Moderne tijd Eerste helft 20e eeuw Film Moderne tijd Eerste helft 20e eeuw Maaike van de Gevel Versie 12/2014

In de tijd dat de film opkwam, kwamen de meeste arbeiders niet verder dan zo’n 30 km van hun huis. De komst van de film liet hun kennis maken met een grotere wereld dan het eigen dorp of stad.

Filmgenres fictie (verzonnen) non-fictie (waar gebeurd) Fictie: musicalfilm, comedy, thriller, actiefilm, western, sciencefiction, animatie, oorlog, romantische film, slapstick, artmovie etc. non-fictie: documentaires, reportages

Shot Fullshot: figuur in de omgeving Mediumshot: bovenlichaam Close-up: gezicht Detailshot: mond, oog, hand, etc.

Cameravoering Hoe verteld de regisseur het verhaal? van bovenaf: vogelperspectief van onderaf: kikvorsperspectief kan je personages groter/kleiner laten lijken vogelperspectief biedt overzicht over de scene een close-up laat je meer meeleven met een personage Wanneer de camera over de schouder van een acteur meekijkt, wordt je als kijker sterker bij de scene betrokken.

Montage = manier waarop je de verschillende filmbeelden achter elkaar plaatst de kunst is om de verschillende shots zo te monteren dat ze een sterkere betekenis krijgen doorlopende tijdlijn / chronologische montage flashbacks: je ziet wat er in het verleden gebeurde flashforwards: blik in de toekomst special effects: bepaalde sfeer/spanning oproepen in bijv. sciencefiction of thriller eindmontage: toevoegen van geluid, filmmuziek, animaties, voice over (vertelstem) http://www.youtube.com/watch?v=NG0V7EVFZt4 (7min) Alfred Hitchcock explains about CUTTING; Psycho, 1960

Lev Kuleschov-effect ca. 1918 http://www.youtube.com/watch?v=zUZCPPGeJ1c http://www.youtube.com/watch?v=_gGl3LJ7vHc Door filmbeelden op een bepaalde manier te monteren, kan het publiek sterk beïnvloed worden. Afhankelijk van de associatie wordt de gelaatsuitdrukking door het publiek anders geïnterpreteerd.

‘Trappenscène’ uit Pantserkruiser Potemkin Sergej Eisenstein (1920) Rusland; film met politieke betekenis; Eisenstein steunt Russische Revolutie attractiemontage  Hoe  komt het dat de toeschouwer zich niet identificeert met het leger, maar wel met de massa?  Eisenstein streefde bij de montage van opeenvolgende shots naar  inhoudelijke en beeldende tegenstellingen tussen die shots.     Noem twee beeldende tegenstellingen en twee inhoudelijke tegenstellingen. http://www.youtube.com/watch?v=Ps-v-kZzfec (trappenscène)

Voorgeschiedenis van de film Eadweard Muybridge cinematografie heeft zich vanuit de fotografie ontwikkeld filmprojector: minimaal 24 beeldjes per seconde voor een vloeiende beweging Muybridge: fotograferen van bewegingen als onderzoek. Komen alle vier de hoeven van een paard in galop gelijktijdig los van de grond? 1878 galopperend paard: http://www.youtube.com/watch?v=FYKZif9ooxs (Muybridge’s onderzoek naar beweging, 3min.) http://www.youtube.com/watch?v=IEqccPhsqgA (15 sec.)

Gebroeders Lumière in 1895 Oorsprong van de film Leven op straat: waardevolle historische documenten Arbeiders die een fabriek verlieten http://www.youtube.com/watch?v=JGugm8Dzmuc (10 min) 2.15 arbeiders verlaten fabriek 5.30 1e comedy 1895 6.4o 1e horror movie: trein die diagonaal het beeld binnenkomt Per toeval ontdekt: achterstevoren afdraaien; schokte ‘t publiek

