Bestuurlijke handhaving en aansprakelijkheid Prof.mr. G.T.J.M. Jurgens 18 april 2012

“Gij had beter toezicht moeten houden!”

Discussie Argumenten voor aansprakelijkheid Argumenten tegen aansprakelijkheid

Welke rechter gaat over de aansprakelijkheid van de overheid bij gebrekkig handhaving?

Bestuurlijke handhaving Het uitoefenen van toezicht Het opleggen van sancties, bijv. -Last onder bestuursdwang -Last onder dwangsom -Intrekking vergunning -Bestuurlijke boete

Beginselplicht tot handhaving Uitgangspunt: bestuur dient sanctie op te leggen bij overtreding, tenzij sprake is van - concreet zicht op legalisatie (NB: dit is iets anders dan concreet zicht op beëindiging van de overtreding) - onevenredigheid bij handhaving - strijd met het gelijkheidsbeginsel

Reikwijdte beginselplicht? Ook voor toezicht? Ook voor bestraffende sancties? Ook voor tenuitvoerlegging van sancties?

Precisering beginselplicht Indien bestuur een redelijk handhavingsbeleid voert met bijv. een stappenplan, dan dient het zich aan dit beleid te houden. Dus: eerst waarschuwen conform het beleid, maar dan wel doorpakken!

Vereisten voor aansprakelijkheid Onrechtmatigheid Relativiteit Causaal verband Toerekening Schade

Onrechtmatigheid Leer van de formele rechtskracht: niet vernietigd besluit = rechtmatig Is er aanleiding tot nuancering? Burgerlijke rechter moet soms een zelfstandig oordeel geven over onrechtmatigheid van niet-optreden: m.i. slechts als het niet opportuun is om een handhavingsbesluit uit te lokken (bijv. Enschede, CMI-brand)

Casuïstische benadering t.a.v onrechtmatigheid CMI-zaak (Hof Den Haag 22 maart 2011 ): weliswaar beleidsvrijheid, maar acuut en ernstig gevaar & aanmerkelijke kans op ernstige schade maakten dat overheidsoptreden i.c. niet voortvarend en dwingend genoeg was Enschede-zaak (Hof Den Haag 24 augustus 2010) : geen handhavingsverzoek of klachten; gesprekken over bedrijfsverplaatsing; relatie overtredingen – gevolgen: bestuur hoefde risico van massa-explosie niet te kennen

Relativiteit Beoogde de norm die tot aannemen van onrechtmatigheid leidt de gelaedeerde te beschermen tegen de geleden schade? Onderscheid: -De te handhaven norm (bijv. Wabo) -De norm die het bestuur noopt tot optreden (bijv. art. 3:2 en 3:4 Awb) Rechters lijken die aspecten met elkaar te vereenzelvigen

Causaliteit Is de schade het gevolg van het niet optreden door het bestuur? Uitgangspunt: niet-optreden is mede- oorzaak > hoofdelijke aansprakelijkheid Mogelijke argumenten contra: -handhavend optreden zou schade niet verhinderd hebben (St.Willebrord, HR 16 juni 2000) -secundair karakter van de fout aan overheidszijde

Uitdijende overheidsaansprakelijkheid?