Opvoedrelaties onder spanning B Week 1: professioneel pedagogisch handelen Docent: Madeleine Meurs www.med.hr.nl/meurm

Inleiding module Wanneer opvoedrelaties onder spanning staan, moet de pedagoog in staat zijn de gezinnen te begeleiden en ondersteunen om de opvoedrelaties te verbeteren. We kijken naar: Kindfactoren: ontwikkelingspsychopathologie (deel A) Ouderfactoren: psychopathologie, psychosociale problemen (deel B)

Relatie met andere modulen Een vervolg op ‘Als opvoeden niet vanzelf gaat’ Nu kijken naar het handelen i.p.v. het analyseren Een vervolg op ‘Opvoedrelaties’ Nu kijken naar wanneer opvoedrelaties problematisch kunnen zijn. Communicatie 3 Een gesprek aangaan met ouders wanneer er sprake is van problematische opvoedrelaties

Leerdoelen De student heeft kennis van ouder-, kind- en gezinsaspecten die de gezinsrelaties onder spanning kunnen zetten. (ontwikkelingsstoornissen, psychopathologie bij ouders, psychosociale problemen, ouders met een verstandelijke beperking) De student kan opvoedrelaties analyseren. De student kan onderbouwen hoe te handelen wanneer opvoedrelaties onder spanning staan.

Organisatie Deel A: kindfactoren Deel B: ouder- en gezinsfactoren Iedere week 2 lessen. Iedere week staat een thema centraal, aan de hand van dit thema wordt casuistiek besproken en het pedagogisch handelen onderzocht Studenten dragen zelf casuistiek aan en hebben een actieve rol.

Literatuur Deel B Leven met een psychisch zieke ouder (Van Gameren, 2006) Verplicht: deel II Wetenschap Artikel: kwetsbare kinderen: literatuurstudie over verhoogde risicogroepen onder kinderen van ouders met psychische of versclavingproblemen Artikel: ondersteuning van ouders met een verstandelijke beperking. Verplicht H3 en 5 Professioneel Pedagogisch Handelen (Sipman, 2014)

Toetsing Toets in de 4e lesweek, hertoets in week 9 van kwartaal 4 Deel B:schriftelijke toets, open vragen bij casuistiek Professioneel pegagogisch handelen wordt weer gebruikt, maar nu op andere opvoedsituaties.

Leerdoelen week 1 Je kent veel voorkomende psychische problemen bij ouders en weet wat dit kan betekenen voor het ouderschap Je kunt risico- en beschermende factoren benoemen voor kinderen die opgroeien met een psychisch zieke ouder Je kunt het professioneel pedagogisch handelen onderbouwen

Opgroeien met een psychisch zieke ouder... http://www.npo.nl/mensjesrechten/19-11- 2009/POW_00265542

Psychische problemen bij ouders Wat zijn veelvoorkomende psychische stoornissen/problemen? Wat zijn de verschijningsvormen/symptomen? Hoe kunnen deze stoornissen/problemen de rol van de opvoeder beinvloeden? Opdracht: Maak groepjes, kies een casus, en bepaal van welke psychische stoornis(sen) er mogelijk sprake is. (casus 1, 6 en 12 worden i.i.g. gebruikt) Beantwoord bovenstaande vragen en maak gebruik van literatuur om te onderbouwen Noteer je antwoorden in een hand-out en kies een manier om de resultaten terug te koppelen aan de klas.

De invloed van psychische problemen op het opgroeien van kinderen Krijgen kinderen zelf ook (psychische) problemen? 1/3 geen problemen 1/3 (tijdelijke) aanpassingsproblemen 1/3 zelf ernstige psychische problemen

Welke stoornissen? Het gaat vooral om: Stemmingsstoornissen Angststoornissen (inclusief dwanggedachten en – handelingen) Schizofrenie Maar ook: Persoonlijkheidsstoornissen