Stomme film - Geluidsfilm nog niet mogelijk geluid op te nemen gelijktijdig tussentitels passende live muziek vanaf 1927 stomme film verdrongen door geluidsfilm ontstaan diverse genres: actiefilm, animatiefilm, sciencefiction, thrillers, documentaires etc. na WO II: concurrentie met televisie volgende grote ontwikkeling: kleurenfilm in de jaren 60

Georges Méliès Een reis naar de maan (1902) Experiment met film en special effects gebaseerd op boek Jules Verne stop-motiontechniek om het effect te laten ontstaan dat de raket op de maan geland is http://www.youtube.com/watch?v=_FrdVdKlxUk (6.00 min landing op de maan)

Amusement 1e helft 20e eeuw even de zorgen en ellende vergeten Revue, musical Komst geluidsfilm rond 1926-27: Massamedium bij uitstek; mogelijkheden filmjournaal Diverse genres waaronder: Slapstick: Laurel & Hardy; Charly Chaplin Animatie: Walt Disney, met films als Bambi King Kong (1933)

Stan Laurel & Oliver Hardy Slapstick Country Hospital (1932) http://www.youtube.com/watch?v=N9_vVk3ew-A (vanaf 7 min) Perfect day (1929) http://www.youtube.com/watch?v=WVc8T2tlH5s (vanaf 5.30) Liberty (1929) Stomme film http://www.youtube.com/watch?v=-cyKRNCWZN8&list=RDWVc8T2tlH5s (vanaf 2.30)

Propagandakunst 19e eeuw: eerste spotprenten beïnvloeden publieke opinie om aanhangers te winnen Kunst blijkt een goed propagandamiddel 19e eeuw: eerste spotprenten 20e eeuw: kunstenaars voelen vrijheid om misstanden aan de kaak te stellen Totalitaire regimes dwingen kunstenaars propagandakunst te maken beeldende kunst, muziek & films

Propagandakunst Ontwerp Sovjetpaleis, 1934 B. Lofan Andrej Mylnikov, Op de vredige velden, 1950. Waarom is juist film een goed propagandamiddel?

Film als propagandamiddel Zowel Hitler als Lenin en zijn opvolger Stalin, ontdekten het medium film als instrument om de werkelijkheid te manipuleren Film: effectieve propaganda waarmee je zelfs de ongeletterde massa kan bereiken film kan je tegelijkertijd op verschillende plaatsen laten zien Film was een nieuw & modern medium

Leni Riefenstahl - Propaganda films Hitler nodigde Riefenstahl uit “partei-films” te maken 1934 verheerlijkte Leni Riefenstahl in haar film: Triumph des Willens het nazi-regime partijdag van de nazi’s in Neurenberg lijkt een authentieke documentaire, maar alles is in scène gezet voor maximaal effect geregisseerd Trimph des Willens, 1934 http://www.youtube.com/watch?v=GHs2coAzLJ8 Hoe wordt die verheerlijking van Hitler’s partij verbeeld?

stevige muziek die de beelden ondersteund Verheerlijken van de werkende arbeiders Grootsheid van de leider: Hitler mediumshot, vaak vanuit kikvorsperspectief gefilmd. Hitler torent zo hoog boven de massa uit. Plechtige karakter: veel scenes hebben een symmetrische opbouw; gebruik van vlaggen en vaandels Massaliteit: totalshots vanuit een hoog standpunt om de mensenmassa’s te laten zien Massaliteit: choreagrafie van gelijktijdig marcherende groepen soldaten stevige muziek die de beelden ondersteund

Leni Riefenstahl – Olympia (1936) documentaire-film Olympische spelen Berlijn letterlijk jarenlange montage http://www.youtube.com/watch?v=nzmIvJMjRWE Laat het fascistische ideaalbeeld van de mens zien: kracht en schoonheid Idealen van het lichaam in actie Laten zien van helden en winnaars (alle nationaliteiten)

MODERNISME IN DE KUNSTEN VAN DE EERSTE HELFT VAN DE 20e EEUW: De vooruitgang - de vernieuwing: modernisme en avant-gardisme in de kunst. Kunstenaars die op zoek gingen naar de vernieuwing in hun discipline werden gedreven door het idee van vooruitgang. Radicaal breken met het verleden en de kunstvormen die in het verleden gangbaar waren Door te breken met het verleden en als avant-gardisten voor de troepen (= maatschappij) uit te lopen, zouden zij als kunstenaars met hun kunst een nieuwe, betere maatschappij in de toekomst kunnen helpen bewerkstelligen (utopieën).

