Levenslooppsychologie Hoorcollege 7 Jennifer de Vries-Aydogdu Med.hro.nl/vrije vrije@hr.nl

Middelbare leeftijd (40-60 jaar) Cognitieve ontwikkeling Psychosociale ontwikkeling 2

Cognitieve ontwikkeling

Vraag Je gaat op vakantie met het vliegtuig. Vlieg je liever met een piloot van middelbare leeftijd of met een jongere piloot?

Cognitieve ontwikkeling Neemt intelligentie af naarmate je ouder wordt?

Intelligentie Uit cross-sectioneel onderzoek blijkt: JA - IQ is hoogst bij 18-25 jr, daarna geleidelijke afname Kritiek: - cohort effecten - uit longitudinaal onderzoek blijkt: tot 35 jr stabiele (soms stijgende) score, daarna afname - lichamelijke veranderingen kunnen prestatie beïnvloeden (langere reactietijd)

Intelligentie 2 soorten intelligentie Vloeibare intelligentie = vaardigheden op gebied van infoverwerking, redeneren en herinneren Gekristalliseerde intelligentie = geheel aan vaardigheden, informatie en strategieën die mensen zich via ervaring hebben eigen gemaakt en gebruiken bij problemen oplossen Neemt intelligentie af naarmate we ouder worden? JA: want vloeibare intelligentie wordt minder NEE: want gekristalliseerd intelligentie blijft stabiel (en neemt soms toe)

Intelligentie Neemt intelligentie af naarmate we ouder worden? Schaie: - bepaalde vaardigheden (zoals ruimtelijke oriëntatie, perceptiesnelheid en verbaal geheugen) nemen vanaf 25 jr geleidelijk af - vaardigheden met cijfers en taalvaardigheid blijven stabiel tot 45 jr, rond 60 jr lager en daarna stabiel

Vraag Als bepaalde cognitieve vaardigheden tijdens de middelbare leeftijd blijkbaar afnemen, waarom bekleden mensen dan in deze periode vaak de belangrijkste posities???

Antwoord Salthouse: Testen meten ander soort cognitie dan je nodig hebt om in bepaalde beroepen succesvol te zijn Zeer succesvolle mensen zijn niet representatief voor leeftijdsgroep Cognitieve vaardigheden zijn niet nodig voor succes Specifieke expertise of speciale competenties zijn ontwikkeld → Selectieve optimalisering

Expertise = geheel van kennis en vaardigheden op specifiek gebied Experts: Vertouwen op ervaring en intuïtie Zetten regels naar hun hand Gedrag is automatisch (zonder nadenken) Betere probleemoplossende strategieën Benadering is flexibeler

Het geheugen Het sensorisch en kortetermijngeheugen blijven tijdens de middelbare leeftijd even goed functioneren Het langetermijngeheugen kan afnemen - nieuwe info wordt minder efficiënt geregistreerd en opgeslagen - info ophalen wordt moeilijker

Dus kies je voor de oudere of jongere piloot???

Sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling

Erikson tot nu toe Vertrouwen versus wantrouwen stadium (0-18 mnd) Autonomie versus schaamte en twijfel stadium (18 mnd-3 jaar) Initiatief versus schuldgevoel (3-6 jaar) Vlijt versus minderwaardigheid (6-12 jaar) Identiteit versus identiteitsverwarring (12-20 jaar) Intimiteit versus isolatie (20-40 jaar)

Zorg voor de volgende generatie Erikson Zorg voor de volgende generatie versus Stagnatie (40-60) Persoonlijke bijdrage aan gezin, buurt, werk of de samenleving Gevoel dat jouw aanwezigheid niet van belang is, frustratie, blijven zoeken

Alternatieve theorieën Vaillant: 45-55 betekenis vasthouden versus rigiditeit: betekenis aan leven geven door acceptatie van + en – van anderen. Indien geen betekenis aan leven kunnen geven, starheid en isolatie van anderen. Gould: Volwassenen doorlopen 7 stadia. Besef 40e ‘leven is eindig’. Druk om levensdoelen te bereiken. Door acceptatie doorgroeien naar rijpheid Tabel 4.1 16-60 jaar 7 stadia. Levinson: 40e -45e Overgang middelbare leeftijd: Heroverweging leven Kan leiden tot midlife crisis

Persoonlijkheid Big Five 5 clusters van persoonlijkskenmerken Neuroticisme Extraversie Openheid Aangenaamheid Gewetensvolheid

Het huwelijk Vaak hoogtepunt van het huwelijksgeluk Scheiding (1 op 3) Hertrouwen (30 %): samengesteld gezin

Het gezin Lege-nestsyndroom = door uit huis gaan van kinderen ervaring van treurnis, eenzaamheid en depressie bij ouders Maar vertrek kinderen heeft voordelen Boemerang kinderen = kinderen die opnieuw thuis komen wonen Sandwichgeneratie = zowel de behoeften van de kinderen als die van hun eigen ouder vervullen

Grootouder worden Betrokken grootouders: actief betrokken en invloed op leven Kameraadschappelijke grootouders: support, maatjes, meer ontspannen, minder verantwoordelijk, wel logeren maar geen oppas Afstandelijke grootouders: weinig belangstelling, zelden op bezoek, klagen over gedrag

Huiselijk geweld Kwart huwelijken 60 vrouwen en 50 kinderen overlijden door mishandeling Helft van vrouwen maakt het ooit mee en kwart heeft dagelijks last van gevolgen Meestal de man die mishandelt, 8% de vrouw Komt in alle sociale klassen voor Gewelds-uitbarsting Liefde en berouw Oplopende spanning

Huiselijk geweld Risicofactoren voor partnermishandeling zelfde als kindermishandeling: Zelf slachtoffer geweest in jeugd: hypothese van cyclus van geweld. Veel stress Lagere socio-economische klasse, geldproblemen 1-oudergezin of gezinnen met huwelijksproblemen Grote gezinnen (>3 kinderen) Slaan in lage inkomensklasse en seksueel misbruik in hogere inkomensklasse

Einde