Bioraffinage van biomassa(rest)stromen: overzicht CINBIOS projecten UPOBA overleg 6 oktober 2015

CINBIOS: een essentiële link tussen bedrijven uit verschillende industriële sectoren, en tussen bedrijven en onderzoeksinstituten CINBIOS – cluster voor industriële biotechnologie en de biogebaseerde economie Een gemeenschappelijk initiatief van: Financieel ondersteund door IWT en AO Page  2

 Diverse Vlaamse sectoren:  (Oleo)Chemie  Bio-energie  Agro-industrie  Voeding  Textiel  Papier/pulp CINBIOS doelgroepen Page  3

CINBIOS biedt… Page  4 NetworkingTechnologische diensten -Partner matching -Seminaries, workshops -Website -… -Technologisch advies -Steun bij projectaanvragen -Steun bij innovatieprojecten -…

VISIONS BIOCLUSTER KET-IB BIOKATALYSE … MIA CINBIOS – Projecten Page  5

VISIONS: Valorisatie van Organische Nevenstromen

Page  7  Aanvragers:  Partners  Financieel ondersteund door en 36 individuele bedrijven VISIONS: Valorisatie van Organische Nevenstromen

Page  8 VISIONS: Valorisatie van Organische Nevenstromen  Projectduur: 4 jaar  Startdatum: 1 september 2011  3 luiken:  Inventarisatie en ontwikkeling databank voor uitwisseling van organische nevenstromen en expertises in Vlaanderen  Ontwikkeling 2de generatie technologie voor afvaloliën en –vetten en lignocellulose-rijke nevenstromen  disseminatie en implementatie in Vlaanderen > 60 Intentie en Interesseverklaringen gebruikersgroep

Inventarisatie nevenstromen VISIONS: inventarisatie en database

Page  10  Twee niveaus:  Totale beschikbaarheid in Vlaanderen: op basis van data vanuit verschillende bronnen + aanvullende gegevens voor landbouw (beschikbaar voor leden van de Gebruikersgroep)  Op bedrijfsniveau: uitwisselingsplatform voor vraag en aanbod  Website: VISIONS: inventarisatie en database

Page  11 VISIONS: inventarisatie en database

zemelen Draf Stoomschillen … stro Maïsstro Vlaslemen … Schors Slib Bermmaaisel Snoeihout … Grassen Miscanthus Populier Wilg … Karton Papierpulp (uitval) … Voorbehandeling: Mechanisch Fysisch Chemisch Cellulose Lignine Hemicellulose (xylose) VISIONS: ontwikkeling 2de generatie technologie voor lignocellulose Bio-ethanol Bioplastic Papier/karton …

 Voedingsketen: vetten geproduceerd gedurende rendering van dierlijke resten, gebruikte frituuroliën, vetten uit waterzuivering  Chemische raffinage van oliën en vetten (zepen, vrije vetzuren) VISIONS: ontwikkeling 2de generatie technologie voor vetrijke nevenstromen

Valorisatie olie en vetrijke nevenstromen:  Niet-eetbare vetten:  enkel voor energietoepassingen (biodiesel, brandstof voor WKK, bv in tuinbouwsector)  Zijstromen uit raffinage van oliën en vetten:  Isolatie fosfolipiden (emulgatoren in voeding)  Isolatie minorcomponenten  sterolen: cholesterolverlagers in zuivelproducten, synthon voor synthese van steroïden in farmacie;  tocoferolen antioxidantia in voedingssupplementen,…  Procutie van biodiesel en WKK brandstof VISIONS: ontwikkeling 2de generatie technologie voor vetrijke nevenstromen

 mapping van de logistiek van biomassa en nevenstromen (import, export, domestic transport) in Vlaanderen  Online kostprijsberekeningsmodule voor biomassatransport  Verschillende transport modi (weg, spoor,....)  Kostprijsberekening voor bermgras, maïsstro en snoeihout VISIONS: logistiek en economische haalbaarheid

VISIONS BIOCLUSTER KET-IB BIOKATALYSE … MIA CINBIOS – Projecten Page  16

“Key Enabling Technology (KET)” Industriële Biotechnologie: een roadmap voor Vlaanderen

