Gedwongen behandeling Kan het? En is het ook zinvol?
Voorstelling casus Situering van het probleem Wettelijk kader Ethische overwegingen Hoe werkbaar/effectief is het? Bespreking casus
Casus 1 Man, 39 jaar Gedwongen opgenomen begin 2011 owv psychose en ernstige zelfverwaarlozing. Weigerde opname en behandeling. Ziekte-inzicht? Verscheidene voorstellen tot medicatie-inname worden afgeblokt Opname verloopt moeilijk maar niet echt problematisch tot hij voedsel weigert.
Eerste gedwongen toediening Risperdal consta 37,5mg. Dit wordt goed verdragen, eerste toediening onder dwang, nadien werkt hij mee. ‘t Gaat redelijk. Eet terug en geen duidelijke symptomen. Neemt kort antidepressiva, gestopt zonder overleg.
Medicatieswitch in overleg (Xeplion 100mg) Resocialisatie en dagtherapie Woont momenteel alleen met begeleiding. Blijvende regressie en wisselende depressieve klachten GO is intussen afgelopen, hij komt nog steeds maar zegt niet veel.
Casus 2 Vrouw, 69 jaar. In 2011 2e gedwongen opname owv psychose en overlast tov buren. Weigerde opname en behandeling. Weigert medicatie. Geen ziekte-inzicht. Opname verloopt moeilijk owv wat eisend gedrag en psychotisch getinte uitbarstingen met storend gedrag (roepen ‘s nachts).
Eerste gedwongen toediening Xeplion 100mg Eerste gedwongen toediening Xeplion 100mg. Geen/onduidelijk effect en (subjectief) veel nevenwerkingen. Matige evolutie. Na 6 maand stop medicatie en plan tot resocialisatie zonder medicatie. “Roepverbod”!
Woont alleen met opvolging (tegen haar zin). Komt alleen als ze moet. Nog steeds GO. Heeft een hondje.
Situering van het probleem: Medicatie-ontrouw 30 – 50% van de patiënten Niet innemen van medicatie Niet correct innemen van medicatie - meestal te weinig - soms te veel - verkeerd schema, verkeerde medicijnen Dit kan zeer lang ‘onder de radar’ blijven
Verschillende redenen om medicatie niet in te nemen NEVENWERKINGEN!!!! Ik ben niet ziek, heb geen medicatie nodig Ik wil niet (aan de ziekte herinnerd worden) Ik voel me beter zonder medicatie Ik voel geen effect Vergeten, te veel, te ingewikkeld Stigmatisering “Levenslang?!”
Maar… Slechtere evolutie in de ziekte - meer psychosen - meer negatieve symptomen Meer hospitalisaties Slechter functioneren in de maatschappij Gevaar, voor zichzelf of voor anderen …
Wat kan helpen? Begrijpen waarom men medicatie (niet) inneemt Verschil tussen wel en niet innemen van medicatie kunnen bespreken Werking van medicatie uitleggen, uitgestelde werking uitleggen Gemeenschappelijke doelen vinden
Eenvoudig medicatieschema, zo weinig mogelijk pillen Pillendoos, per dag of per week Toezicht op inname Depotproducten
Wat als de patiënt weigert? Geen behandeling gedwongen behandeling
Wat is gedwongen behandeling? ≠ gedwongen opname Een therapeutische interventie bij een persoon met een psychiatrische stoornis die - niet in staat is om zijn toestemming te geven - wel in staat is om zijn toestemming te geven maar deze niet geeft
Wettelijk kader In België is gedwongen behandeling niet expliciet/wettelijk geregeld stigma In tegenstelling tot veel andere landen Wel wet over gedwongen opname en een wet over patiëntenrechten
De wet van 22/8/2002 betreffende de rechten van de patiënt Kwaliteitsvolle dienstverlening Vrije artsenkeuze Informatie Geïnformeerde toestemming Patiëntendossier – inzagerecht Bescherming van de persoonlijke levenssfeer Ombudsdienst
… het recht om geïnformeerd, voorafgaandelijk en vrij toe te stemmen met iedere tussenkomst van de arts. … informatie over de tussenkomst (aard, nevenwerkingen, duur, …) en over de gevolgen ingeval van weigering. … het recht om de toestemming te weigeren of in te trekken… het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening blijft bestaan
Maar… vrije toestemming wilsonbekwaamheid vertegenwoordiging voorafgaande wilsverklaring
Wet op gedwongen opname, 26 juni 1990. 3 criteria Voorziet in opname (ter observatie en verder verblijf), niet expliciet in behandeling Maar: - “… tijdens deze periode wordt de zieke bewaakt (, grondig onderzocht) en behandeld…” - zinvolheid van opname zonder behandeling??
