Een praktijkgerichte benadering van Organisatie en Management Hoofdstuk 1 – Denken over organisatie en management 'Wie werkelijk weet, wordt over het algemeen gekenmerkt door de bekwaamheid om zijn kennis te onderwijzen.' Aristoteles

Leerdoelen Na bestudering van dit hoofdstuk: ken je enkele belangrijke denkrichtingen en persoonlijkheden uit de geschiedenis van de organisatiekunde heb je inzicht in de hedendaagse ontwikkelingen van het vakgebied organisatiekunde kun je een relatie leggen tussen de denkrichtingen en persoonlijkheden en de betekenis hiervan voor de wijze waarop hedendaagse organisaties zijn gestructureerd kun je een aantal onderwerpen die in de overige hoofdstukken van het boek worden behandeld, beter plaatsen

Introductie Organisatie en Management = Organisatiekunde Organisatiekunde = een interdisciplinaire wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van het gedrag van organisaties alsmede de factoren die dit gedrag bepalen en de wijze waarop organisaties het meest doeltreffend bestuurd kunnen worden organisatiekunde is beschrijvend (descriptief) en voorschrijvend (prescriptief) interdisciplinair: elementen afkomstig uit andere vakgebieden (bijvoorbeeld bedrijfseconomie, informatica, marketing, psychologie, enzovoort) die worden gebruikt voor een nieuwe benadering besturing: richting geven aan de processen binnen een organisatie doeltreffend (effectief): de mate waarin de besturing slaagt

Ontwikkeling van handel en ontstaan van multinationale ondernemingen Eerste internationale handelsondernemingen waren opgericht en gesubsidieerd door nationale overheden met als doel hun koloniale handelsbeleid te ondersteunen Voorbeelden: Engels Oost-Indische Compagnie, Nederlandse Oost-Indische Compagnie, Frans West-Indische Compagnie Bijna 90% van de 500 grootste bedrijven ter wereld zijn gevestigd in Noord-Amerika, Europa en Japan Nederland is het thuisland van elf van de 500 grootste bedrijven Voorbeelden: Shell, Ahold, Heineken

Multinationale ondernemingen 1600-2010

Denkrichtingen en persoonlijkheden

Periode voor de industriële revolutie Start bij de oude wijsgeren! (Plato, Aristoteles) Machiavelli (1469-1527, filosoof, diplomaat en schrijver) boek Il Principe (De vorst); inhoud gaat vooral over behouden en uitbreiden van macht Adam Smith (1723-1790), grondlegger van de moderne economie boek An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations; productieve arbeid de bron van welvaart en door arbeidsverdeling kan de productiviteit sterk worden verhoogd

Scientific Management – Taylor Taylor: grondlegger van een meer systematische benadering van bedrijfsvoering. Hoofdpunten van Scientific Management (Taylorisme) zijn: Wetenschappelijke analyse van werkzaamheden en uitvoeren van bewegingsstudies Vergaande taakverdeling en training van arbeiders Hechte en vriendschappelijke samenwerking tussen leiding en arbeiders Bedrijfsleiders verantwoordelijk voor analyseren van en zoeken naar werkmethoden en het scheppen van arbeidsvoorwaarden Juiste man op de juiste plaats door zorgvuldige selectie Invoeren van prestatiebeloning met als doel te komen tot lagere productiekosten

General Management-theorie – Fayol Fayol zijn bijdrage was nadrukkelijk gericht op de gehele organisatie. Dit in tegenstelling tot Taylor die zich vooral richtte op de productieafdeling General Management-theorie legt verbanden tussen de managementgebieden en de managementtaken

Bureaucratie – Weber Bijdrage van Weber vooral gericht op overheidsorganisaties en grote bedrijven vanuit een sociologische invalshoek Kenmerken van een ideale bureaucratie: Sterk doorgevoerde taakverdeling Hiërarchische bevelstructuur Nauwkeurig afgebakende bevoegdheden en verantwoordelijkheden Onpersoonlijke relaties tussen functionarissen Werving op basis van bekwaamheden en kennis Bevordering en beloning op basis van objectieve criteria en procedures Uitvoering van werkzaamheden volgens vaste routineregels Gegevens zijn vastgelegd in schriftelijke stukken De macht van functionarissen is aan restricties gebonden