De tegengeluiden - Surrealisme; dadaïsme en maatschappijkritische kunst Daarnaast waren er na WO 1 ook meer maatschappijkritische bewegingen in de kunst, waarbij kunstenaars eerder anarchistisch of nihilistisch te werk gingen. niet erg optimistisch over de toekomst, over de rol van de politiek in de maatschappij en over de mens als wezen dat door primaire driften gedreven was. Kunstenaars ontwikkelden vanuit die houding vaak vormen van antikunst: Muziek lawaai als muziek (Russolo - futuristen); muziek als behang (Satie); stilte als muziek (John Cage);

Dans: het ballet Parade - waarin het verhaal door Cocteau geschreven was, de dans van Les Ballets Russes (choreograaf Massine) ondergeschikt gemaakt werd aan de kubistische vormen van de kostuums (Picasso) en de alledaagse wirwar van circusgeluiden en pistolen (Satie) Het ballet Relâche (dit woord betekent 'afgelast') van Picabia met muziek van Satie door het Ballet Suédois, met als intro een film van René Clair http://www.npo.nl/relache-ballet-dadaisme/23-05-2013/WO_NTR_359754

Theater/drama Piscator en Brecht wilden vooral zeer maatschappijkritisch, verhalend theater brengen waarin zij vervreemdingseffecten gebruikten om te voorkomen dat de toeschouwer volledig op zou gaan in de voorstelling (ze wilden geen illusionisme). Eisenstein als filmmaker wilde dit overigens ook, hij introduceerde daarom de attractiemontage, waardoor de kijker als het ware wakker geschud werd. Cabaret Voltaire en Tristan Tzara verwierpen als dadaïsten alle logica en maakten voorstellingen die voortkwamen uit intuïtie en (bizarre) irrationaliteit.

Beeldende kunst: Dada: een urinoir als kunstobject (Duchamp, 1917) Surrealisme: bizarre beelden op irrationele manieren gecombineerd waarin vervreemding uitgedrukt werd (Dali en Magritte)

Tegengeluiden - maatschappijkritiek René Clair – surrealistische film Entr’acte Man Ray – surrealisme/dada film: Retour a la raison Grootheden als Charlie Chaplin & Fritz Lang ontdekken het medium film ook en zetten het in om een tegengeluid te laten horen.

Metropolis (1926) – Fritz Lang Duitse expressionistische sciencefictionfilm http://www.youtube.com/watch?v=7j8Ba9rWhUg trailer futuristische wereld in 2026 enorme kloof tussen arm en rijk wereld van werkers en denkers Maatschappijkritiek & waarschuwing voor de toekomst expressionisme: vervreemdende belichting; veel donkere scenes http://www.youtube.com/watch?v=CPNaaogT8fs (arbeiders; Moloch)

bhhs “Without the heart, there can be no understanding between the hand and the mind”

Charlie Chaplin The Great Dictator (1940) http://www.youtube.com/watch?v=QcvjoWOwnn4 speech http://www.youtube.com/watch?v=BaaDiCwfTxY bij de Joodse barbier http://www.youtube.com/watch?v=IlwdTa47esE (dictator jongleert met de wereld) Charlie Chaplin neemt in The Great Dictator Hitler en zijn regime op de hak door hem te parodiëren. film wordt op kritische wijze gebruikt als wapen tegen fascisme & kan ook troost bieden aan onderdrukten http://www.youtube.com/watch?v=vhp5PGsDp-A The tramp and the dictator (2002) (hitler-chaplin 3.19-5)

