Context 4 Verlichtingsideeën en de democratische revoluties - 1650-1848. Les 6 – 1500-1750 – Begin van de verlichting

“denk na” 23 Het streven van vorsten naar absolute macht 26 Wetenschappelijke revolutie 27 Rationeel optimisme en een ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen 28 Voortbestaan van het ancien regime met pogingen om het vorstelijk bestuur eigentijdse verlichte vorm te geven (verlicht absolutisme) Voorbeelden stofomschrijving Kant over de definitie van Verlichting en de gevaren van het rationalisme (26 & 27)

Wat hield het (nieuwe) wetenschappelijk denken in? Geïnspireerd door de klassieke periode. ‘Voorwerk’ gedaan in de 15e en 16e eeuw Renaissance. Kenmerken wetenschappelijke revolutie: Observeren – experimenteren en redeneren Grote veranderingen Verzet (met name vanuit RKK) Onderzoek werd gebaseerd op waarneming, ervaring en experiment empirische methode. Wetenschappelijke revolutie leidde tot de Verlichting Klopte dat wat de ‘oude wijzen’ of de Bijbel beweert? Vertrouwen op eigen verstand Vragen over … (blz. 148)

De anatomische les van Nicolaes Tulp De anatomische les van Nicolaes Tulp. Een eeuw later kon Rembrandt dit zonder problemen schilderen (1632) Houtsnede van Vesalius die voor zijn studie nog lijken moest stelen (1543)

Reactie van de Roomse Kerk Wetenschappers werden voor de inquisitie gedaagd en hun werk werd verboden Gaileo kreeg huisarrest Bruno, een RK-geestelijke(!) werd ter dood veroordeeld Boeken/geschriften worden verboden Vanaf eind 16e eeuw werd de invloed van de kerk kleiner en overheden gaven juist steun aan de wetenschap. Calvinisten stimuleerden wetenschap om bestaan van God te bevestigen. Vorsten om hun macht te tonen (denk aan Lodewijk XIV) Belangrijk gevolg: Europeanen bouwden een voorsprong op t.o.v andere volken in Azië en Afrika en kon hen daardoor uiteindelijk onderwerpen.

Galileo bewees het gelijk van Copernicus en moest zich voor de inquisitie verantwoorden (17e eeuw) en vooral zijn mond houden

De Republiek loopt voor Ontwikkeling naar tolerantie, secularisatie, systematisering van kennis en popularisering van (vooral) natuurwetenschappen. Omstreeks 1700 ontstond een verandering in het debat over geloofskwesties: Meer verdraagzaamheid Discussie hierover buiten kerk en kerkleiders Bewustzijn van en belangstelling voor godsdienst en theologische systemen. Dit werd systematisch onderzocht In de Republiek grote belangstelling voor toegepaste en theoretische wetenschap en technologie (natuurkunde) o.a. Van Leeuwenhoek Waarom? Overzeese handel steunde op nijverheid en technologische ontwikkeling!

Rationeel Optimisme Onderzoekers (lees: verlichters) in de 18e eeuw vormen een andere visie op onderzoek en kijk op de wereld Met verstand Benaderen Onderzoek Hierdoor zou de kennis toenemen en maatschappelijke problemen kunnen worden opgelost

Kant (1724-1804) en de definitie van de Verlichting Let op: de verplichte voorbeelden staan niet in chronologische volgorde. Spinoza leefde voor Kant, wiens definitie het eerste voorbeeld is . Immanuel Kant werd gevraagd wat de Verlichting voor een mens kan betekenen. Zijn antwoord: 'Verlichting is de bevrijding van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft…. Durf te weten’ Twee belangrijke begrippen worden door Kant samengevoegd: Rationalisme: onderzoek de samenleving net als de manier met het verstand, Dan neemt de kennis toe Empirisme: elk onderzoek van de natuur moet gebaseerd zijn op waarneming, ervaring en experiment. Kant werd in zijn nieuwe opvatting beïnvloed door David Hume.

Huiswerk Lees: p. 144-148 Maak: W 1