Pedagogisch coach op de werkvloer: observeren om te reflecteren Ervaringen uit Italië Brussel, 11 September 2015 Nima Sharmahd, VBJK – Gent

Pedagogisch coaches in Noord-Italië → Vanaf de jaren ’70: evolutie naar een coherent beleid van pedagogische begeleiding binnen de gemeentes (één pedagogisch coach voor 4 / 5 voorzieningen in de kinderopvang)

Pedagogisch coaches spelen een hoofdrol in het promoten van de aanbevelingen die de kwaliteit verhogen ECEC-kwaliteit staat in rechtstreeks verband met een professioneel en competent team. Maar een competent team krijgt pas gestalte door middel van een competent systeem. (CoRe – Urban, Vandenbroeck, Peeters, Lazzari, Van Laere, 2011) → Kwaliteit ↔ onderhandeling / geen vastgelegde standaard / normen (Moss, 2009) ECEC-medewerkers → onderzoekers in het dagelijkse leven (Bove, 2009; Mortari, 2007) die in staat zijn om met onzekerheden om te gaan. → Reflecteren

Nood van tijd zonder kinderen In het team, pedagogisch coaches zijn er vooral om het reflecteren bij het de medewerkers te stimuleren, om theorie en praktijk aan elkaar te linken Een pedagogisch coach: Plaatst de werkgroep ‘in een crisis’. Is primus inter pares. Hij/zij wendt de Socratische methode aan, maar hij/zij is ook in staat om te gidsen daar waar nodig (proces + intentie) (Catarsi, Fortunati, 2005). Stimuleert collegialiteit. Nood van tijd zonder kinderen

Hoe kunnen we het circulaire proces van reflecteren stimuleren? Observatie Documentatie Planning Evaluatie

Een voorbeeld van reflectie in groep In: Di Giandomenico I., Musatti T., Picchio M. (2011), Analizzare la qualità dell’esperienza quotidiana dei bambini nei servizi educativi per l’infanzia: la documentazione scritta, in Guida Metodologica ERATO. Accogliere la diversità nei servizi educativi per l’infanzia (0-6 anni). Coordinated by EADAP, Parma: Spaggiari Dagboek voor professionelen (dagelijks leven/handelen eens per week uitschrijven) Observatierapport (standpunt vanuit de ogen van een externe: om de 3 à 4 maanden door de pedagogisch coach – best in tweevoud) Procesrapport (dagboek + observatierapport) Rooster van CNR (National Research Council in Italië) om de verschillende momenten van de dag te analyseren. Dit rooster is opgesplitst in: Beschrijving Interpretatie

Observatierapport (CNR Italië) - ROOSTER Naam: Observatie in opvangvoorziening …………; datum en tijd …………. Korte beschrijving van de dag (aanwezige opvoeders en kinderen, timing …) Transities tussen de voorziening en de families (aankomst, buitengaan …) Beschrijving Interpretatie Sociale dynamiek (sociaal klimaat, interactie tussen kinderen, tussen kinderen en volwassenen en volwassenen onderling) Activiteiten met de kinderen (vrij spel en gestructureerde activiteiten) Routine (eet- , verschonings- en slaapmomenten) GEBRUIK VAN DE RUIMTE GEBRUIK VAN DE TIJD

Observatierapport Mogelijke fases (werking in drie kleine gemeentes rond Firenze): 1. De pedagogisch coach observeert een dag in de opvangvoorziening. 2. Tijdens een bijeenkomst met het team: De pedagogisch coach leest de beschrijving voor (+ video). Reflecteren in groep. De pedagogisch coach linkt zijn/haar bevindingen met wat er in de groep verteld wordt. 3. Daarna komt de groep bijeen zonder pedagogisch coach om te reflecteren over wat het overleg heeft opgeleverd. Daarvan wordt een beknopt verslag geschreven. 4. Tijdens de volgende bijeenkomst met pedagogisch coach volgt er feedback op dat verslag. → GEEN PASKLARE OPLOSSINGEN / ANTWOORDEN → WEL GECONTEXTUALISEERDE REFLECTIE IN GROEP (link met Wanda)

Observatie van een interactie tijdens een activiteit: Activiteit: tekenen Beschrijving: […] Het is 10.35 u. Vijf kinderen zitten aan tafel met Giada (kinderbegeleider). Elk kind heeft een blad papier om te tekenen. Op tafel staan twee ronde potten met potloden. Mattia neemt de pot en zet die op zijn blad. Francesco heeft dat gezien, neemt de pot en zet die opnieuw in het midden van de tafel. Mattia neemt de pot terug en zet die opnieuw op zijn blad. Francesco neemt de pot en zegt: “Die moet hier blijven staan. Die is voor iedereen!”. Mattia zegt: “Neen, ik wil het!”. Giada zegt: “Mattia, Francesco heeft gelijk. Die pot is voor iedereen”. Mattia begint te huilen, neemt de pot en zet hem op zijn blad. Giada neemt de pot en zet het in het midden van de tafel terwijl ze zegt: “Het is voor alle kindjes!”. Mattia huilt nog luider. Giada zegt: “…Mattia, wil je de pot met potloden? Wat wil je daarmee doen?” Mattia stopt met huilen, neemt de pot, zet die terug op zijn blad en tekent de omtrek van de pot op zijn blad. Francesco kijkt naar hem. Wanneer Mattia gedaan heeft, vraagt Francesco: “Mag ik de pot nemen?”. Mattia zegt: “Ja!”. Francesco neemt de pot en tekent er ook een cirkel mee op zijn blad. De twee kinderen kijken elkaar aan en beginnen te lachen.

