Incontinentie na radicale prostatectomie Kinesitherapeutische bijdrage. Geuns Annemie

Inleiding Radicale prostatectomie is in de laatste jaren een veel voorkomende ingreep geworden. In vele gevallen is deze ingreep curatief en kan een potentieel levensbedreigende aandoening onder controle gebracht worden. Een radicale prostatectomie gaat echter gepaard met belangrijke gevolgen op seksueel en continentie vlak. De meeste patiënten worden geconfronteerd met een tijdelijke incontinentie en slechts de minderheid zal na deze ingreep permanent met de incontinentie moeten leren leven.

II. Reëducatie van incontinentie na prostatectomie Tijdens een radicale prostatectomie bestaat de kans dat er een direct chirurgisch trauma wordt toegebracht aan het sfinctercomplex zelf, - aan de bezenuwing ervan - aan de vascularisatie ervan. Vooraf bestaande mictiestoornissen spelen een rol. - Onderzoek heeft uitgewezen dat ernstige vooraf bestaande mictiestoornissen de kans om postoperatief volledig continent te worden reduceren tot 55%

Vroegere transurethrale resecties van de prostaat hebben een negatieve invloed op het herwinnen van post-opatieve continentie. Een recente studie toonde aan dat in 90% van de radicale prostatectomies één of andere graad van intrinsieke sfincterdeficiëntie aanwezig is. De behandeling van deze sfincterdeficiëntie in de verschillende gradaties is de belangrijkste uitdaging postoperatief voor het herwinnen van de continentie.

III. Therapie Incontinentie na prostatectomie kent een spontane recuperatie. De therapie voor incontinentie na prostaatoperatie bestaat uit: - bekkenbodemspieroefeningen - biofeedbacktraining - blaastraining - electrostimulatie Doel van deze therapie is het genezingsproces versnellen.

A. Pre-operatieve behandeling  Informatieve sessie - De functie en de ligging van de Bbspn worden geschetst. - Men leert de patiënt de Bbspn opspannen en ontspannen dit dmv een uitwendige controle thv het centrum tendineum. - Dmv biofeedback wordt aan de patiënt het aanspannen van de Bbspn aangeleerd. Deze oefening kan hij na het verwijderen van de blaassonde onmiddellijk uitvoeren. - Informatie aangaande plas- en drinkschema. - Informatie wat betreft incontinentiemateriaal.

B. Post-operatieve behandeling Informatieve sessie (idem pre-operatieve sessie) Specifieke bekkenbodemspieroefeningen Functionele oefeningen Biofeedbacktraining Elektrostimulatie Blaastraining

 Informatieve sessie (idem pre-operatieve sessie) - De ° spierkracht ° uithouding ° uitputbaarheid ° hoestreflex worden geëvalueerd - De patiënt ontvangt een mictieblad en noteert ° uur waarop hij watert ° hoeveelheid urine dat wordt uitgewaterd ° hoeveelheid urineverlies (incontinentiemateriaal droog en nat wegen) ° hoeveelheid vocht dat door patiënt wordt opgenomen. Dit geeft ons de mogelijkheid om urineverlies objectief te bepalen.

Na een radicale prostatectomie wordt gedurende één maand na het verwijderen van de blaassonde geen anale controle uitgevoerd of wordt er geen anale sonde geplaatst voor biofeedback. De therapeut doet enkel een uitwendige controle thv het centrum tendineum.

 Specifieke bekkenbodemspieroefeningen Eens de patiënt zijn Bbspn kan opspannen en ontspannen, leert de therapeut meer gerichte oefeningen aan. ° Korte en snelle, maar zeer krachtige contracties. Deze bevorderen de snelkracht zodat men bij hoesten, niezen of plotse bewegingen snel kan reageren. ° Lange contracties; deze bevorderen de uithouding. ° Aanvankelijk worden de oefeningen uitgevoerd in ruglig of zijlig. Door progressief de uitgangshouding te veranderen en de zwaartekracht meer op de bekkendomen te laten inwerken, worden de oefeningen moeilijker.

 Functionele oefeningen Activiteiten zoals zitten en rechtkomen, hurken, trappenmarch, vanuit lig rechtkomen, … combineren met Bbsp oefeningen.

 Biofeedbacktraining Pas starten na 4 weken. = training waarbij de activiteit van een spier wordt omgezet in een visueel en/of auditief signaal. Deze trainingsvorm verhoogt de motivatie. Dmv anale sonde, die we verbinden aan een EMG apparaat, kan de sterkte van de contractie gemeten worden.

 Elektrostimulatie Wanneer er bij het uitvoeren van de spiertesting een spierkracht gemeten wordt met een waarde minder dan 3, wordt er elektrostimulatie toegepast. Hiervoor gebruiken we een bi-symmetrische stroom met een frequentie van 50 Hz en dit gedurende 15 Min. Wanneer er geen goede proprioceptie is, kunnen we de spierstimulatie afwisselen met de biofeedbacktraining.

 Blaastraining Deze training is erop gericht te komen tot een normaal aantal micties en normale blaasvolumes.

IV. Besluit Na een radicale prostatectomie zijn 9 op 10 mannen incontinent de eerste dag na het verwijderen van de blaassonde. Het urineverlies doet zich hoofdzakelijk voor bij houdingsveranderingen. Incontinentie, te wijten aan sfincterinsufficiëntie of blaasinstabiliteit na prostaatoperatie, kan duidelijk verbeteren door kinesitherapie. Het feit dat men door oefeningen het urineverlies kan verhelpen, wordt door elke patiënt als positief ervaren zodat de psychologische druk van het ongewenst urineverlies vermindert.

Reëducatie van incontinentie na vervangblaas.

A. Pre-operatieve behandeling - Informatieve sessie: Idem als bij de pre-operatieve behandeling van een totale prostatectomie. Van zeer groot belang is dat we de nadruk leggen op de relaxatie van de bekkenbodemspieren. Na het wegnemen van de blaassonde zal de patiënt moeten leren wateren door gebruik van buikpers.

B. Post-operatieve behandeling - Informatieve sessie (idem pre-operatieve sessie) ° spiertesten worden uitgevoerd ° plas- en drinkschema wordt aangeleerd. - Ontspanningsoefeningen van de Bbspn - Leren plassen met buikpers - Blaastraining - Ervaring heeft ons geleerd dat urineverlies in de dag het snelst verdwijnt.

- Urineverlies ‘s nachts blijft voor sommigen een probleem - Urineverlies ‘s nachts blijft voor sommigen een probleem. De wekker zetten is niet voor iedereen een oplossing. - Blaastraining is nodig omdat niet iedereen voelt dat de blaas gevuld is. ° Sommigen krijgen druk in de onderbuik. ° Sommigen verliezen enkele druppels. ° Sommigen voelen niets. - Blaastraining volgens de klok is in het begin dan zeker nodig.