Versterken van de Democratie: Burgerparticipatie in 2010 Prof. dr. Monique Leyenaar Versterken van de Democratie: Burgerparticipatie in 2010 In Actie met Burgers / VNG Nijmegen, 23 september 2010

Context: Democratie debat Inhoud Context: Democratie debat Versterken van de democratie: burgerparticipatie. Wat is het? Waarom? Data m.b.t. participatie Nederland Europa 27 landen(EU27) Noodzaak voor aanpassing Criteria voor participatie vormen Deliberatieve democratie Uitdaging

Democratie debat 1 Democratieën Wereldwijd (volgens eigen zeggen)

Democratie debat 2 Democratieën Wereldwijd (Freedom House)

Democratie debat 3

Democratie debat 4: trend richting meer directe democratie

Wat is burgerparticipatie Deelname van burgers aan activiteiten gericht op de beïnvloeding van het overheidsbeleid Electorale / conventionele / protest Directe participatie m.b.t. beleidsvorming

Vragen over burgerparticipatie Moet er sprake zijn van politieke participatie van burgers in een representatieve democratie? 2. Zo ja, hoeveel? In ieder geval electorale participatie, maar is dat genoeg? 3. Wat voor soort participatie? Palet aan participatie instrumenten 4. Wie participeert? 5. Hoe wordt geparticipeerd? Mate van intensiteit / kwaliteit van de participatie

Op allerlei fronten behoefte aan (meer) burgerparticipatie * vanuit de burger mondiger / meer kennis van zaken (ICT) / politieke interesse (49% -tamelijk- veel belangstelling voor lokale politieke zaken) / bereidheid tot andere vorm van burgerparticipatie / sterke monitorrol * vanuit de politiek kloof dichten en wens om legitimiteit / draagvlak / inclusiviteit / eigen responsiviteit en effectiviteit beleid te vergroten * voorbeelden: Lokaal: interactieve beleidsvorming / referenda Nationaal: burgerinitiatief Europees: verdrag van Lissabon, artikel 11

Opkomst en Lidmaatschap

Opkomst in Nederland

Participatie vormen (2007) Nl. Eu-27 Contact met politicus 14 13 (Vrijwilligers) Werk voor een politieke partij 4 (Vrijwilligers) Werk voor andere organisatie 24 Campagne button dragen 7 Petitie ondertekenen 21 26 Meedoen aan wettige demonstratie 3 8 Producten boycotten 10 18 Bron: ESS (2007)

Politieke Belangstelling Veel Enigszins Nauwelijks Helemaal niet

Respons van de Politiek Ontevreden: 83 % Aandacht voor problemen van burgers? Vrijwel afwezig: 90 % Burgers bij politiek betrekken? Heel weinig: 79 % Afleggen van verantwoording door politici? Source: NKO 2006

De kloof

Burgerparticipatie 2010: ontwikkeling door de tijd Drie generaties Inspraak (rechten staan centraal) Samen met burgers (interactieve beleidsvorming) Initiatieven van burgers (ontwikkelen en beheren) Groter en diverser aanbod van vormen van burgerparticipatie 3. Trend richting participatieve democratie 4. Nog steeds vooral raadpleging, maar wel vaker advisering en co-productie (participatie ladder)

Burgerparticipatie 2010: 2e en 3e generatie o Versterken interactie burgers en gekozen vertegenwoordigers (burgerinitiatief, politieke markt, jongerengemeenteraad) Burgers beheren zelf hun wijk Burgers beslissen zelf over besteding gelden Burgers oordelen zelf over politieke issues (referenda, burgerjury’s) Lokale politici leggen verantwoording af (visitatiecommissies, politiek testament) Burgers praten mee online 17

Burgerparticipatie: criteria Versterken kwaliteit Burgerparticipatie: criteria Informatie Representatie Participatie

Versterken kwaliteit burgerparticipatie 2 Mate van inclusiviteit (representatie) Leden van alle groepen burgers die betrokken zijn nemen deel aan de beleids- / besluitvorming (dwarsdoorsnede van de populatie) Niveau van informatie Burgers dienen gekwalificeerd te zijn. Beschikken over voldoende informatie (valide, uitgebalanceerde) Intensiviteit van participatie Uitwisselen van argumenten / deliberatie

Voorbeeld: de burgerjury / burgerforum Een doorsnede van de lokale bevolking op basis van een a-selecte steekproef uit relevante populatie Doet een uitspraak over een lokaal politiek vraagstuk Komt een of meerdere dagen samen Wordt van uitgebalanceerde informatie over dit vraagstuk voorzien (vooraf schriftelijk en tijdens via het ondervragen van getuigen en deskundigen) Overlegt met elkaar in kleine groepen Geeft een oordeel over het (lokale) vraagstuk in de vorm van een jury rapport voor het bestuur

Burgerjury’s (BJ) in Nederland Den Haag: Burger Advies Kring(2005/6) over Publieke Veiligheid & Leefbaarheid Nationaal: Burger Forum (2006) over Electorale Systemen Flevoland: BJ over Water Management (2004) Provincie Flevoland: (2006) Amsterdam: BJ over Verbetering van de Luchtkwaliteit (2006) (Inter)Nationaal: BJ – “Wat kan de EU doen om onze economische en sociale toekomst in een geglobaliseerde wereld vorm te geven?” Oude IJsselstreek: BJ over verdeling van middelen en diensten over 15 kernen (2010)

Uitdagingen Lokale democratie in Nederland geconfronteerd met uitdagingen: Afnemend vertrouwen in – traditionele - politieke partijen en politici Lagere opkomst bij verkiezingen Partijfragmentatie Draagvlak nog belangrijker Burger mondiger, beter geïnformeerd Andere participatie instrumenten nodig om burgers actiever bij politiek te betrekken met focus op: Inclusiviteit / Informatie / Intensieve participatie Inbreng burgers positief waarderen