Waarom dit literatuuronderzoek? Sociale cohesie Waarom dit literatuuronderzoek? Enkele (nieuwe?) uitdagingen op de werkvloer: Stijgende armoede Superdiversiteit: hoe kijken mensen naar hun wijk? Eenzaamheid Druk op (het gebruik van) de openbare ruimte Methodische vragen, zoals: in de breedte of in de diepte werken? Beter ‘duiden’ waar we mee bezig zijn: vooral processen i.p.v. producten. Verhouding tegenover andere ‘spelers’ zoals GGW, opbouwwerk, brede scholen,… Keuze voor sociale cohesie: meest brede begrip 14-tal onderzoeken, vooral uit Nederland: Niet over buurtwerk Veel over stadsvernieuwing

Sociale cohesie Wat is sociale cohesie: ter inleiding “De interne bindkracht van een sociaal systeem” Zelden als doel op zich naar voren geschoven, wel als middel, Niet nieuw: als sinds de 19de eeuw wordt de term gebruikt, Het is een ‘beladen’ begrip. Het is tijds- en contextgebonden. Containerbegrip: zelden geconcretiseerd. Wel een aantal positieve gevolgen: op gezondheid, veiligheidsgevoel, participatie,…

Waarden- en normencomponent Sociale cohesie Elementen van sociale cohesie De mate van sociale interactie, de netwerken Gedragscomponent Waarden- en normencomponent De mate van gelijkgerichte opvattingen over de buurt De belevingscomponent Gevoel & identificatie

Collectieve zelfredzaamheid Sociale cohesie De gedragscomponent: de netwerken Zowel formeel als informeel, individueel als collectief. Ontmoeting Dialoog Solidariteit Collectieve zelfredzaamheid

Sociale cohesie De gedragscomponent: de netwerken Dialoog Ontmoeting Meer dan koetjes en kalfjes Over verschillen en gelijkenissen Over aspecten van de wijk Meest gekende en voorkomende vorm Buurtwerk, buurtcomités,… Verschil tussen mogelijkheid en effectief ontmoeten Collectieve zelfredzaamheid Solidariteit Interventies die het leefklimaat (positief) beïnvloeden. Gemeenschappelijk belang of bedreiging Kan nooit de overheid vervangen Op basis van ontmoeting Sterke en zwakke solidariteit Pas op met te sterke solidariteit 3 vormen Sociale controle Verbinden van netwerken

Sociale cohesie De waarden- en normencomponent De belevingscomponent Vanzelfsprekendheid Belangrijker o.w.v. toegenomen privacy Vooroordelen (vanuit eigen waarden en normen) Niet verwarren met ‘belangen’ Voorbeeld spelende kinderen Bij conflict: communicatie (dialoog) en expliciteren De belevingscomponent Binding, gehechtheid, identificatie Zeer belangrijk voor sociale cohesie Niet noodzakelijk veel contacten of netwerk Vertrouwen Reputatie De ‘kleine ontmoeting’ en publieke familiariteit (herkenning)

Sociale cohesie Aanverwante begrippen Sociaal kapitaal Of: ‘hulpbronnen’ Overdracht van sociaal kapitaal Gebeurt niet vanzelf (cfr. ‘sociale mix’), maar vraagt veel ‘regie’ Sociale infrastructuur Het geheel van organisaties, diensten voorzieningen & betrekkingen die het MOGELIJK MAKEN dat mensen in redelijkheid kunnen samen leven en kunnen participeren aan de maatschappij”. Formeel / informeel, overheid / burger, … Essentiële voorwaarde.

Persoons- en gezinskenmerken Sociale cohesie Bepalende factoren Buurtkenmerken (Etnische) samenstelling van de buurt. Opleiding en inkomen. Verblijfsduuraspect. Woningaanbod en buurtvoorzieningen. De leefomgeving. De bevolkingsdichtheid. Persoons- en gezinskenmerken Gezinssamenstelling (jonge gezinnen met kinderen). Sociaaleconomische situatie (armoede). Algemene betrokkenheid en solidariteitswaarden. Deelname aan activiteiten.

Sociale cohesie Werken op buurtniveau Vanuit de relatie bewoners - wijk MAAR: Steeds minder belangrijk voor hechte relaties Kleinere schaal (bijv. straat) soms belangrijker Belangrijk als eerste leefklimaat en thuisbasis Kleine verwachtingen en kleine solidariteit Identiteitsgevoel Vanuit de relatie probleem - wijk MAAR: Ook al ontstaan problemen niet op wijkniveau toch eventueel mooie neveneffecten Goeie schaal om volledige plaatje te zien Veel problemen kennen oorzaak noch oplossing op wijkniveau Opletten voor ‘verschuiving’ van probleem Vanuit de relatie werker/beleid- wijk Beheersbare schaal om mensen persoonlijk te bereiken Kans voor geïntegreerd werken MAAR: Afbakening is moeilijk: bestuurlijk versus beleving

Sociale cohesie Hoe meten? Veel of weinig is moeilijk te zeggen, wel meer of minder. Opletten met conclusies: niet steeds ‘behoefte’ aan meer. Verschillende methodieken: Cijfers Vragenlijsten Diepte-interviews (Mental) mapping … Over gedrag: Met wie, hoeveel,… Welk,… Peilen naar verwachtingen en eigen gedrag Over waarden en normen: Peilen naar de mening over verschillende situaties Over beleving: Individuele dimensie. Verbondenheid met de buurt. Peilen naar vertrouwen, ook in de overheid.