Medicamenteuze behandeling van autismespectrumstoornis dr. Luc Roelen – Indigo vzw. Houthalen 28 september 2010

Medicatie? Bij nazicht: bij een minderheid van de diagnostische onderzoeken medicatievoorstel áltijd voorstel tot ondersteuning van gezin en kind

Medicatie? De diagnose op zich is géén reden tot het geven van medicatie

Waarom medicatie? Voor het behandelen van de ‘basisproblemen’? Sociale vaardigheden Communicatie Weerstand aan veranderingen, stereotypieën Resultaten eerder ontgoochelend

Waarom medicatie? Voor het behandelen van bijkomende problemen: Angst Dwangmatig gedrag Agressie Psychose Stemmingsproblemen Aandachtsproblemen en hyperactiviteit Slaapproblemen …

Wanneer medicatie? Voor álle aspecten is de niet-medicamenteuze aanpak prioritair. Therapie (gedrag, logopedie, communicatieve vaardigheden, …) Aanpassen van de ‘omgevingsfactoren’

Wanneer medicatie? Als ‘andere’ oorzaken uitgesloten zijn Als er geen evidente therapeutische technieken zijn die tot een oplossing op korte termijn leiden Als er een goede medische opvolging is

Wanneer medicatie? Kinderen met autismespectrumstoornis hebben wel eens ‘andere’ reacties op medicatie Smallere therapeutische marge Lagere dosissen

Aanleiding om medicatie te geven Bij kinderen met verstandelijke beperkingen, in leefgroepen: Meer medicatie tegen angsten Bij beter begaafde kinderen: Op jonge leeftijd vooral omwille van aandachtsproblemen Later ook: angsten, stemming

Aanleiding om medicatie te geven Angst en agressie Dwanghandelingen en dwanggedachten Aandacht en concentratie Stemmingsproblemen …

Welke geneesmiddelen? Neuroleptica Antidepressiva Stemmingstabilisatoren Stimulantia …

Angststoornissen en medicatie Angsten Dwanghandelingen en dwanggedachten (“obsessief-compulsieve stoornis”)

Angststoornissen en medicatie Klassieke oorzaak: de onvoorspelbaarheid van de omgeving en de gebeurtenissen door de zwakke ‘centrale coherentie’ Uiteraard: Omgeving voorspelbaar maken Duidelijkheid bieden

Angststoornissen en medicatie Ook: Rigiditeit Moeilijk omgaan met veranderingen Obsessies Agressie (opstandig gedrag)

Angststoornissen en medicatie Bepaalde antidepressiva (SSRI’s) Sertraline (Serlain), Paroxetine (Seroxat), .. Neuroleptica Risperidone (Risperdal), Olanzapine (Zyprexa), Aripiprazole (Abilify) … Andere

SSRI’s Selectieve Serotonine Re-uptake Inhibitoren

SSRI’s Vaak eerste keuze in behandeling van: Producten Dwanghandelingen Dwanggedachten Angststoornissen Producten Paroxetine (Seroxat) Sertraline (Serlain) Citalopram (Cipramil) Escitalopram (Sipralexa) Fluoxetine (Prozac)

SSRI’s Voordelen: Nadelen: Vaak snel en degelijk effect Positieve invloed op stemming Nadelen: (zeker in het begin) Stemmingswisselingen Aantal artikels waarin gewaarschuwd wordt voor zelfmoord bij adolescenten Eufore stemming Invloed op slaap- en eetpatroon

Alternatief: Een aantal oudere antidepressiva gelden als bruikbaar alternatief Clomipramine (Anafranil) Meer neveneffecten

(atypische) Neuroleptica Andere naam: antipsychotica Zijn: Angstwerend Rustgevend Efficiënt in behandeling van agressie Werkingsmechanisme o.a. blokkeren van dopamine-receptoren Onduidelijk!

(atypische) Neuroleptica Voordelen: Vaak efficiënt in lage dosis Maken een aantal kinderen ook algemeen ‘socialer’ Nadelen: Neveneffecten!