Besluit In België is de gedwongen behandeling niet expliciet wettelijk geregeld, in tegenstelling tot verschillende andere landen en het Europees verdrag voor de mensenrechten en biogeneeskunde Wel een impliciete mogelijkheid - vervat in wet op gedwongen opname: bij geestesziekte wilsonbekwaamheid (keuzevrijheid) en gevaar (wet op gedwongen opname).
Ethische overwegingen Afwegen van een aantal (conflicterende) waarden en normen met aandacht voor een aantal grondhoudingen om tot een gefundeerd advies te komen
waarden Autonomie vereiste van toestemming Respect voor integriteit Veiligheid - voorzichtigheid Participatie Levenskwaliteit Solidariteit, rechtvaardigheid …
grondhouding Ontvankelijkheid Aandacht Mildheid Zelfkritisch Responsabiliserend Integriteit …
Raadgevend comité voor bio-ethiek (2003) Autonomie herstellen => plicht om te behandelen Aandacht en bezorgdheid voor de kwetsbaarheid Solidariteit => plicht te verzorgen Bescherming van derden Vereiste van voorzichtigheid Vereiste van toestemming – respect voor autonomie Respect voor integriteit Grenzen van geneeskunde en wettelijke macht
Aanbevelingen Voorwaarden zoals voorzien in de wet op GO - geestesziekte - wilsonbekwaamheid - gevaar Multidisciplinair overleg Dwang als laatste alternatief Minimale dwang/zo kort mogelijk
Behandeling moet gericht zijn op het herstellen van de wilsbekwaamheid Dwang moet in verhouding staan tot de noodsituatie Regelmatige herevaluaties Aanhouden van de dialoog
Effectiviteit van gedwongen behandeling Verminderen van de psychose Verminderen van hospitalisaties Verbeteren van sociaal functioneren - werk - relaties - financieel - juridisch - … Levenskwaliteit
Moeilijk om aan Belgische gegevens te komen - gedwongen behandeling is niet duidelijk omschreven - niet geregistreerd
Moeilijk te interpreteren en tegenstrijdig - verminderen van psychose? (termijn?) - herval nadien? - invloed op hospitalisaties/sociaal functioneren? - vertrouwen in hulpverleving?
Beperkt maar meestal gunstig effect - verminderen van psychotische symptomen - minder hospitalisaties - beter functioneren? Licht negatieve invloed op vertrouwen in hulpverlening(?) Belang van blijvende dialoog – uitleg en motivering
werkbaarheid Wie moet de medicatie toedienen? - overleg met het team/verpleegkundigen - veiligheid - emotioneel
Evaluatie van de casus Wettelijk Ethisch Effectiviteit
Casus 1 Man, 39 jaar Gedwongen opgenomen begin 2011 owv psychose en ernstige zelfverwaarlozing. Weigerde opname en behandeling. Ziekte-inzicht? Verscheidene voorstellen tot medicatie-inname worden afgeblokt Opname verloopt moeilijk maar niet echt problematisch tot hij voedsel weigert.
Eerste gedwongen toediening Risperdal consta 37,5mg. Dit wordt goed verdragen, eerste toediening onder dwang, nadien werkt hij mee. ‘t Gaat redelijk. Eet terug en geen duidelijke symptomen. Neemt kort antidepressiva, gestopt zonder overleg.
Medicatieswitch in overleg (Xeplion 100mg) Resocialisatie en dagtherapie Woont momenteel alleen met begeleiding. Blijvende regressie en wisselende depressieve klachten GO is intussen afgelopen, hij komt nog steeds maar zegt niet veel.
Casus 2 Vrouw, 69 jaar. In 2011 2e gedwongen opname owv psychose en overlast tov buren. Weigerde opname en behandeling. Weigert medicatie. Geen ziekte-inzicht. Opname verloopt moeilijk owv wat eisend gedrag en psychotisch getinte uitbarstingen met storend gedrag (roepen ‘s nachts).
Eerste gedwongen toediening Xeplion 100mg Eerste gedwongen toediening Xeplion 100mg. Geen/onduidelijk effect en (subjectief) veel nevenwerkingen. Matige evolutie. Na 6 maand stop medicatie en plan tot resocialisatie zonder medicatie. “Roepverbod”!
Woont alleen met opvolging (tegen haar zin). Komt alleen als ze moet. Nog steeds GO. Heeft een hondje.
Bedankt voor uw aandacht!