De maatschappelijke relevantie van kleinschalige groepswoningen – Casestudy Abbeyfield Voorstelling onderzoeksresultaten Algemene Vergadering Abbeyfield Vlaanderen VZW 21 mei 2015, Brussel

Voorstelling onderzoek Vraagstelling Methode Resultaten Aanbevelingen We kunnen in 20 minuten onmogelijk bij alles stilstaan. We hebben een selectie gemaakt van een aantal opvallende resultaten. We nodigen u uit om het rapport te lezen en er verder mee aan de slag te gaan!

Algemene vraagstelling Doel: basisprincipes ABF toetsen aan ervaring bewoners & verwachting kandidaten ↓ ↓ Drie onderzoeksvragen Wat zijn de doelstellingen en meerwaarde? Hoe verloopt beslissingsproces voor intrek? Hoe krijgt samenwonen, zorgen voor elkaar en zelfbeheer vorm?

Methode Kwalitatieve gegevensverzameling Bezoekdag aan elk Abbeyfieldhuis Focusgroep (n=20) Individuele interviews (n=9) Participatieve observatie Groepsinterview met bestuurders Abbeyfield (n=4) Kwantitatieve gegevensverzameling Schriftelijke vragenlijst bewoners (n=18) Schriftelijke vragenlijst kandidaat-bewoners (n=18)

Resultaten: Deelnemersprofiel 9/10 vrouwen 1/2 gescheiden; 1/5 ongehuwd 7/10 hoger onderwijs 7/10 goede gezondheidstoestand 1/2 appartement; 2/3 stedelijke context Bewoners 1/2 huurder Kandidaten bijna 1/3 huurder Bewoners 2/3 ouder dan 70 Kandidaten 1/2 jonger dan 60 Het betreft hier het profiel van de 18 bewoners en de 18 kandidaten die de schriftelijke vragenlijst ingevuld hebben. (n=36) In grote lijnen!

Meerwaarde groepswonen volgens bewoners Kleine momenten delen en niet alleen zijn: beveiligd wonen Een verrijking: participatie en zelfontwikkeling Het opnemen van verantwoordelijkheid Vrijheid door respect voor autonomie Wat zijn de doelstellingen en meerwaarde van Abbeyfield en worden die ook onderschreven en zo ervaren en beleefd door de bewoners zelf? 1, niet-anoniem buurtschap, tegen eenzaamheid 2, steeds zoeken naar een evenwicht, dynamische wisselwerking 3, Wat kan ik inbrengen vanuit mijn competenties? Gedeeld doel, project waar bewoners zich samen voor inzetten? Hangt af van draagkracht en wil bewonersgroep op een bepaald moment.

Keuze voor Abbeyfieldhuis Motieven om te kiezen voor een Abbeyfieldhuis Aantrekkingskracht van het concept ABF Praktisch/financieel beter aangepaste woning Kennismakingsprocedure nieuwe bewoners Nuttig en nodig Suggestie tot verbetering kennismakingsprocedure Vereiste: kandidaten moeten autonoom, respectvol en tolerant zijn en kunnen bijdragen aan de groep Hoe verloopt het beslissingsproces van een (kandidaat-)bewoner om te komen wonen in een Abbeyfieldhuis? Hoe verloopt het aanvaardingsproces van een nieuwe bewoner door de groep? ABF-concept: bijv. apart wonen én kleine dingen, activiteiten in het dagelijkse leven delen; veiligheid, gezelschap, goed nabuurschap, verantwoordelijkheid nemen en delen Beter haalbare/betaalbare woning, in aangepaste buurt/omgeving, tuin, grootte woning, trappen Nuttig en nodig: zowel voor kandidaat zelf als voor de mensen al in het huis wonen. Stage kan destabiliserend zijn voor bepaalde bewoners; is er geen alternatief mogelijk? Suggestie: stageperiode met verblijf in het huis (psychologisch niet te onderschatten) vervangen door periode van frequente deelname aan gezamenlijke activiteiten en momenten met de bewoners.

Redenen om te kiezen voor ABF Ik wil mijn privéleven behouden en gezelschap hebben. Ik wil zo lang mogelijk onafhankelijk blijven. Ik wil mezelf nuttig maken en anderen helpen. Ik wil een nieuwe levensfase beginnen. Ik wil mijn toekomst in eigen handen houden door opname in woonzorgcentrum te vermijden. Ik wil niet meer alleen leven. Top 6 Bewoners én kandidaat-bewoners

Hoe krijgt samenwonen vorm? Gezamenlijke activiteiten en gedeelde ruimtes Gemeenschappelijke maaltijden een ankerpunt Gezamenlijke ruimtes niet vaak benut Communicatie en bemiddelaars Privacy en private leefruimte Privacy wordt gerespecteerd Oppervlakte individuele appartementen Hoe krijgen samenwonen, zorgen voor elkaar en zelfbeheer concreet en dagdagelijks vorm in een Abbeyfieldhuis? De gezamenlijke maaltijden eenvoudig en praktisch haalbaar houden, want daar waar ze wegvallen, is er toch een gemis. Of een alternatief voorzien als deze wegvalt, bijvoorbeeld een aperitief of een dessert met koffie op zondag. Hoe van de gezamenlijke ruimtes gezellige leefruimtes maken? Conflicten en meningsverschillen komen overal voor. Sterke vaardigheden op vlak van communicatie nodig. Externe begeleiding en vorming zijn zeer nuttig. Leefruimte = aanpassing!

