GELUK en VRIJHEID Kunnen utilitaristen en libertaristen door één deur? Ruut Veenhoven Erasmus Universiteit Rotterdam Voordracht voor Libertatistische Partij Den Haag, 5 mei 2008

Ideologie van groter geluk Kennis over geluk Geluk en vrijheid Ideologie van groter geluk Kennis over geluk Is groter geluk wenselijk? Gaat geluk ten koste van vrijheid?

Ideologie van groter geluk

Ideologie van groter geluk Filosofie Geschiedenis Actualiteit

Ideologie van groter geluk Filosofie Goed of kwaad van handelingen blijkt uit het nut ervan Nuttigst is wat het meeste geluk oplevert voor het grootste aantal Heet ‘utilitarisme’

Ideologie van groter geluk Geschiedenis Idee stamt uit 18e eeuwse Verlichting Verwoord door Jeremy Bentham ‘On morals and legislation’ (1789) Verworpen door grote ideologieën Kerk Liberalen Socialisten Nationalisten

Ideologie van groter geluk Actualiteit Eind van de ‘grote ideologieën Roep om ‘positieve doelen’ Toenemende waardering voor geluk Meer kennis over geluk

Kennis over geluk

Kennis over geluk Wat is ‘geluk’? Is geluk meetbaar? Hoe gelukkig zijn wij? Wat bepaalt geluk? Is groter geluk mogelijk?

Wat is ‘geluk’?

Wat is ‘geluk’? Vier kwaliteiten van leven   extern intern kansen uitkomsten

Wat is ‘geluk’? Vier kwaliteiten van leven   extern intern kansen leefbaarheid levensvaardigheid uitkomsten nut satisfactie

Wat is ‘geluk’? Vier soorten satisfactie   voorbijgaand duurzaam deel geheel

Wat is ‘geluk’? Vier soorten satisfactie   voorbijgaand duurzaam deel genieting deel-satisfactie geheel topervaring levensvoldoening  

Wat is ‘geluk’ Varianten

Kan geluk gemeten worden?

Kan geluk gemeten worden? Door observatie? van levenssituatie? van fysiologie? van gedrag? Door vragen? indirecte vragen? directe vragen?

Kan geluk gemeten worden? Door observatie? van levenssituatie? nee van fysiologie? misschien van gedrag? nauwelijks Door vragen? indirecte vragen? redelijk directe vragen? goed

Meten geluk Voorbeeld enkele enquêtevraag Alles bij elkaar genomen, hoe tevreden of ontevreden bent U tegenwoordig met Uw leven als geheel? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ontevreden Tevreden

Hoe gelukkig zijn wij?

Hoe gelukkig zijn wij? Zwitserland 2000

Hoe gelukkig zijn wij? Zimbabwe 2000

Hoe gelukkig zijn wij? Gemiddeld in landen rond 2000 Denemarken 8,2 Nederland 7,6 België 7,3 Duitsland 7,1 Frankrijk 6,6 Japan 6,2 Rusland 4,4 Zimbabwe 3.3

Hoe gelukkig zijn wij? Gelukkige levensjaren 2000

Wat bepaalt geluk?

Wat bepaalt geluk? Innerlijke oordeelsvorming Bevorderlijke omstandigheden

Wat bepaalt geluk? Innerlijke oordeelsvorming

Wat bepaalt geluk? Innerlijke oordeelsvorming Bevorderlijke omstandigheden

Wat bepaalt geluk? Bevorderlijke omstandigheden nut uitkomsten levensvaardigheid leefbaarheid Kansen intern extern

Wat bepaalt geluk? Analogie met biologische theorie Survival Ecologische functie uitkomsten Fitness Leefbaarheid biotoop Kansen intern extern

Wat bepaalt geluk? Bevorderlijke omstandigheden Nut uitkomsten levensvaardigheid Leefbaarheid land Kansen intern extern

Welvaart en geluk in landen

Geluk en inkomensongelijkheid

Wat bepaalt geluk? Landkenmerken Welvaart +.64 Vrijheid +.64 Rechtsorde +.54 Sociale zekerheid +.13 Inkomensgelijkheid +.00 Verklaarde variantie 70%

Wat bepaalt geluk? Bronnen van verschil binnen landen Leefbaarheid omgeving Sociaal economische positie ± 5% Sociaal emotioneel netwerk ± 10% Toeval ± 10% Levensvaardigheid Aangeboren ± 30% Aangeleerd ± 20%? Levenskeuzen 25%?

Groter geluk mogelijk?

Groter geluk mogelijk? Verschil met andere landen Denemarken 8,2 Nederland 7,6 België 7,3 Duitsland (west) 7,2 Frankrijk 6,8 Polen 6,4 Rusland 4,8 Zimbabwe 3,2

Groter geluk mogelijk? Trend Denemarken Nederland Rusland

Groter geluk wenselijk?

Groter geluk wenselijk? Wenselijk geluk als zodanig Wenselijk gevolgen van geluk Wenselijkheid moreel primaat van geluk Niet volgens ‘Brave New World’

Groter geluk wenselijk? Veronderstelde negatieve gevolgen Passief, oncreatief Onkritisch, onvrij Egocentrisch Achterliggende theorie Ongeluk motor van gedrag Gelukkig door gemak

Groter geluk wenselijk? Geobserveerde positieve effecten: l Actiever Socialer, Betere burgers Gezonder Theoretische verklaring: Geluk als OK-signaal ‘Broader and Build’ theorie

Gaat geluk ten koste van vrijheid?

Gaat geluk ten koste van vrijheid? Door vereiste condities voor geluk? Door onbedoelde consequenties van geluk?

Gaat geluk ten koste van vrijheid? Wat voor vrijheid? Mogelijkheid te kiezen Social freedom Economische vrijheid Politieke vrijheid Private vrijheid Vermogen om te kiezen Durf Psychological freedom Kennis Potential freedom

Gaat geluk ten koste van vrijheid? Geluk en vrijheid in landen Mogelijkheid om te kiezen Economische vrijheid Politieke vrijheid Private vrijheid

Geluk en economische vrijheid

Geluk en politieke vrijheid

Geluk en private vrijheid

Geluk en vrijheid in 126 landen Variant Correlatie met geluk Andere vrijheden constant Economisch +.63 +.33 Politiek +.55 +.10 Privaat +.57

Geluk en vrijheid in 121 landen Variant Scholing laag hoog Economisch +.42 +.51 Politiek +.12 +.54 Privaat +.27

Gaat geluk ten koste van vrijheid? Geluk en vrijheid in mensen Vermogen om te kiezen Durf Kennis

Geluk en vrijheid in mensen Durf om te kiezen Gelukkige mensen blijken: Zelfstandiger Actiever Conform ‘Broaden and Build’ theorie

Geluk en vrijheid in mensen Kennis om te kiezen Gelukkige mensen blijken Niet intelligenter Wel beter geïnformeerd Conform ‘Broaden and Build’ theorie

Conclusie

Conclusie Geen conflict tussen geluk en vrijheid Eerder synergetische waarden Libertaristen kunnen door één deur met utilitaristen

World Database of Happiness http://worlddatabaseofhappiness.eur.nl