Vrouwelijke Genitale Verminking Een betere kennis voor een betere begeleiding Katrien De Koster Coördinatrice helpdesk GAMS Vlaanderen Transculturele ontmoetingen – CGG Brussel 18 december 2014 Europees Vluchtelingenfonds

Voorstelling Gams (1) In 1996 opgericht door Khadidiatou Diallo Groep van mannen en vrouwen van Afrikaanse en Europese afkomst die zich inzetten voor de afschaffing van vrouwelijke genitale verminking In 1997 werd GAMS België officieel erkend door het Inter- Afrikaans Comité voor de strijd tegen de praktijken die nefast zijn voor de gezondheid van moeder en kind (CIAF) als Belgische afdeling GAMS België is een actief lid van het Europees netwerk tegen vrouwelijke genitale verminking (EuroNet-FGM). Sinds 2008 coördineert GAMS de gezamenlijke strategieën voor de strijd tegen vrouwelijke genitale verminking In 2013 breidde GAMS uit met de oprichting van een helpdesk in Vlaanderen en Wallonië Katrien De Koster - Gams vzw

Voorstelling Gams (2) Onthaal en begeleiding van vrouwen die genitale verminking hebben ondergaan (en bij uitbreiding alle vormen van gendergerelateerd geweld) Preventie Psychologisch consult Ateliers: Alfabetiseringscursus Maandelijkse bijeenkomsten voor leden van GAMS België Groupe des jeunes (theatergroep) Atelier lichaamsexpressie Prenatale lessen (voorbereiding zwangerschap, arbeid, bevalling en PP) Sensibiliseren (expo, interviews, activiteiten,…) Vorming professionelen Ondersteuning onderzoek Sinds 2002: Geïntegreerd project ter bestrijding van seksuele verminking in Senegal (alfabetisering, inkomstengenererende activiteiten) Katrien De Koster - Gams vzw

Stellingen (1) De landen met de hoogste prevalentie op vlak van vrouwelijke genitale verminking (VGV) bevinden zich allen in Sub-Sahara Afrika. Katrien De Koster - Gams vzw

Stellingen (2) De meest ingrijpende vorm van VGV (infibulatie) komt wereldwijd ook het meeste voor. Katrien De Koster - Gams vzw

Stellingen (3) VGV is een ‘vrouwenzaak’ en wordt binnen de gemeenschappen ook enkel door vrouwen uitgevoerd. Katrien De Koster - Gams vzw

VGV is gelieerd aan religie. Stellingen (4) VGV is gelieerd aan religie. Katrien De Koster - Gams vzw

Een piercing aan de vrouwelijke genitaliën is ook een vorm van VGV. Stellingen (5) Een piercing aan de vrouwelijke genitaliën is ook een vorm van VGV. Katrien De Koster - Gams vzw

Definitie (WHO, 2008) Elke ingreep die leidt tot een gedeeltelijke of volledige verwijdering van de externe genitale organen van de vrouw en elke andere vorm van verwonding van de vrouwelijke geslachtsorganen toegebracht om niet-medische redenen (culturele of andere redenen) Katrien De Koster - Gams vzw

Vormen van VGV (WHO, 2008) Type I: « Clitoridectomie » : Gedeeltelijke of totale verwijdering van de clitoris en/of de voorhuid van de clitoris. Type II: « Excisie » : Gedeeltelijke of totale verwijdering van de clitoris en de kleine schaamlippen, met of zonder wegsnijden van de grote schaamlippen. Type III: « Infibulatie » : Vernauwing/bedekking van de vaginale opening door het verwijderen en dichtnaaien van de kleine en/of grote schaamlippen, met of zonder verwijdering van de clitoris. Type IV: alle andere schadelijke ingrepen op de vrouwelijke geslachtsorganen om niet-medische redenen: prikken, piercen, uitrekken, insnijden Katrien De Koster - Gams vzw

Type I Katrien De Koster - Gams vzw Pictures from Toubia N. Caring for women with circumcision. Editions Rainbo. 1999

