Veranderend wereldbeeld, 1300 – 1600

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 De werking van het kompas By Stef Koolen

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld De wereld blijkt groter en anders dan gedacht   5 a De Europeanen krijgen beter zicht op hoe de continenten op aarde eruitzien en welke volken daar wonen; met deze volken gaan ze zich vergelijken, zodat ze ook een ander beeld krijgen van de positie van de Europese cultuur ten opzichte van de rest van de wereld. b Andere gevolgen zijn: - uitwisselingen van producten, economisch; - verspreiding van het christendom, religieus; - grote sterfte onder indiaanse bevolking in Amerika, demografisch; - ondergang van koninkrijken van indianen, politiek en demografisch; - invoer van Afrikaanse slaven in Amerika, economisch en demografisch.

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld De wereld blijkt groter en anders dan gedacht 6 a Het Europees-Aziatische (dat al langer bestond) en het Europees-Amerikaanse (dat nieuw was). b Voordeel: Europeanen konden producten krijgen die ze zelf niet hadden; Europeanen werden rijk door de handel en door de uitvoer van goud en zilver uit de nieuwe wereld; Europeanen leerden allerlei nieuwe producten kennen en waarderen. Nadeel: deze contactzones maakten ook de verspreiding van ziekten gemakkelijk. In Europa kreeg men te maken met de pest uit Azië (terwijl de Europeanen weer ziekten overbrachten op de indianen).  

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld De wereld blijkt groter en anders dan gedacht 7 a De lijn van Tordesillas zorgde ervoor dat Portugal aanspraak mocht maken op de kusten van het huidige Brazilië. Zij voerden daar het Portugees als spreektaal in. b Bijvoorbeeld: het vergrootte zijn aanzien, het hield de christelijke wereld bijeen.   8 De Groot bestreed de verdragen van Tordesillas en Zaragoza en gaf de Republiek een juridische basis voor het optreden van de pas opgerichte VOC.

appel – mandarijn – tomaat – banaan Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 Intermezzo: Welk Woord Weg Welke van de vier begrippen onder hoort niet in het rijtje thuis. Overleg met je buurman/-vrouw Geef een of meer argumenten om jouw keuze te onderbouwen appel – mandarijn – tomaat – banaan

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 Intermezzo: Welk Woord Weg Welke van de vier personen onder hoort niet in het rijtje thuis. Overleg met je buurman/-vrouw Geef een of meer argumenten om jouw keuze te onderbouwen Vasco da Gama - Marco Polo - Cristofel Columbus - Willem Barentsz Afkomst Zuid-Eur (PT) Zuid-Eur (IT) Noord-Eur (NL) Baard Ja Nee Stierf in thuisland (India) Nee (Spanje) (IJszee) Geboren na 1450 (13e eeuw) Erkenning Ja/Nee

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 Europa verkent de wereld Ontdekkingsreizigers  helden Doel was aanvankelijk steeds India (vanwege handel) Da Gama Marco Polo Columbus Barentsz

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld Historisch denken   9 a Sepúlveda stelt dat de indianen zo nodig met geweld moeten worden onderworpen. Las Casas stelt dat de indianen niet met geweld mogen worden onderworpen. b Sepúlveda geeft als argumenten dat: - indianen er zeer wrede gebruiken op na houden en in het algemeen onderontwikkeld zijn - filosofen zeggen dat je onderontwikkelde culturen mag onderwerpen - God en de natuur het recht geven om toekomstige slachtoffers van de indiaanse gebruiken van een wisse dood te redden. c De las Casas geeft als argumenten dat: - de indianen ook mensen zijn - Jezus is gestorven voor alle mensen en dus ook voor de indianen - de indianen helemaal niet onderontwikkeld zijn - de indianen juist zeer bereid zijn het christelijke geloof aan te nemen (oorlog is dus ook niet nodig).

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld Historisch denken   10 1) Sepúlveda is zelf geen getuige van wat zich in de Nieuwe Wereld afspeelt en heeft geen direct contact gehad met indianen, terwijl Las Casas wel direct contact heeft gehad met indianen. 2) Sepúlveda heeft een heel ander beeld van de indianen dan Las Casas: de eerste ziet hen vooral als uitvoerders van wrede rituelen, de tweede als mensen die anders zijn en nog niet de kans hebben gezag zich in het katholieke geloof te verdiepen. 3) Sepúlveda beroept zich op filosofen (onder wie de hem welbekende Aristoteles) die (in de oudheid) over onbekende volken hadden geschreven, én op God en het recht van de natuur. Las Casas beroept zich op de christelijke naastenliefde

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld Historisch denken   11 a In onze tijd vinden we het niet beschaafd om een onbekende cultuur direct te veroordelen en proberen we iedereen als mens te zien. Sepúlveda doet dat niet: hij ziet ‘nauwelijks een spoor van menselijkheid’ en noemt ze ‘barbaren’ die leven ‘als beesten’. Las Casas is wat dat betreft moderner. Hij neemt het in zekere zin op voor de indianen: ook al zijn ze anders, de indianen zijn ‘broeders’, ze zijn niet ‘dom of barbaars’, het zijn geen beesten, en het is een misvatting te denken dat indianen ‘de essentiële eigenschappen van mensen zouden missen’. b Hij is ervan overtuigd dat de indianen ‘in het duister’ leven (katholiek perspectief) en dat ze ‘eeuwen verborgen zijn geweest en vergeten’ (Spaans/ Europees perspectief).

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 Motecuhzoma II (1466 – 1520)  Eerste Azteekse leider die met de Spanjaarden in contact en in conflict kwam

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld Historisch denken   12 Het antwoord moet ingaan op: - de kwestie die speelt is het gevolg van de ontdekkingsreizen - het ontdekken van nieuwe culturen leidt tot een debat over de verschillen tussen mensen en hun gebruiken. [dat leidt in de achttiende eeuw tot een debat over de verschillende ontwikkelingsstadia waarin volken kunnen leven] (veranderend mensbeeld) - in het debat speelt het gezag van Aristoteles een belangrijke rol (heroriëntatie op klassieke cultuur).

Veranderend wereldbeeld, 1300 - 1600 § 2 Europeanen ontdekken de wereld Historisch denken   13 In het werk van Las Casas worden de gruweldaden van de Spanjaarden breed uitgemeten. Toen de Nederlanden in 1568 in oorlog raakten met Spanje, paste dit vijandbeeld goed bij het Spaanse ‘wangedrag’ dat de zich verzettende Nederlanders met eigen ogen meenden waar te nemen. Er ontstond een zwarte legende waarin Spaans en tiranniek altijd in één zin werden genoemd.