MINDERJARIGE VREEMDELINGEN ZONDER WETTIGE VERLIJFSSTATUS www.digg.be Liesbet Portier 1BaTPAO schooljaar 2010 - 2011 KATHO - ICT & Bronnenonderzoek – Luk Gheysen

Minderjarige vreemdelingen zonder wettige verblijfsstatus Artikel uit het boek: 'Kinderen zonder papieren: feiten en rechten' Redacteurs: Christiane Timmerman, Wouter Vandenhole en Dirk Vanheule Auteurs artikel: Elisabeth Lommée, Christiane Timmerman, Wouter Vandenhole en Dirk Vanheule uitgeverij: Intersentia, Antwerpen – Oxford www.intersentia.be

Minderjarige vreemdelingen zonder wettige verblijfsstatus inhoudsopgave 1. Situering 2. Categorieën 3. Feitelijke omstandigheden: huisvesting, arbeidsmarkt, en toegang tot gezondheidszorg 4. Angst als een van de belangrijkste psychische klachten 5. Gezondheidstoestand 6. Veerkracht en agency 7. Copingstrategieën en steunbronnen 8. Toekomstperspectieven 9. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 'in de illegaliteit'

1. Situering Tot op heden: weinig onderzoek verricht rond de specifieke beleving en levensomstandigheden van kinderen van vreemdelingen zonder wettige verblijfsstatus

2. Categorieën Op grond van het traject dat werd afgelegd: Uitgeprocedeerde asielzoekers (asielaanvraag, negatieve uitspraak) Clandestiene vreemdelingen (geen asielprocedure, geen geldige verblijfsvergunning) Op grond van de doelstellingen: Migrant employement illegality (kort verblijf, geldsom verdienen, investeren in het thuisland) Migrant residence illegality (andere redenen dan tewerkstelling)

3. Feitelijke omstandigheden Huisvesting: prioriteit is veilig onderkomen vinden maar: geen wettige verblijfsstatus Aangewezen op sociaal netwerk Hoge mate van instabiliteit Dreiging tot isolement Arbeidsmarkt: gebrek aan werkvergunning Zwartwerk Fenomeen 'hosselen' (combineren van illegale en semi-illegale klusjes en bijverdiensten) Belang van sociale inbedding Etnostratificatie (systematische oververtegenwoordiging van bepaalde nationaliteiten in bepaalde arbeidssectoren)

4. Angst als één van de belangrijkste psychische klachten Risico op ontdekking Mogelijkheid tot verwijdering van het grondgebied Angst Angst is bepalend voor wijze waarop het leven wordt ingericht

5. Gezondheidstoestand (1) Symptomen: Disproportioneel lijden onder psychische en psychosomatische gezondheidsklachten (depressiviteit, stress) Lichamelijke problemen (slaapproblemen, late zindelijkheid,...) Vergeetachtigheid en concentratiestoornissen

5. Gezondheidstoestand (2) Oorzaken: Slechte woonomstandigheden, negatieve emoties tgv. precaire verblijfsstatus, isolement Gebrek aan psychische rust Herbeleving traumatische ervaringen Gedachten bij problemen van het gezin

5. Gezondheidstoestand (3) Bijkomende factoren: Weg vinden naar gezondheidszorg: vaak moeizaam Communicatieprobleem (afstemming zorgvraag op aanbod) Soms nog weinig aandacht voor typische stressfactoren gerelateerd aan migratiestatus

6. Veerkracht en agency Veerkracht: vermogen om tegenstand te bieden aan en te herstellen van stressvolle ervaringen in het leven Agency: binnen het kader van beperkingen strategieën ontwikkelen om bepaalde zaken die buiten handbereik lijken te liggen, toch te verwerven (assertiviteit, creativiteit, maatschappelijke zelfredzaamheid)

7. Copingstrategieën en steunbronnen De minderjarige wendt copingstrategieën aan: flexibel gebruik van affectieve, cognitieve, relationele en op activiteiten gerichte inspanningen om met een situatie om te gaan (capaciteiten worden op de proef gesteld) Emotiegerichte, angstreducerende stijl (passief) Cognitief-instrumentele stijl (actief) Steunbronnen: Ouders / Peers / School / Religie

8. Toekomstperspectieven Weinig toekomstperspectieven: Maken moeilijk of geen toekomstplannen Dromen over een 'normaal' leven in het gastland Uitwijzing is geen optie

9. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 'in de illegaliteit' Probleemstelling: groot aantal niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 'illegaal' op het grondgebied Illegaliteit beperken door: Bijzonder beschermingsstatuut: Geldig verblijfsdocument Recht op maatschappelijke dienstverlening

Ter illustratie In het boek 'Niemand weet dat ik een mens ben' zoeken romanschrijver Erwin Mortier en fotografe Lieve Blancquaert een aantal minderjarige vluchtelingen op. Hun verhalen, trauma's, frustraties en verlangens zijn stuk voor stuk aangrijpende getuigenissen van de verdoemden van onze tijd. www.vluchtelingenwerk.be