Type II Katrien De Koster - Gams vzw Pictures from Toubia N. Caring for women with circumcision. Editions Rainbo. 1999

Type III Katrien De Koster - Gams vzw Pictures from Toubia N. Caring for women with circumcision. Editions Rainbo. 1999

Type IV Bijvoorbeeld: Gukuna – Uitrekken van kleine schaamlippen: Rwanda Burundi Oeganda Mozambique Tanzania Zimbabwé Katrien De Koster - Gams vzw

Wie voert VGV uit? In landen met een grote prevalentie : In Europa: Oudere vrouwen, traditionele verloskundigen Kappers/barbiers Vroedvrouwen, artsen (toenemend) 77,4% en Egypte (DHS 2008) In Europa: Besneden in het land van herkomst Tijdens vakantie in land van herkomst Katrien De Koster - Gams vzw

Op welke leeftijd? Verschillend naar gelang de afkomst: tijdens het eerste levensjaar, tijdens de kindertijd, naar aanleiding van een huwelijk Meest voorkomend: tussen 4 en 12 jaar Merkbare trend om VGV steeds vroeger toe te passen Katrien De Koster - Gams vzw

Hoe wordt de praktijk uitgevoerd? Zonder verdoving Meisje vastgehouden door verwanten Gebruikte instrumenten: mes, scheermesje, glasscherven, … Duur: 15 tot 20 minuten voor een infibulatie Compressen op de wonde aangebracht om bloeding tegen te gaan (as, aarde, gras, …) Bij gebruik van hechtingen: draad niet steriel, acacianaalden, … of dichtgroeien Katrien De Koster - Gams vzw

Gevolgen voor de gezondheid (1) Onmiddellijke gevolgen: Bloedingen Shock Infectie Acute pijnen Ophouden van urine Blootstelling aan ziekteverwekkers (tetanos,HIV) Letsels aan naburige organen Overlijden Katrien De Koster - Gams vzw

Gevolgen voor de gezondheid (2) Gevolgen op lange termijn: Onvolledige genezing Vorming van abcessen, littekenweefsel Blootstelling aan ziekteverwekkers (tetanos,HIV) Infectie v. urinewegen (nieren), pijn bij plassen, incontinentie Chronische genitale infecties, onvruchtbaarheid Pijnlijke en onregelmatige maandstonden Pijn bij het vrijen  seksuele stoornissen (bij beide partners!!) Gevolgen voor zwangerschap, arbeid en bevalling Katrien De Koster - Gams vzw

Gevolgen voor de gezondheid (3) Katrien De Koster - Gams vzw Bron: Danish National Board of Health. Prevention of Female Circumcision. 2000

Redenen Verschillend naar gelang regio en etniciteit Waar ontstaan? Gezonheidsfactoren: Vruchtbaarheid Overleving van het kind (Clitoris doodt baby bij geboorte, besnijdenis geneest kinderziekten vb Guinée) Clitoris beïnvloedt potentie van man Hygiëne, schoonheid (esthetisch) Reinheid/ Zuiverheid Traditie en etnische overwegingen: Versterkt banden (toont verbondenheid) Overgangsritueel Sociale druk Katrien De Koster - Gams vzw

Redenen (2): Socio-economische factoren: Gender-gerelateerde factoren: Huwelijksvoorwaarde – Bruidsschat (investering) Eerbaarheid van familie Bron van inkomsten voor besnijdsters Gender-gerelateerde factoren: Controle over lichaam (seksualiteit) van vrouw Vrijwaren van maagdelijkheid (Verhoogt seksueel plezier van man, vb. type 4) Religieuze vereisten? Verlaging van de leeftijd van de besnijdenis. Initiatierite → Identiteitsrite (vrouw is maagd/moeder/echtgenote - polygamie) Katrien De Koster - Gams vzw