Hoe interpreteer jij wat zopas is gebeurd?

Discussie / reflectie in groep: De pedagogisch coach leest de beschrijving. Ze vraagt Giada: “Is er iets wat je wilt delen met de groep?” Giada (kinderbegeleider): “Ja … Ik was verrast door Mattia’s reactie, hij huilde zo luid”. Pedagogisch coach: “Je was verrast. Hoe voelde je je toen hij huilde?” Giada: …Niet op mijn gemak… Ik bedoel, ik ben het huilen van kinderen gewoon, maar ik had het gevoel dat de reactie wat overdreven was. Daarom vroeg ik aan het eind: “Wat wil je met die pot doen?” […] Het was een ontdekking toen ik merkte dat hij de pot niet wou ‘stelen’, maar de omtrek van de pot wou tekenen. Pedagogisch coach: “Een ‘ontdekking’. Wat heb je ontdekt?” Giada: “Wel, op het moment dat hij de pot nam, dacht ik dat hij alle potloden voor zichzelf wou. […] Maar in feite kwam de oplossing van het conflict met Francesco vanzelf bovendrijven toen ik Mattia zijn standpunt liet vertellen.” Alessia (kinderbegeleider): “Ja, voor mij was dit ook een interessant punt. Soms denk ik dat we te snel oordelen over wat kinderen van plan zijn, omdat we denken te weten wat ze willen.” Elena (kinderbegeleider): “Oké, maar soms moeten we wel een ‘vooroordeel’ hebben, omdat we anders geen richting hebben.” Alessia: “Wat bedoel je?” […] De pedagogisch coach maakt een ‘samenvatting’ en leest (of vertelt) haar/zijn interpretatie. De daaropvolgende dagen reflecteert de groep over wat de bijeenkomst heeft opgeleverd en schrijft samen enkele suggesties uit.

Beschrijving […] Om 9 u. komt Marco aan met zijn vader en zijn zusje Luisa. Hij lacht naar Rosa (de kinderbegeleider), maar hij wil de hand van papa niet loslaten. Rosa gaat met hem op de grond zitten, neemt een puzzel en vraagt Marco om haar te helpen. Marco gaat naar haar. Papa en Luisa zeggen goedendag en gaan naar buiten. Na enkele seconden begint Marco te huilen. Rosa zegt tegen hem: “Papa komt je straks halen… Kijk, Michele is daar ook!”. Marco stopt met huilen, gaat naar het raam en lacht naar Michele en zijn moeder. Michele gooit hem een kusje en zijn mama ook. Ze lachen even naar elkaar vooraleer ze elkaar binnen ontmoeten.

Interpretatie Hoe interpreteer jij wat zopas is gebeurd?

Video Wat observeer je? (beschrijving) Welke interpretatie zou je eraan geven? Hoe zou je hierover in groep praten?

Dank u wel! Referenties Bove C. (2007), Metodologie visuali e contesti dialogici. Un metodo di ricerca in situazioni interculturali, in “Educazione interculturale”, vol V, n. 3, 341-359 Catarsi E., Fortunati A. (2005), Educare al nido. Metodi di lavoro nei servizi per l’infanzia, Roma, Carocci ERATO (2011). Guida Metodologica. Accogliere la diversità nei servizi educativi per l’infanzia (0-6 anni). Analizzare, valutare, innovare, Coordinated by EADAP, with the support of Bernard Van Leer Foundation, Parma: Spaggiari Moss P. (2009), There are alternatives! Market and democratic experimentalism in early childhood education and care, Bernard Van Leer Foundation Moss, P. (2012). Experimenters, Critical Thinkers and Democrats: The Role of Educators in a World of Conflicting Alternatives, Keynote International Congress ISSA-DECET, Opatija Mortari L. (2007), Cultura della ricerca e pedagogia, Carocci, Roma Musatti T., Picchio M. (2005), Un luogo per bambini e genitori nella città. Trasformazioni sociali e innovazione nei servizi per l’infanzia e le famiglie, il Mulino, Bologna Sharmahd N., Parent participation(s): a glance at the belgian reality in relation to the italian one (2009), in “Rivista Italiana di Educazione Familiare”, n. 2, pp. 47-63 Urban M., Vandenbroeck M., Peeters J., Lazzari A., Van Laere K. (2011), CoRe Competence requirements in Early Childhood Education and Care, Report for European Commission, DG Education and Culture Vandenbroeck, M. (1999), The view of the Yeti, The Hague: Bernard Van Leer Foundation Credits – Hartelijk dank aan de opvangvoorzieningen: Gemeentes: Pistoia, Livorno, Empoli, San Miniato. Cooperatieven: CO&SO, Arca, ArgentoVivo