Wat bepaalt of een kind problemen ondervindt? Risicofactoren Beschermende factoren Ouder Ernstige en chronische stoornis Goede relatie met het kind Bieden van goede (emotionele) ondersteuning door gezonde ouder Gezin Afwezigheid gezonde ouder Beperkte draaglast van gezonde ouder Slechte relatie tussen oudes Disfunctionele ouder-kindinteractie Sociale steun Aanwezigheid van een sociaal netwerk Kind Erfelijke factoren Jonge leeftijd als ouder ziek wordt Heldere kijk op zichzelf Heldere kijk op oudelijke problematiek

Kindfactoren: leeftijd en ontwikkeling P142. Van Gameren De fase van ontwikkeling is van invloed op hoe het kind zijn omgeving kan begrijpen. Van Gameren noemt: Ontwikkeling van het brein Erik Erikson Piaget Wat weet je van deze ontwikkeling en hoe beinvloed dit dan de perceptie van een kind van verschillende leeftijden?

Disfunctioneel ouder-kind contact P151 Van Gameren Hoe is de relatie tussen ouder en kind? Wat kan hierin misgaan? Wat mogen we van ouders verwachten? Wat is goed genoeg opvoeden?

Leeftijd Bij geboorte of later in de ontwikkeling betekent wel of niet verliezen van ‘gezonde’ ouder een groot risico Invloed bij baby: veilige hechting Behandeling: baby-moeder interventie Latere leeftijd: verlieservaring, moet kunnen omgaan met verandering in gezinssituatie Algemeen: hoe jongere het kind is, des te hoger de kwetsbaarheid en de invloed van de ziekte van de ouder

Aanleg Aanleg: erfelijkheid op zich is geen doorslaggevende factor, wel kan er sprake zijn van een aangeboren kwetsbaarheid

Chronische stress Kwetsbaarheid-stressmodel: Kinderen lopen risico op chronische stress door: Noodzaak tot waakzaamheid Herhaling van traumatisering Gemis aan lichamelijk contact en verbale aandacht Psychisch leiden Chronische angst Machteloosheid

Andere bronnen van stress Dreiging van zelfmoord Opname van ouder in psychiatische instelling Geweld en/of misbruik in het gezin Ouder zijn van de ouder Schijn ophouden Geheimhoudingsplicht Niet kunnen spelen Geen hulp van buitenaf

Wat heeft een kind nodig? Sociale steun Emotionele steun binnen het gezin Informatieve steun voor gezin en kind Een goede relatie met de ouders Steun buiten het gezin Goede signalering Ingrijpen als dit noodzakelijk is

Veerkracht van een kind Kunnen aangaan van intieme contacten met meerdere mensen Het hebben van een plezierige bezigheid buitenshuis Zelfinzicht en een realistische kijk op de ouderlijke stoornis (Baerdslee)

Gevolgen voor volwassen Wat zouden mogelijke gevolgen kunnen zijn?

Opdracht: analyse van de casus Maak een analyse door risicofacteren en beschermende factoren in kaart te brengen. Gebruik het schema en geef voor kind-, ouder- en gezinsfactoren een beschrijving. Risicofactoren Beschermende factoren Ouder Ernstige en chronische stoornis Goede relatie met het kind Bieden van goede (emotionele) ondersteuning door gezonde ouder Gezin Afwezigheid gezonde ouder Beperkte draaglast van gezonde ouder Slechte relatie tussen oudes Disfunctionele ouder-kindinteractie Sociale steun Aanwezigheid van een sociaal netwerk Kind Erfelijke factoren Jonge leeftijd als ouder ziek wordt Heldere kijk op zichzelf Heldere kijk op oudelijke problematiek

Hulpverlening Hoe kan de hulpverlening hier op in spelen?

Opdracht Onderbouw je pedagogisch handelen en maak gebruik van literatuur van Sipman en van Van Gameren Je hebt een overzicht van riscico en beschermende factoren Welke conclusie kan je trekken? Beschrijf de drie basisbehoeften van het kind. Hoe ga je hieraan werken? Denk aan ondersteuning van de ouders en/of van het kind Geef een beschrijving van concrete handelingen, maak hierbij een combinatie met de tips uit het laatste hoofdstuk van Van Gameren.

Donderdag Inzoomen op: Goed genoeg ouderschap: wat verstaan we hieronder Kopp-groepen: wat is deze vorm van hulpverlening en op welke pedagogische principes is het gebaseerd?