Charlie Chaplin - Modern Times (1936) Hollywood Slapstick humor http://www.youtube.com/watch?v=1mYtNMDFyXQ&list=RDBaaDiCwfTxY koffie drinken http://www.youtube.com/watch?v=tfw0KapQ3qw fabrieks scène kritiek op voortschrijdende industrialisatie Veroorzaakt verlies aan individualiteit als gevolg van anonimiteit en mechanische monotonie De werknemers: afgestompte wezens

De Kunstenaarsfilm – Experimentele film

Man Ray - Dada "I do not photograph nature. I photograph my visions."[ Rayographie: Bestrooien van de film met spelden, zout, punaises etc. Vervolgens de film belichten (rechtstreeks belichten zonder camera) ontwikkelen Le rétour a la Raison, 1923 http://www.youtube.com/watch?v=zwLD5WWQptw een uitgesproken dadaïstische film "I do not photograph nature. I photograph my visions."[

Luis Buñuel & Salvador Dali Un Chien andalou (1928) http://www.youtube.com/watch?v=bXlzvvTHg7k Surrealisme absurde fantasieën op het filmdoek geen verhaal associatieve reeks beelden zonder te duiden betekenis

Réne Clair – Entr’Acte (1924) http://www.youtube.com/watch?v=UnXdYxvBHf8 Surrealistische film Muziek: Eric Satie filmbeelden die associatief en irrationeel met elkaar verbonden worden mannelijke dansers met baarden in tutu's

Le Ballet Mécanique (1924) Fernand Leger Film zonder scenario abstracte beelden zijn ritmisch gemonteerd http://www.youtube.com/watch?v=H_bboH9p1Ys

Dada film: Ghosts before breakfast, 1928 Hans Richter http://www.youtube.com/watch?v=oeosT_6vG7g&list=RD87jErmplUpA Stop motion techniek

Marcel Duchamp - Anemic Cinema http://www.youtube.com/watch?v=dXINTf8kXCc (6min)

Salvador Dali’s droom scène in Hitchcock’s film Spellbound (1945) http://www.youtube.com/watch?v=dzxlbgPkxHE (2,40min) Man verteld droom bij psychiater, die de droom vervolgens verklaard

Extra achtergronden Het ballet Relâche (dit woord betekent 'afgelast') van Picabia met muziek van Satie door het Ballet Suédois, met als intro een film van René Clair http://www.npo.nl/relache-ballet-dadaisme/23-05-2013/WO_NTR_359754

Citizen Kane – Orson Welles, 1941 Orson Welles: regie en hoofdrol lange tijd beste film ooit kritiek op American Dream vernieuwend in vele opzichten: verhaalstructuur, montage, de deep-focusfotografie maar ook het gebruik van grime en make-up. Citizen Kane gaat over het leven en werk van krantenmagnaat Charles Foster Kane, een personage dat waarschijnlijk gebaseerd is op William Randolph Hearst. In de film volgen we een journalist, die op zoek gaat naar de betekenis van zijn laatste woord, Rosebud. http://www.youtube.com/watch?v=zyv19bg0scg http://www.youtube.com/watch?v=LZOzk7T93wE

Express Yourself van Madonna, 1989 http://www.youtube.com/watch?v=GsVcUzP_O_8&feature=kp De clip van Madonna bevat invloeden uit de film Metropolis van Lang uit 1926. De clip sluit af met een citaat uit de film: “Without the heart, there can be no understanding between the hand and the mind”

Queen – Radio Ga Ga http://www.youtube.com/watch?v=t63_HRwdAgk&feature=kp Eveneens filmfragmenten uit Metropolis Achtergronden en uitleg Metropolis: http://www.noonehastodietomorrow.com/occult/symbolism/2604?task=view

Leni Riefenstahl Propaganda films Triumph des Willens, 1935 Fragment Hitler Youth Speech http://www.youtube.com/watch?v=r8TUge4sKr4 Olympia, 1936 Olympia (Prologue) - Leni Riefenstahl & Vangelis http://www.youtube.com/watch?v=7TI6yIo-tcc (Vanaf 3 min.) Olympia Berlin 1936 - Opening and Closing ceremony :