(atypische) Neuroleptica Neveneffecten: Gewichtstoename Gevoeligheid voor diabetes op lange termijn Averechtse reacties, met toename van angsten ‘Extrapyramidaal syndroom’ Speekselvloed, …

(atypische) Neuroleptica Producten: Risperdal (vloeibare vorm) Dosis tot 0.05 mg/kg (start met 0.01 mg/kg) Zyprexa Dosis tot 0.3 mg/kg (start met 0.05 mg/kg) Dipiperon (vloeibare vorm) Solian, Seroquel, …

(atypische) Neuroleptica Producten: Risperdal (vloeibare vorm) Dosis tot 0.05 mg/kg (start met 0.01 mg/kg)

(atypische) Neuroleptica Abilify: nieuwste in de reeks veelbelovend Veel minder risico op gewichtstoename, wellicht geen stijging diabetesrisico Dosis tot 0.5 mg/kg (start met 0.1 mg/kg)

(atypische) Neuroleptica Proberen af te bouwen als situatie langere tijd stabiel is

(atypische) neuroleptica = antipsychotica Essentieel in de behandeling van psychose Jongeren met autismespectrumstoornis lopen meer risico op psychotische stoornissen

Benzodiazepines Alprazolam (Xanax) Lexotan, Frisium, Tranxene, Temesta, ... Neveneffecten! Slaperigheid Paradoxale reacties Psychische en fysieke afhankelijkheid na enkele weken inname. Bij stoppen: dervingsverschijnselen

Behandeling van dwang … Ook topiramaat (Topamax) Anti-epilepticum

Stemmingsproblemen Depressie: Bij stemmingswisselingen Als medicatie: SSRI’s Bij stemmingswisselingen Opletten met antidepressiva Eventueel ‘stemmingsstabilisatoren’ bv. Depakine, Tegretol, neuroleptica Deze worden ook wel eens gebruikt in de behandeling van dwang

Aandachtsproblemen Combinatie autismespectrumstoornis en concentratieproblemen: frequent Vaak anders dan bij kinderen met ADHD: ‘te veel aandacht voor details’ tegenover ‘te oppervlakkig’

Aandachtsproblemen Medicatie? Stimulantia (methylfenidaat) Producten: Rilatine, Rilatine MR en Concerta Wat gevaar voor ‘hyperfocussen’, ‘superveel aandacht voor details’ en accentueren van autismespectrumstoornis

Aandachtsproblemen Rilatine ong. 4 uur Rilatine MR ong. 8 uur Concerta ong. 12 uur Dosis 0.7 mg/kg/dag (+ 20 % bij langwerkende)

Aandachtsproblemen Atomoxetine (Strattera) Geen inslaapproblemen Minder eetlustproblemen 24-uurswerking Dosis 1.2 tot 1.5 mg/kg per dag Hoge prijs (€ 3.3 per dag)!!

Aandachtsproblemen Strattera: Onderzoeken met kinderen met autismespectrumstoornis gunstig Bij 75 % verbetering van … Aandacht Agitatie Sociale interesse Stereotiep gedrag Repetitief taalgebruik

Slaapproblemen Bij 1 op 3 kinderen met autismespectrumstoornis Oorzaken Emotionele problemen Angsten Uitstel van slapen door dwang Klassieke slaapmiddelen zijn te vermijden Eventueel SSRI of lage dosis neurolepticum Melatonine

Andere problemen? Meer epilepsie bij kinderen met ASS Soms met ongewone symptomatologie Agressie Stereotiep gedrag Bij twijfel: onderzoek met EEG Behandeling: anti-epileptica

Andere producten? Secretine Gastro-intestinaal hormoon in behandeling voor maag-darmproblemen en leek beterschap te geven van sociale vaardigheden en communicatie 500 kinderen met autismespectrumstoornis onderzocht: Niet effectief Nog andere producten worden uitgeprobeerd: geen duidelijk effect …

Toekomstperspectief? Nieuwe neuroleptica Cholinesterase-inhibitoren bv. Paliperidone (Invega): niet overtuigend Cholinesterase-inhibitoren Gebruikt in behandeling van Alzheimer Studies met galantamine (Reminyl) efficiënt tegen … Agressie Concentratieproblemen Donepezil Nog veel onderzoek nodig, ook naar langetermijngevolgen van de medicamenteuze behandeling bij autismespectrumstoornis

Medicatie Kan héél belangrijk zijn Maar altijd … … eerst aanpak … eerst omgeving

Meer info - contact dr. Luc Roelen Indigo vzw Pronkenbergstraat 29C 2550 Kontich 03-457 70 96 info@indigovzw.be roelen.luc@telenet.be