Wat is het? Kunnen we er iets aan doen? wij zijn klaar voor de maatschappij van morgen ! Klimaatverandering Wat is het? Kunnen we er iets aan doen?

1. Het klimaat Elementen van ons klimaat Neerslag Temperatuur Wind

Zonnestraling en zeestromingen bepalen ons klimaat en de verdeling ervan over de wereld

Klimaatverandering = verandering in de elementen neerslag temperatuur wind én in de verdeling ervan in de wereld Oorzaak? Een versterkt broeikaseffect in onze atmosfeer

2. Het broeikaseffect Onze atmosfeer Atmosfeer bestaat uit verschillende gassen, onder andere stikstofgas, zuurstofgas, waterdamp, CO2, methaan, lachgas… Een aantal gassen, zoals waterdamp en CO2 (broeikasgassen) zorgt ervoor dat warmte vastgehouden wordt (‘deken’) Door de atmosfeer is het gemiddeld 15°C op aarde, in plaats van -18°C. → er is een verband tussen CO2 en temperatuur De atmosfeer (of dampkring) is zo dun dat we in staat zijn de samenstelling te veranderen

Broeikas = serre De atmosfeer is als een serre van de aarde en zorgt zo voor een leefbare temperatuur (natuurlijk effect)

3. Klimaatverandering: de metingen Geweten (vb. CO2 metingen via ijsboringen): IJstijden worden steeds afgewisseld met warme periodes Gemeten in meetstations over de hele wereld: De aarde warmt overal op stijging van de temperatuur gebeurt nu sneller dan vroeger na een ijstijd De temperatuur was nog nooit zo hoog! (vb.1998 warmste jaar ooit)

Voorbeeld: gemiddelde temperatuur in Ukkel sinds 1833

Gemeten: de concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer is sinds 1750 erg toegenomen (vb. 30% voor CO2, 50% voor methaan) + Link tussen de evolutie van de temperatuur en het CO2 gehalte! Nu: hoogste CO2 sinds 160.000 jaar

4. Klimaatverandering: de oorzaken 4.1 Meer broeikasgassen in de atmosfeer (meer uitstoot) Natuurlijke oorzaken: vulkaanuitbarstingen, … Uitvinding motoren in 18e eeuw: Opkomst nijverheid / industrie (industriële revolutie) en verkeer Explosieve groei van wereldbevolking: op 2 generaties (sinds 1945) van 2,3 naar 6,5 miljard!

Veel fossiel energieverbruik (steenkool, aardolie, benzine, diesel, aardgas, …): bij verbranding komt CO2 (koolstofdioxide) vrij

4.2 Minder opname van CO2 Ontbossing: Bomen nemen CO2 op om te groeien, maar er verdwijnen steeds mee bossen Temperatuur van zeewater stijgt en daarmee daalt de capaciteit om CO2 op te nemen

5. Gevolgen van de klimaatverandering Voor mens, dier en milieu Vooral meest kwetsbare gebieden en minst weerbare (arme) mensen 5.1 Stijgende temperaturen Tot 1,5° C tot 2050 Tot 2,5 à 4,1 °C tegen 2100 Weer in Europa extremer en minder voorspelbaar Hevigere orkanen Afsmelten van poolkappen Krimpende gletsjers (drinkwater tekort!) Dieren met uitsterven bedreigd of ‘verhuizen’ Extreme droogteperiodes (hongersnoden) Felle bosbranden

Voorbeeld: gletsjer in Patagonië

5.2 Stijging zeespiegel Door uitzetting water bij stijging van temperatuur Door smelten ijskappen en gletsjers Overstromen van laaggelegen gebieden Overstromen van steden wereldwijd Klimaatvluchtelingen

5.3 Onrechtvaardige verdeling → ontwikkelde landen . hoogste uitstoot arme landen ← meeste gevolgen

6. Kunnen we iets aan de klimaatverandering doen?

Ja! Klimaatverandering is een wereldprobleem: iedereen heeft er mee te maken Alle landen van de wereld moeten samenwerken om de klimaatverandering te beperken In de Verenigde Naties zijn bijna alle landen van de wereld vertegenwoordigd

7. Acties binnen de Verenigde Naties 7.1 VN Raamverdrag inzake klimaatverandering (1992) Afspraken: Alle landen werken aan aanpak klimaatverandering, maar ieder volgens eigen verantwoordelijkheden en mogelijkheden Adaptatie: hulp voorzien voor de nodige aanpassing aan klimaatverandering om burgers te beschermen Financiering: steun van rijk landen (historische schuld) aan arme landen (meeste gevolgen) Overdracht van klimaatvriendelijke technologie (van rijke aan arme landen) Regelmatige opvolging en rapportering van emissies en beleidsacties Jaarlijkse klimaatconferentie om afspraken op te volgen en te verbeteren