Oproep Vlaamse roadmapping voor KETs, IWT, juni 2013  Wat: één van de hoekstenen van het Europees innovatiebeleid en van Horizon 2020  Waarom: cruciaal voor de her-industrialisatie in Europa + bijdrage aan oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen  Welke: micro- en nano-electronica, fotonica, nanotechnologie, industriële biotechnologie, geavanceerde materialen, geavanceerde fabricatie- systemen en –processen  Doelstelling: Ontwikkeling van eigen Vlaamse strategie op basis van onderbouwde strategische keuzes en de bepaling van prioriteiten voor Bepalen van Vlaamse inzet in Europese programma’s Bijdragen tot een Vlaamse innovatie- en industrialisatie-strategie

Industriële biotechnologie is de toepassing van de moderne biotechnologie voor de industriële productie en verwerking van chemische stoffen, materialen en energie  Typisch gebruik makend van micro-organismen en hun enzymen  Vaak uitgaand van hernieuwbare grondstoffen  In fermentatie- en biokatalyseprocessen ROADMAP KET-IB: domeinafbakening

Transitie “fossiel-gebaseerde” -> ”bio-gebaseerde economie” Fossiele grondstoffen vb. petroleum Hernieuwbare grondstoffen vb. tarwe of maïs Chemicaliën Materialen Energie Petrochemie Industriële Biotechnologie Groene chemie X X ROADMAP KET-IB: domeinafbakening

GBEV ledenvergadering  We beschouwen Industriële Biotechnologie als een sleuteltechnologie voor de Biogebaseerde Economie, waarbij we Biogebaseerde Economie als volgt definiëren: Mina-raad Advies “Duurzaam gebruik van biomassa in een bio-economie”, Feb 2013 ROADMAP KET-IB: domeinafbakening

 Grotendeels gebaseerd op input van experten tijdens interactieve activiteiten  geen Studie  Aanpak: Markt Waardeketen Technologie Groepsinterviews Online bevraging Grote workshop Studie en individuele interviews Brede bevraging ROADMAP KET-IB: AANPAK

 Productie van eerste en tweede generatie suikers  Productie van bulk- en fijnchemicaliën uit 1 ste en 2 de generatie suiker  Materialen en chemicaliën uit lignine-rijke grondstoffen  Conversie van (afval)gas in chemicaliën  Waardeketen op basis van vetten en oliën  Eiwitrijke stromen voor (Vee)voeding en Technische Toepassingen  Natuurlijke componenten voor voeding, farmacie en cosmetica  Klassieke toepassingen van fermentatie in de voedingsindustrie IB ROADMAP KET-IB: waardeketens

 Productie van fijnchemicaliën uit suikers, zetmeel en andere hernieuwbare grondstoffen  Eén van de belangrijkste toepassingsdomeinen van IB  Negatieve factoren zoals prijsconcurrentie, moeilijke toegang tot grondstoffen en investeringskost spelen minder dan voor bulkchemie  Kansen voor nieuwe functionaliteiten en nieuwe markttoepassingen 4 KANSRIJKE WAARDEKETENS VOOR VLAANDEREN → 2 KANSRIJKE WAARDEKETENS OP KORTE TOT MIDDELLANGE TERMIJN  Het gebruik van tweede generatie suikers als grondstof  Aantal technologieën beschikbaar op pilootschaal, maar logistiek, infrastructuur en economische haalbaarheid blijven belangrijke uitdagingen  VISIONS project ROADMAP KET-IB: conclusies

 Ligninerijke grondstoffen voor hoogwaardige materialen en chemicaliën  Theoretisch enorme hoeveelheden ligninerijke grondstoffen beschikbaar  Groot en divers potentieel aan toepassingen  Waardeketen dient nog volledig uitgebouwd te worden op basis van nieuwe technologische ontwikkelingen 4 KANSRIJKE WAARDEKETENS VOOR VLAANDEREN → 2 KANSRIJKE WAARDEKETENS OP MIDDELLANGE TOT LANGE TERMIJN  Conversie van (afval)-gas in chemicaliën  Theoretisch enorme hoeveelheden grondstoffen beschikbaar  Uitbouw logistiek en opzuivering nodig  Conversietechnologieën dienen nog grotendeels ontwikkeld te worden  Groot en divers potentieel aan toepassingen ROADMAP KET-IB: conclusies