Hoe krijgen zorg en zelfbeheer vorm? Betekenis van “zorg” Bezorgdheid, zorgzaam zijn Geen dagelijkse verplichting Praktische hulp en sociale steun Medisch zorg door professionelen Zorgbehoevendheid gevoelig thema Huishoudelijk reglement basis voor zelfbeheer 1, Bv. Boodschap doen of tas soep brengen; een luisterend oor voor iemand met zorgen. Communicatie: Bewoners moeten durven/kunnen zeggen wat ze verwachten als hulp. 2, toekomst: wat als men zorgbehoevend wordt. Bewoners worden niet graag met deze vraag geconfronteerd, ook al staan velen ingeschreven op de wachtlijst van een woonzorgcentrum. 3, meester van, moreel contract, niet afdwingbaar

Wonen in een Abbeyfieldhuis Autonomie Persoonlijke verrijking Zelfontplooiing Vrijheid & veiligheid Wonen in groep Zich van tel voelen in relaties met de andere Groeps- engagement naar externe omgeving Zorgzaamheid en plezier met anderen delen Met dank aan Nele Spruytte Beveiligd, activerend, participatief groepswonen Nadruk op meerwaarde van individuele en interrelationele aspecten / Organisatorische en omgevingskenmerken zijn ondersteunend Buffer tegen eenzaamheid. Wisselwerking tussen schil 1 en 2 is sterkte van ABF + tegelijk ook spanningsveld in de praktijk! Blijft een fragiel, dynamisch, steeds evoluerend evenwicht, blijft zoeken. De derde schil is een stippellijn, dwz niet in elk huis gerealiseerd, met name externe inzet naar de buitenwereld toe, al dan niet gezamenlijk of vanuit Abbeyfield Zich van tel voelen in een gemeenschap/groep Individueel engagement naar externe omgeving

Overkoepelende principes Sterktes Aanbevelingen Regie bij bewoners = krachtenbenadering Positief benaderen van elke bewoner vanuit sterktes en talenten Woonvorm voor actieve ouderen zonder grote zorgbehoefte Transparanter over plaats van kwetsbaarheid, afhankelijkheid, zorgbehoevendheid Goed situeren! Hier uitleggen dat we een synthese gemaakt hebben van de kernprincipes Abbeyfield obv de basisdocumenten zoals het Vademecum: Aantal overkoepelende en 4 niveaus: organisatie, relatie met omgeving, interrelationeel en individueel (in totaal 27 items)

Interne organisatie ABF-huis Sterktes Aanbevelingen Duidelijke structuren en procedures Bestuursmodel zelfbeheer bewoners en kwaliteitscontrole bestuur Eigenheid huis vorm geven en bewaren Kwaliteitsvolle materiële omgeving Betaalbaarheid Voldoende beschikbare private m² Betrokkenheid bij beleid en andere huizen Abbeyfield

Relatie met omgeving Sterktes Aanbevelingen Verankerd in de lokale omgeving Nastreven van extern engagement (eigen vrijwilligerswerk of gezamenlijk groepsinitiatief) & draagkracht van de groep respecteren In landelijke omgeving? Extern engagement als mogelijkheid (niet als verplichting) faciliteren

Interrelationele aspecten Sterktes Aanbevelingen Er zijn voor elkaar in kleine dingen Zorgzaam zonder verplichting Bemiddeling door externe organisatie Balans tussen autonomie en bijdragen aan de groep Selectie nieuwe bewoners Weinig echte mantelzorg Functie externe voorzitter versterken als buffer voor groepsprocessen Intervisie voorzitters Aanpassen inloopprocedure Leeftijdsverdeling

Individueel Sterktes Aanbevelingen Actief ouder worden Respect voor zelfstandigheid Vrijheid en veiligheid Elke persoon heeft ook kwetsbaarheden Transparante uitstroomprocedure Meer realistische houding t.a.v. ‘zorg nodig hebben’ Grenzen waarbinnen bewoners moeten kunnen functioneren helder maken

Abbeyfield = sterk concept van activerend, participatief en beveiligd groepswonen Onderzoeksteam LUCAS, Virginie Carlassara Hilde Lauwers Dr. Nele Spruytte Prof. dr. Chantal Van Audenhove