“Een lastige puber, een gril of iets meer?” Dr. Lut De Rijdt Dr Corine Faché

“een lastige puber, een gril of iets meer?” I De normale ontwikkeling De adolescent De adolescent en het gezin II De pathologie Alarmsignalen Internaliserende problematiek Ontwikkelingsstoornissen Externaliserende problematiek Psychose III De adolescent en de CLB medewerker De praktijk Casus

De adolescent en het gezin De ouder(s) Het gezinssysteem en zijn karakteristieken en interacties

Ouders blijven belangrijk!! Zonder ouders is geen individuatie mogelijk Ouders spelen een rol in de persoonlijkheidsvormende processen Samenhangende/integrerende rol

De ouder en de leeftijdsgenoot Domeintheorie: Domein van de ouders: ongelijkwaardig,afhankelijkheid, verbondenheid Morele waarden Maatschappijopvattingen Schoolkeuze aspiraties Domein van de leeftijdsgenoten:gelijkwaardig, exploreren, opkomen voor jezelf Mode Muziek Taalgebruik omgangsvormen

De ouder binnen een ado-gezin Ouders = 4O à 50 jaar: Eigen ambitie, werk Midlife crisis “de overgang” Zorg voor grootouders Vroegere adolescentenproblematiek bij de ouder Ontwikkelingsconflicten van de ouder (psycho)somatische klachten

De adolescent Ontwikkeling Individuatie Conflicten Individuele verschillen Zelfstandigheid vs hulp vragen

Het gezinssysteem Samenspel Veranderingsproces Kernfuncties (cohesie, adaptatie, communicatie) 4 typen van gezinnen (kluwengezin, verbondenheid, onafhankelijkgezin, los-zandgezin) Opvoedingsstijlen (autoritaire, verwaarlozende, verwennende, autoritatieve)

Ado-fase= turbulente fase Turbulente gevoelens Evenwichtverstoring Nieuwe ervaringen Verwarring Conflictueuze relaties Stemmingswisselingen Identiteitsvragen Levensvragen …

Alarmsignalen In zichzelf gekeerd gedrag Plots dalende schoolresultaten, concentratieproblemen Wegloopgedrag, spijbelen, langdurig schoolverzuim Delinquent gedrag automutilatie Negatief zelfbeeld Extreem verantwoordelijkheidsgevoel tov ouder, parentificatie, rolomkering Onvermogen tot omgaan met of controleren van emoties Chaotisch, oninvoelbaar denkpatroon, extreme rigiditeit Moeilijkheden tot het aangaan van (intieme) relaties Ontbreken van normale ado- verschijnselen Extreme angsten, perfectionisme (vage) psychosomatische klachten Extreme moeheid

De adolescent en Pathologie Depressie Angststoornis Dwangstoornis Eetstoornis Ontwikkelingsstoornis

Depressie Op einde van adolescentie: +/- 20% 2 meisjes/ 1 jongen Toenemende prevalentie 40% tot 70 % Comorbiditeit + angststoornis (80%) + gedragsstoornis (10%) +ADHD(80%) +Middelenmisbruik(25%) +leerproblemen, hoogbegaafdheid Ontwikkelende persoonlijkheidsstoornis

Depressie(2) Majeure depressie Dysthyme Stoornis Depressieve Stoornis niet nader omschreven =Unipolaire Stoornis

Majeure depressie Depr. Of prikkelbare stemming gedurende grootste deel van de dag, bijna dagelijks Vermindering interesse/ plezier Gewichtsvermindering op gewichtstoename Insomnia of hypersomnia Psychomotore agitatie of remming Moeheid Gevoelens van waardeloosheid, schuldgevoelens Verminderde concentratie, besluiteloosheid Terugkerende gedachten aan de dood => 8% bij de adolescenten

Dysthymie Depressieve of prikkelbare stemming gedurende minstens 1 jaar 2 van de symptomen van majeure depressie => 8%

Specifieke kenmerken bij ado Meer vlucht/ vecht reacties Meer opvliegendheid Meer prikkelbaarheid Meer druggebruik Meer hallucinaties Hevigere “puberteitsschommelingen”

Bipolaire stoornis Combinatie van Depressie + (hypo) manie <14 jaar begint 8 % van de bipol. Beelden Manie: Periode van abnormale, prikkelbare stemming Grootheidsideeën Afgenomen behoefte aan slaap Spreekdrang Gedachtenvlucht Verhoogde afleidbaarheid Agitatie Duidelijke beperkingen Specifiek voor jongeren: +paranoia en grandioze wanen

Angststoornis Angsten zijn normaal fenomeen Ontwikkeling van angst: gaande van diffuse, ongedifferentieerde spanning, naar een welomschreven angst die kan voorkomen in specifieke situaties Chronologische volgorde van angsten Individuele leeftijdsverschille