“Ik weet dat allemaal wel (de complicaties), maar toch kan ik mijn dochter niet behouden voor dit gebruik. Zelfs al zou ik willen, haar grootmoeder zou het nooit toelaten, ze zou teveel schrik hebben dat de hele buurt haar zou uitlachen, dat ze beschouwd wordt als onrein en dat de mensen hun neus dichtknijpen als ze voorbijkomt. Later zou het ook een probleem worden als ze zou trouwen.” (Malinese verlosdeskundige in gesprek met Christine Bellas Cabane, 2008) Katrien De Koster - Gams vzw

“De Oude Zwerfster arriveerde “De Oude Zwerfster arriveerde. In onze gemeenschap wordt ze als een belangrijk persoon gezien, niet alleen omdat ze speciale kennis heeft, maar omdat ze veel geld verdient met het uitvoeren van de besnijdenissen. Deze ingreep betekent een van de grootste uitgaven voor een huishouden, maar wordt nog altijd beschouwd als een goede investering, omdat de dochters zonder deze ingreep geen kans maken op de huwelijksmarkt. Met hun geslachtsdelen intact worden ze ongeschikt geacht voor het huwelijk, onreine sletten van wie geen man het in zijn hoofd zou halen ze tot vrouw te kiezen.” (Mijn woestijn, Waris Dirie, 1998, p.47) Katrien De Koster - Gams vzw

Prevalentie (schatting) Wat is de prevalentie van vrouwen die besneden zijn in België? Katrien De Koster - Gams vzw

Prevalentie (schatting) Wereldwijd: 135 miljoen meisjes en vrouwen slachtoffer Elk jaar worden 3 miljoen meisjes bedreigd (UNICEF 2005  nieuwe studie 2013) In België: 13 112 besneden vrouwen en 4084 meisjes lopen risico besneden te worden (studie FOD Volksgezondheid 2014) Katrien De Koster - Gams vzw

Regionale spreiding, België 13 112 meisjes/vrouwen besneden en 4084 lopen risico Katrien De Koster - Gams vzw

Psychosociaal consult (1) Aanbevelingen Verzorg de ontvangst Neem taalgebruik over Geef haar tijd Luister Herken de persoon als individu met haar eigen gevoelens, noden en meningen die misschien anders zijn dan de jouwe Respect Aandacht voor angsten Hecht belang aan de persoon die voordien nooit als belangrijk werd gezien Ken je eigen grenzen Katrien De Koster- Gams vzw

Psychosociaal (2) Meer situaties: Praktische gids: « Handleiding. Besneden vrouw en vluchtelinge. Mijn manier van overleven. Expertise en aanpak van de consultatie. » (zie website www.gams.be) Witte, westerse hulpverlening: Etniciteit speelt een rol: neutraal, onwetend, opleggen -> vertrouwen of verzet..... Katrien De Koster- Gams vzw

Signalen van VGV Langdurig en frequent toiletbezoek (voldoende sanitair?) Pijn tijdens maanstonden -> vaak afwezig Terugkerende blaasontstekingen Weinig eten tijdens zwangerschap Weigert te participeren aan sommige sporten of oefeningen (vb. fietsen, rekoefenigen) Verandering van gedrag na vakantie of periode van afwezigheid (school) Etc. Katrien De Koster - Gams vzw

Conclusie VGV is een complexe en zware thematiek. Heeft zware medische en psychosociale gevolgen op de rest van de vrouw haar leven (en bijgevolg dat van de partner/familie). Tradities veranderen zonder de eigen cultuur te verloochenen. “De traditie zelf is barbaars, de mensen niet.” Els Leye, 2014 Informeer en wees alert voor de signalen! Katrien De Koster - Gams vzw

Meer info op website Katrien De Koster - Gams vzw

Adresgegevens Gams Brussel: www.gams.be Gabrielle petitstraat 6 1080 Molenbeek Tél: +32 (0)2 219 43 40 Fax: +32 (0)2 217 82 44 Info@gams.be Helpdesk Antwerpen: Van Maerlantstraat 56 2060 Antwerpen Katrien@gams.be +32 (0) 495 93 93 18 Katrien De Koster - Gams vzw