OP EIGEN KRACHT Arbeidsrelaties na de verzorgingsstaat Kees Korevaar Avans Hogeschool 22 september 2011

cv Strategisch adviseur verschillende FNV- bonden IVA Beleidsonderzoek en advies Proefschrift over ‘strategische arbeidsvoorwaardenvorming’ (2000) Op eigen kracht. Arbeidsrelaties na de verzorgingsstaat (2011)

Trends in arbeid  De inhoud van het werk lijkt steeds sneller te veranderen  De grenzen van het aanpassend vermogen van werknemers worden getest  De gemiddelde baan duurt korter  We leven en werken langer

Voorbeeld machinebouw Philips en Stork Machinebouw 1960Machinebouw 1980Machinebouw 2000 Werken in teams en deelnemen aan werkoverleg Minder hiërarchische lagen; kantoor staat in de fabriek Teams hebben een wisselende en internationale samenstelling Bredere werktaken (takttijden van 20 seconden naar enkele minuten) Teams doen zelf werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole Individuele teamleden hebben eigen expertise en verantwoordelijkheid; aansprakelijkheid voor fouten Inzetbaarheid meerdere machines Team programmeert machinestraat en kiest machines Experts reizen naar het project met wisselende contracten

Voorbeeld Philips en Stork (2) KennisProceskennisTalen, cultuur TakenAdministratieve vaardigheden, rapportage Engineering HoudingSamenwerken, delegerenOndernemerschap en autonomie: werktijden opleidingen contracten prestatiebeloning

Twee risicogroepen in afhankelijkheid 1.Flexwerkers met weinig scholing, in bedrijven waarin geen ontwikkelingsmogelijkheden zijn 2.Werknemers met veel dienstjaren in dezelfde baan en een al te beschermende cao Cumulatie van risico’s bij hogere leeftijd en afnemende gezondheid

Opdracht Het is 2011, je bent 25, we kijken 10 jaar vooruit 1.Je bent psycholoog bij de UVT. Hoe vaak zal jij van baan/werk veranderen en welke aanvullende opleiding ga je volgen? 2.Je bent engineer bij ASML in Veldhoven. Hoe vaak zal jij van baan/werk veranderen en welke aanvullende opleiding ga je volgen?

Op eigen kracht betekent….. Onafhankelijk van de verzorgingsstaat Onafhankelijk(er) van de werkgever Zo onafhankelijk mogelijk van de arbeidsmarkt

Definitie van onafhankelijkheid 1.Ontwikkeling van vakmanschap 2.Inrichting en gebruik van collectieve voorzieningen 3.Benutten van kansen op de arbeidsmarkt 4.Beschikken over financiële reserves

Vakmanschap (1) Klassieke aspecten Productgericht Eigen kennis en ervaring Zichtbaarheid van eigen resultaten Overzichtelijkheid van de eigen werkplek Nieuwe aspecten Procesgericht Kennisdeling Plaats/tijd ongebonden werken Contacten met collega’s en klanten

Vakmanschap (2): van product naar proces productproces vervoerSorteren, opslaan, laden, lossen, rijden,sturen, kaartjes knippen, etc Logistiek management, mobiliteitsmanagement zorgSpreekuur, diagnose, verwijzing, ok-assistantent, revalidatie, verzorgingshuis Statuslijst, elektronisch patientendossier, preventie onderwijsKlas, leraar, boek, lesrooster, begeleiding Opvang, remedial teaching, mentor, ouder participatie, werkstuk overheidUitvoerende dienstverlening per categorie Automatisering, budgetering, decentralisatie

Vakmanschap (3): zelfrealisatie “Werknemer in de industriële fase maakt producten; “Werknemer in de postindustriële fase of kenniseconomie ontwerpt producten; “De nieuwe vakman of vakvrouw ontwerpt zichzelf

De collectieve voorzieningen Bieden zekerheid bij ziekte en werkloosheid Maar kunnen geen (langdurige) zekerheid bieden bij verandering op het werk of in de persoonlijke levenssituatie Van de werkgever en in toenemende mate van de individuele werknemer wordt een actieve strategie verwacht tov de verzorgingsstaat

Kansen benutten (1) en dilemma’s De werkgever wil de zwakste werknemer kwijt en de beste werknemer houden; maar de zwakste werknemer wil blijven en de beste wil iets anders. Elke vorm van leeftijdsbeleid is een dilemma De koninklijke weg is investeren in een tweede carrière voor alle werknemers

Kansen benutten (2) en het functioneringsgesprek Het functioneringsgesprek moet een andere status krijgen Bijzondere aandacht voor 40-ers Ontplooiing en mobiliteit = naar binnen en naar buiten kijken Leer samen vijf jaar vooruit kijken

Financiële reserves (1) De solide basis hoort te zijn: goed en toegankelijk praktijkonderwijs Loopbaanonderbreking en mobiliteitsfondsen kunnen toegankelijkheid vergroten ‘Eigen geld’ biedt meer mogelijkheden dan je denkt (deeltijd, spaargeld, partner, eigen huis)

Financiële reserves (2) pensioenen Vrijwillig pluspensioen voor een eventuele tweede carrière Individuele keuze over pensioendatum werkgevers verzekering Preventie: goed en dagelijks personeelsbeleid Risico van achterstallig personeelsbeleid en mobiliteit

© IVA Ongewenst scenario Veel regels Breed reparatiepakket Beperkte werkingssfeer Arbeidsvoorwaarden onder druk Outsiders Afhankelijke werknemers

© IVA Cao die onafhankelijkheid stimuleert Bedrijf voorziet in goed p- beleid en wordt daarop getoetst Werknemer onderhandelt zelf over aanvullende AV Minimum-CAO + personeelsdiensten Helder omschreven werkingssfeer Coll. Pensioen met aansluiting ZZP Overheid investeert in professionaliteit Onafhankelijke werknemers

Het nieuwe vakbondslid Passief/afhankelijkPro-actief Flexcontact/professionalsNaar schatting 1 miljoen werknemers bevinden zich aan de onderkant van de arbeidsmarkt en zijn tevens flexkracht. Zij kunnen zich moeilijk redden Naar schatting 1 miljoen werknemers zijn professional of hoog opgeleid. Zij kunnen zich zonder vakbondshulp redden Vaste baan2 miljoen werknemers zijn afhankelijk van een basale sector-CAO zoals in de schoonmaaksector of van het minimumloon; tel hierbij op 1 miljoen jonggepensioneerd! 3 miljoen werknemers zijn min of meer afhankelijk van een (goede) cao, zij hebben veel meer wensen dan de cao kan bieden en kunnen met maatwerk verder komen