Human Relations – Mayo Mayo bewees met zijn experimenten dat er naast objectieve factoren ook subjectieve factoren zijn voor het resultaat Subjectieve factoren zijn aandacht, zekerheid, bij de groep horen en waardering Betekenis van Human Relations voor het vakgebied leidinggeven; sociale vaardigheden zijn van groot belang (zie ook Cijfers & Trends, pagina 18 uit boek)

Revisionisme – Likert e.a. Revisionisme is synthese tussen Scientific Management en Human Relations Scientific Management: organisatie zonder mensen Human Relations: mensen zonder organisatie Revisionisme: mensen en organisatie Belangrijke auteurs: Likert: linking pin (paragraaf 9.6) Herzberg: motivatie/hygiëne-theorie McGregor: Theorie X en Y (paragraaf 6.3.3)

Systeembenadering – Boulding Volgens de systeemtheorie zijn organisaties een geheel van samenhangende delen. integrale managementbenadering

Contingentiebenadering – Lawrence/Lorsch 'There is not one best way of management' De kunst van het ontdekken in welke situatie welke managementtechniek het best kan worden toegepast Belangrijke situationele variabele is de omgeving met consequenties voor de te kiezen strategie, structuren en systemen

Recente organisatietheorieën (1) Hedendaagse 'goeroes' Philip Crosby: kwaliteitszorg in organisaties totale kwaliteitsmanagementtheorie en het 'zero defects'-concept Henry Mintzberg: organisatieconfiguraties en strategie configuraties (ideaaltypen, zie hoofdstuk 9) ondernemersorganisatie machineorganisatie professionele organisatie divisieorganisatie innovatieve organisatie zendingsorganisatie politieke organisatie strategie (zie hoofdstuk 3) beperkingen aan strategische planning

Recente organisatietheorieën (2) Tom Peters: In Search of Excellence (samen met Robert Waterman) kenmerken van excellente organisaties: sterke actiegerichtheid het onderhouden van een innige relatie met de klant het creëren van ondernemerschap en zelfstandigheid de werknemers zijn de belangrijkste bron voor productiviteit gedreven door waarden en overtuigingen 'schoenmaker blijf bij je leest' eenvoudige structuur met weinig ondersteuning het bestuur is zowel centralistisch als decentralistisch

Recente organisatietheorieën (3) Peter Drucker; invloedrijk managementgoeroe kennis als essentiële productiefactor de grootste verdienste van het management van de 20e eeuw is de vijftigvoudige verbetering van de productiviteit van de fabriekswerker de grootste uitdaging van het management voor de 21e eeuw is om de productiviteit van de kenniswerker op een vergelijkbare wijze te verbeteren Michael Porter: professor aan Harvard met belangrijke bijdragen op het gebied van de omgeving (vijfkrachtenmodel), strategie (concurrentiestrategieën) en organisatieanalyse (waardeketen) Michael Hammer: herstructureren van bedrijfsprocessen door middel van een procesgerichte manier van werken fundamenteel en radicaal herontwerpen van processen

Recente organisatietheorieën (4) C.K. Prahalad: globalisering en innovatie globalisering vraagt een grotere samenwerking met de klant innovatie door eerst te kijken naar de armsten (bodem van de economische piramide) Jim Collins: schrijver van Good to Great (2001) uitmuntende bedrijven kenmerken zich door: niveau 5-leiderschap eerst wie, dan wat cultuur van discipline de harde feiten onder ogen zien, zonder het vertrouwen te verliezen het egelconcept technologie het vliegwiel de kern bewaken en vooruitgang stimuleren

Recente organisatietheorieën (5) Kjell Nordstrom en Jonas Ridderstrale: veranderingen in organisaties nieuwe generatie van businessgoeroes boeken o.a. Funky Business en Karaoke Capitalism Gary Hamel: toekomst van management vervangen van oude managementprincipes zoals planning, specialisatie en hiërarchie door nieuwe principes als diversiteit, experimenteren en decentraal leiderschap Eckart Wintzen: celfilosofie 'Wie snel groot wil worden, moet vooral klein blijven' Eckart's Notes, zie kader Advies, pagina 33 boek

Recente organisatietheorieën (6) Don Tapscott: rol van nieuwe technologieën goed luisteren naar de 'netgeneratie' en ruimte creëren om massaal samen te werken via het wereldwijde web ‘Get out of the way!' Steve Jobs: meester van de eenvoud ‘Stay hungry stay foolish' zie kader Innovatie, pagina 35 boek, 'Steve Jobs is de Henry Ford van deze tijd'