Lichtenvoorde 29 september 2014 Stem Lichtenvoorde 29 september 2014

Opzet Welkom STEM-ervaringen in de afgelopen periode Korte herhaling in ‘leefstijlen bij sterven’ Cases Actief luisteren Verlies Reflectie Afsluiting

Ervaringen???

Sterfstijl: vertrouwenden (12%) + + vertrouwenden Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Vertrouwenden Praten en denken: laag Regie – behoefte: betrekkelijk Sociaal sterven: redelijk helder Taboe: geen taboe

Casus

Case – Vertrouwende Hoe kom/blijf je in contact? Is dat echt wat u wilt? Misschien om op te schrijven wat u zelf Aanbieden om het nog een keer met de arts te bespreken Jezelf als schakel inzetten Oefenen met een patient / client over de benadering van de arts Wat vindt u zelf belangrijk op dit moment – wat zou u zelf graag willen

Case – Vertrouwende Wat valt u op in de communicatie? Ze gaat zitten – op gelijke hoogte Ze geeft een aanzetje – gebruikt stilte en daarin kan de mevrouw haar gedachten ordenen Oogcontact Iets naar voren Ze spiegelt de patient Verpleegkundige is zoekend Arts vindt het belangrijk wat u wil Gaat het Zachte stem – lager – ze praat langzamer

Sterfstijl: rationelen (15%) + + vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Rationelen Regie – behoefte: hoog – in het hier en nu Praten en denken: beperkt Sociaal sterven: niet helder Taboe: behoorlijk groot taboe

Casus

Case 1 – rationele Hoe kom/blijf je in contact? Feitelijkheden – statistieken Geen grote verhalen Duidelijke mogelijkheden en onmogelijkheden (plussen en minnen) Verwachtingen bespreken Basis dingen bespreken (gaan zitten)

Case 1 – Rationele Wat valt u op in de communicatie? Plussen en minnen Goede samenvatting geven: Alle mogelijkheden benut? Alles er aan gedaan? Protocolair is het overal hetzelfde

Sterfstijl: socialen (33%) + + socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Socialen Regie – behoefte: zeer laag Praten en denken: beperkt Sociaal sterven: redelijk helder Taboe: liever niet

Sterfstijl: pro-actieven (18%) + + pro-actieven socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Pro actieven Regie – behoefte: hoog Praten en denken: makkelijk Sociaal sterven: helder Taboe: zeer zeker geen taboe

Casus

Case 1a – pro actieve Hoe kom/blijf je in contact? Ik hoor dat u er goed over hebt nagedacht, maar dat vergt ook tijd. Die zou u ook kunnen gebruiken om een tweede spoor af te lopen, waar u gisteren al over hebt gesproken.Heeft u daar al over nagedacht. Poe (niet betuttelend bedoeld)– dat is me toch wat? Ik schrik ervan. Hoe is dat zo gekomen? Waarom heeft u hiervoor gekozen? Hebt u daar met de arts / uw dochter /over gesproken. Hoe kom/blijf je in contact? Heeft u wel goed kunnen slapen na het bericht van gisteren? Rapportage lezen?

Case 1a – pro actieve Wat valt u op in de communicatie? Ik hoor wat u zegt Ik ben er voor u Dit is hoe ik er over denk U beslist – ook over hoe dit gesprek gaat

Prikkel Antwoord

kiezen Prikkel Prikkel Antwoord

kiezen Prikkel Prikkel Antwoord Wat is goed voor mij Wat is goed voor de cliënt Wat hebben we afgesproken Wat vinden mijn collega’s hiervan

veel contact met cliënten collegiaal contact jezelf kennen oefenen STEM Etc. Prikkel Prikkel Antwoord

Sterfstijl: onbevangenen (22%) + + pro-actieven socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood onbevangenen - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Onbevangenen Praten en denken: zeer beperkt Sociaal sterven: onduidelijk Regie – behoefte: gericht op hier en nu Taboe: geen taboe