Chronologische volgorde van angst Prenataal Fysiologische voorlopers van angst - 3maand Fysiologische reacties, niet object gebonden 3-6 maand Schrikreacties, wel objectgebonden 6mnd-2jaar Angst voor vreemden, Separatie-angst 2-3.5 jaar Angst voor liefdesverlies, Angst voor straf 3.5-6 jaar Angst voor verlies van lichaamsintegriteit, angst voor dieren, donker 5.5- Gewetensangst, Sociale angst en andere specifieke angsten

Puberangsten Sociale angsten Separatie-angsten Heropflakkering van de angsten!! Sociale angsten Separatie-angsten Angsten voor de veranderingen binnen hen, vervreemding Specifieke angsten

Angststoornis Zeer frequent ( vervormde weergave van onbewuste onaanvaardbare driften of wensen + Verwarde periode) Wanneer abnormaal: Moeizaam herstel Dysfunctioneren tijdens angst Meisjes vaker dan jongens Hoge comorbiditeit Soorten Separatie angststoornis Gegeneraliseerde angststoornis Schoolfobie, sociale fobie, anticipatie- angst Paniekaanval met hyperventilatie Post-traumatische stressstoornis

Post-traumatische Stressstoornis Schokkende ervaring (die aan de grondslag ligt van een PTSS)= een gebeurtenis of een reeks van gebeurtenissen die dood of ernstig letsel inhouden, of een bedreiging van de fysieke integriteit van de persoon of anderen Zowel objectieve ernst als subjectieve ernst Schokkende gebeurtenis= een ingrijpende gebeurtenis die een intens gevoel van machteloosheid oproept een acute ontwrichting vormt in het leven van de persoon in kwestie

PTSS (2) Traumatisch gebeuren (1/3 niets, 1/3 acuut, 1/3 chronisch) Herbeleving van het trauma (triggers) Nachtmerries Fysiologische reacties bij confrontatie bij prikkels die verwijzen naar Voortdurend vermijden, dissociatie, gevoelens van vervreemding Verhoogde waakzaamheid Langer dan 1 maand aanwezig

Dwangstoornis=obsessief-compulsieve stoornis Dwanggedachten: Netheid Symmetrie, orde Perfectionisme Getallen Sexuele gedachten Huishoudelijke voorwerpen Dwanghandelingen: Poets Aanraken/ tikken controleren

Eetstoornissen Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa Weigering om lichaamsgewicht in stand te houden, gewichtsverlies van > 15% Sterke angst om in gewicht toe te nemen Stoornis in het ervaren van eigen lichaamsomvang amenorroe Boulimia Nervosa Herhaalde vreetbuien Herhaalde compensatiegedrag Dit komt minstens 2 maal per week voor

Ontwikkelingsstoornis ADHD Autisme Spectrum Stoornis Gilles de la Tourette

ADHD Attention deficit Hyperactivity disorder Prevalentie: door leerkrachten: 17% Door Dr. : 1,7 % Aandachtsproblemen Hyperactiviteit Impulsiviteit <7 jaar Dysfunctioneren Combinaties Belang van diagnostiek!!!

Autisme Spectrum Stoornis Belang van het spectrum 20 per 10000, echter prevalentie stijgt!!?? Diagnose: “niet te objectiveren” Kwalitatieve tekortkoming in de sociale interacties Kwalitatieve tekortkomingen in de communicatie Beperkte, repititieve en stereotiepe gedragspatronen, interesses, activiteiten

Gilles de la Tourette 1 tot 3 % 5 jongens/ 1 meisje Diagnose: + ADHD Motore + vocale tics ( niet noodzakelijk tesamen) Verschillende keren per dag >1 jaar duur Duidelijk lijden < 18 jaar begin + ADHD + OCD

Ouders/ CLB/ Ado. Pas op voor valkuil, idealisering Blijf rekening houden met loyaliteit Duidelijke afspraken maken met adolescent, rondom vertrouwen, maar ook met ouder Belang dat ouders op de hoogte zijn, ouders blijven de verantwoordelijke en de expert van hun kind Telefonisch contact nemen Model staan in onderhandelingen Bezorgdheid tonen over hun kind Begeleiden: ja; therapie : neen=> grenzen duidelijk aangeven

Reïntegratie Afspraken maken wat wel en wat niet mag gezegd worden Aan wie info doorgeven Stel Dokter of ouder niet in vraag!!! Klassegesprek?! Belang om contact te houden tijdens opname Hoe verloopt school tijdens de opname Uitleg door ziekenhuisschool aan thuisschool Uitleg van Dr. Aan school of CLB