zorg voor dat de bevolking … adequate informatie wordt verschaft over de rampen en crises die de bevolking en het milieu kunnen treffen, de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming en bestrijding hiervan en de hierbij te volgen gedragslijn.

45 Samenwerking regio-gemeenten
Komst veiligheidsregio’s per 1 januari 2010 Besturen V.R.’s verantwoordelijk voor risicocommunicatie  besturen zijn de gemeenten zelf Gemeenten blijven verantwoordelijk voor crisiscommunicatie Kortom: (door)ontwikkeling risicocommunicatie slechts mogelijk bij samenwerking V.R.’s en gemeenten

46 Praktische inrichting risicocommunicatie
Waterscheiding: algemene publieksvoorlichting  V.R. gericht op breed publiek over veel bovenlokale of regionale (EV)-onderwerpen en andere Maatramptypen, overwegend gebruik maken van communicatiemiddelen en persmedia. (lokale) doelgroepcommunicatie  gemeente gericht op een gemeente of wijk over een lokaal (EV)-risico of andere risicobron, beperkt gebruik makend van communicatiemiddelen, maar vooral zoekend naar het interpersoonlijke contact (bijvoorbeeld publieksbijeenkomsten, excursies, andere vormen van contact)

47 Praktische inrichting risicocommunicatie
Waarover: Locatie en eigenschappen risicobronnen: Welke risicobronnen bevinden zich waar? Wat zijn de gevolgen van een calamiteit of ramp (materiële schade, persoonlijke schade of beide)? Wat is de kans op een calamiteit of ramp? Wat doen overheid en bedrijven om risico’s zo klein mogelijk te maken (risicomanagement)? Wetgeving, vergunningen en handhaving. Rampenplannen en -oefeningen. Technische maatregelen en gedragsreglementen risicobronnen (bedrijven). Wat kan ik zelf doen? Om risico’s zo klein mogelijk te houden. Om mezelf en anderen te helpen in geval van een calamiteit of ramp. Invloed hebben op (komst) risicobronnen in omgeving

48 Samenwerking regio-gemeenten

49 Samenwerking regio-gemeenten

50 Samenwerking regio-gemeenten

51 Hartelijk dank voor uw aandacht en actieve bijdrage!
Risicocommunicatie Dames en heren, Hartelijk dank voor uw aandacht en actieve bijdrage! Heeft u nog vragen? Hans Iserief 06 – Geert Geujen 06 –