Nummers van de helpdesk: 0314-329734 en vragen naar dienstdoende verpleegkundig consulent Avond- nacht en weekenddienst bij IKNL 0900-0400304

Contact – actief luisteren Iemand rustig aankijken Rustig en ontspannen lichaamshouding Knikken, hummen Papagaaien Stiltes vragen, geven en nemen Stellen van open vragen Samenvatten van inhoud Reflecteren van meningen en gevoelens

Open vragen Beginnen met wie, wat, waar, wanneer, hoe Nodigen uit tot vertellen …………….. Waar wilt u het over hebben …………….. Waarom bent u hier naar toe gekomen …………….. Door de telefoon vertelde u … welk verhaal zit daar onder? Als een vraagstuk wordt benoemd – is het zinvol over om ook naar de andere kant te vragen: Bij een heel somber mens: welke dingen kijkt u nog naar uit? Bij een heel ontkennend mens: tegen welke dingen ziet u op? Gesloten vragen beginnen bijna altijd met een werkwoord

Reflectief luisteren

Je vraagt niet – je stelt Reflectief luisteren Als iemand huilt van verdriet is de reflectie: u heeft verdriet Als iemand schreeuwt van woede: u bent woedend Als iemand heel stil is: u valt er stil van Als iemand nieuwsgierig is: u wilt alles weten Als iemand pijn heeft: het doet u zeer Als hier iemand iets lastig vindt is de reflectie: je vindt het moeilijk Je vraagt niet – je stelt

Korte oefening Opsplitsen in groepjes van drie Je formuleert iets over jezelf dat je soms lastig vindt en jouw buur reflecteert daarop: Bv. Ik ben een mens dat het lastig heeft als een familie ruziet. Reflectie: Ruzies vind je vervelend Je houdt van harmonie Etc.

Reflecties Eenvoudige reflectie: Ik ben een mens dat het lastig heeft als een familie ruziet. R: Je houdt niet van stress Versterkte reflectie: R: Ruzie is helemaal niks voor jou Dubbelzijdige reflectie: R: Hoewel je weet dat spanning er soms bij hoort, heb je er ook last van.

Verlies

Bespreek in drie- viertallen De ervaringen van deze oefening én oefen met open vragen en reflecties

Ervaringen uit dit gesprek Wat viel u op aan uzelf? Wat denkt u over uw zorgvragers? Wat u aan anderen opviel?

Moeilijker als het over jezelf gaat Weinig kwaliteit van leven, stelde telkens bij – de anderen gingen helpen Heel moeilijk – open vragen stellen Reflecties – Het inleven helpt de ander Open vragen helpt om dieper te komen In het begin veel feitelijke vragen – makkelijker dan de hoe vragen Ik weetniet of ik kan kiezen voor een half vol glas Wat een geluk dat ik niets weggestreept heb gehad – bevoorrecht

Hoe was het met mij? Hoe hebben we onze tijd en ruimte gebruikt? Hoeveel ruimte heb ik (weg) gegeven? Hoe nieuwsgierig was ik naar de ander? Hoe nieuwsgierig waren de anderen naar mijn verhaal? Wat deed ik op het moment dat ik de ander niet begreep? Heb ik doorgevraagd wat de ander bedoelde, op het moment dat ik het niet snapte? Heb ik dingen samengevat Wat heb ik gezien in en aan de lijven van anderen?

Troost is …dat de realiteit onder ogen wordt gezien …dat de pijn wordt geaccepteerd en beleefd zodat die geleidelijk kan uitdoven Na het uitdoven van de pijn kan er misschien iets anders voor in de plaats komen. Bv. het kunnen loslaten (van het leven) Bv. weer zin en betekenis Bv. het aangaan van nieuwe banden met mensen

Voor vragen - opmerkingen Bert Buizert Telefoon 06-51924150 Mail bert.buizert@stichtingstem.info Website: www.doodgewoonbespreekbaar.nl Website: www.stichtingstem.info