Horizontale technologiedomeinen  Nieuwe (milde) ontsluitingstechnologieën  Houden rekening met de verwaarding van alle componenten (bioraffinage- concept)  Zo breed mogelijke waaier van producten  Logistiek van de grondstof  Haalbaarheid van 2 de generatie grondstoffen in belangrijke mate bepaald door logistieke kost  Locaties waar de grondstof in hoge concentratie aanwezig is of kan aangevoerd worden  Economische haalbaarheid van de mobilisatie  → Meer interdisciplinaire samenwerking nodig ROADMAP KET-IB: conclusies

 Bio-aromaten geselecteerd als strategisch initiatief binnen FISCH en BIG-C  Proposel Interreg VL-NL Bio-HArT “Bio-aromaten-fabriek” ingediend  Pilootinstallatie voor de fermentatie van syngas  BIG-C, Ghent Syngas Cluster, TREC call rond syngas  Bio Base Europe Pilot Plant  Sectoroverschrijdend onderzoek naar potentieel van korrelmaïsstro  Projectaanvragen ingediend bij IWT en H2020 (niet goedgekeurd) → Bottom-up initiatieven die op relatief korte termijn een belangrijke stimulans kunnen vormen voor de verdere uitbouw van de geïdentificeerde waardeketens → Ondersteuning vanuit het Vlaamse beleid voor deze initiatieven + voor het creëren van de noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden ROADMAP KET-IB: lopende acties en initiatieven

KET-IB: Noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden  Een duidelijke langetermijnvisie voor de transitie naar een duurzame biogebaseerde economie  Coherent beleid over de verschillende beleidsdomeinen (onderzoek & innovatie, landbouw, energie, leefmilieu,…)  Een gelijk speelveld voor de verschillende toepassingsdomeinen van biogebaseerde grondstoffen  Energiebeleid versus “resource efficiency” beleid  Bio-economie als slimme specialisatie  Investeringen van EIB en EFRO zouden makkelijker moeten worden  Een coherent en transparant steunkader voor de hele innovatieketen  Vraaggedreven strategisch basisonderzoek  Demonstratie - en pilootprojecten

KET-IB: Noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden  Bevorderen van transnationale en transregionale samenwerking  Analyse complementaire sterktes met andere clusters  Aanpassen subsidiekanalen en ondersteunen initiatieven  Ondersteunen van een gedragen kennisplatform en centraal aanspreekpunt  Rekening houdend met eigenheid van de cluster: hoog kennisniveau, verhoogde kennisdiffusie, sectoroverschrijdend karakter  Vertrekkend vanuit expertise en netwerk CINBIOS

VISIONS BIOCLUSTER KET-IB BIOKATALYSE … MIA CINBIOS – Projecten Page  31

BIOCLUSTER Open innovatie cluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie

 Coördinator:  Partners  Financieel ondersteund door Page  33 BIOCLUSTER: Algemeen

Page  34  Projectduur: 3 jaar  Startdatum: 1 mei 2013  BIOCLUSTER: Open innovatie cluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie  Doel: De transitie van de Vlaamse industrie naar een duurzame, biogebaseerde economie door de ontwikkeling van nieuwe sector- overschrijdende waardeketens BIOCLUSTER: Algemeen

BIOCLUSTER: projectmethodiek

BIOCLUSTER: Ontwikkelen van nieuwe sector- overschrijdende waardeketens  Doel: nieuwe waardeketens en samenwerkingsverbanden melkzuur PLA bioplastic fermentatie chemie glucose Maïs enzymen Te behandelen aspecten:  Technologisch  IP  Business  Juridisch Vezels ?

Page  37 Sofie Dobbelaere, Managing Director, Ghent Bio-Economy Valley Willem Dhooge, Project manager Industrial Biotechnology, FlandersBio Tine Schaerlaekens, Program manager, FISCH CINBIOS – contactgegevens