7.2 Protocol van Kyoto (1997) Doelstelling voor industrielanden: gemiddeld 5% minder uitstoot van broeikasgassen in de periode 2008 – 2012 in vergelijking met 1990 Via eigen reductie-acties Via aankoop ‘emissierechten’ of groene projecten in ontwikkelingslanden Boetes wanneer land niet voldoet aan Kyoto-verplichtingen 16 februari 2005: Protocol treedt in werking Verenigde Staten van Amerika doen niet mee (belangrijk industrieland met hoogste uitstoot per persoon wereldwijd)

7.3 Maar Kyoto is (lang) niet genoeg dus op zoek naar opvolger Want: Doel: temperatuursstijging moet onder 2°C blijven (als we niets doen kan er een stijging met 6°C zijn!) Ook grote ‘ontwikkelingslanden’ zijn sterke vervuilers zoals China, Indië of Brazilië Meer actie nodig, van alle landen (ook de VSA!) Financiering en investeringen bij onwikkelingslanden moet beter Dringend tegengaan van tropische ontbossing Kyotodoelstelling zal niet gehaald worden

Uitdaging volgens IPCC*: gemiddeld 50 % reductie wereldwijd tegen 2050 100 Broeikasgassen in 1990 (wereld) Kyoto Protocol Broeikasgassen in 2010 (industrielanden) 95 Bijkomende afspraken zijn nodig Broeikasgassen in 2050 (wereld) 50 *IPCC: internationaal wetenschappelijk klimaatcomité dat zorgt voor alle wetenschappelijke data en voorspellingen die het beleid moeten onderbouwen

Internationale klimaatonderhandelingen gaan erg moeizaam Akkoord nodig tussen 193 landen (!), met verschillende belangen en interesses Hamvragen: wie moet wat doen en wat betalen? Bali actieplan (2007): geeft elementen die zeker in een nieuw klimaatakkoord moeten staan, met deadline akkoord tegen 2009 Kopenhagen (2009): geen VN oplossing, enkel politiek akkoord over principes en geldbeloftes Cancun (2010): VN proces terug hoopvol op rails, maar nog veel algemene principes concreet uit te werken tegen nieuwe deadline van 2011

8. Van de wereld naar België Europa vertaalt internationale milieuverplichtingen naar doelstellingen voor de verschillende lidstaten. Kyoto bepaalt voor EU (15 lidstaten) -8% doelstelling t.o.v. 1990 tegen 2012 EU15 2009 broeikasgasemissies lagen -12,9% onder 1990 (!) Kyoto-verplichting voor België bedraagt -7,5% t.o.v. 1990 en werd verdeeld tussen de gewesten en de federale overheid EU heeft ook eigen bindend klimaatbeleid met doelstelling naar 2020 nl. reductie van -20% t.o.v. 1990 Voor België betekent dit -15% tegen 2020

Kyoto doelstelling voor België: -7,5% Broeikasgassen in 1990 (%) 100 Meer verkeer, meer verbruik van elektriciteit, meer en grotere huizen, … Broeikasgassen in 2005 (%) 97,9 Actie nodig!! Broeikasgassen in 2010 (%) 92,5

9. En Vlaanderen dan? Vlaamse Kyoto doelstelling is -5,2% t.o.v. 1990 Alle maatregelen om Vlaamse Kyotodoelstelling te halen staan in Vlaams klimaatbeleidsplan 2006-2012 met acties voor Industrie Energieproductie Gebouwen Landbouw Transport Voorbeeldrol van de overheid Bewustmaking van elke burger

Actie: industrie die minder energie verbruikt

Actie: groene energieproductie (milieuvriendelijke electriciteit)

Actie: ieders energieverbruik verminderen Isolatie huizen Energiezuinige toestellen (A+) Spaarlampen

Acties: Minder en ander verkeer STOP idee!! Stappers : te voet Trappers: fiets Openbaar vervoer: trein, tram, (school)bus Privé-vervoer: laatste optie + kies voor milieuvriendelijk wagen

10. En jij en ik? Tips voor elke dag: Elektrische apparaten uitzetten na gebruik (vb. Computer) Koken met deksel op kookpot Verwarming en licht uit in kamers waar je niet bent Neem een douche in plaats van een bad Geen wegwerproducten, hergebruik zakjes Drink water van kraan i.p.v. plastiek flessen Eet eens geen vlees Varieer in het verkeer p.s. Bereken eens je ‘ecologische voetafdruk’ en schiet in actie!

Dank voor jullie aandacht!!