Utwente De toekomst volgens het CPB - Instituut tussen beleid en wetenschap - Johan Verbruggen

Utwente Opzet Wat is en doet CPB? -> ‘stylized facts’ -> onafhankelijkheid Korte-termijnramingen -> werkwijze -> voorspelkwaliteit -> omgaan met onzekerheid Slotvragen -> ramingen zinvol of zinloos? -> meerdere CPB’s de oplossing?

Utwente ‘Stylized facts’ over CPB Opgericht in 1947 door Jan Tinbergen ± 150 medewerkers Formeel onderdeel van EZ Inhoudelijk onafhankelijk Wettelijke taak o.g.v. macro- economische ramingen

Utwente CPB: uniek instituut Langste ervaring ter wereld met modelbouw en modelgebruik Vrijwillige doorrekening verkiezingsprogramma’s politieke partijen CPB-ramingen o.a. gebruikt bij Miljoenennota en bij CAO-onderhandelingen Onafhankelijk, maar formeel wel onderdeel van Rijksoverheid (EZ) Geen macht, wel veel invloed

Utwente

Utwente Wat is het CPB ? Waarzegger? Rekenmeester? Adviseur? Scheidsrechter? Onderzoeker?

Utwente Taak CPB Het maken van onafhankelijke economische analyses en prognoses die wetenschappelijk verantwoord, up-to-date en beleidsrelevant zijn voor regering, het parlement en andere maatschappelijke organisaties (pol. partijen, soc. partners)

Utwente Het CPB is een... C entrum voor P rognose en B eleidsanalyse

Utwente Producten CPB KT ramingen (CEP, MEV,..) MLT ramingen en analyses -> MLT -> analyse verkiezingsprogramma’s -> doorrekening Regeerakkoord LT scenario’s Beleidsrelevante analyses op breed terrein (vergrijzing, milieu, gezondheidszorg, marktwerking, wonen, infrastructuur, )

Utwente Waaruit blijkt onafhankelijkheid? Alle politieke partijen komen langs Werkgevers én werknemers baseren zich op CPB-ramingen EC (2004): ► alleen in NL, B en O’rijk BBP-groei gemiddeld goed geraamd; geen optimism bias ► Alleen in die landen ramingen door onafhankelijk instituut IMF (2006): ‘The CPB provides an exemplary model for separating political and technical elements of macroeconomic policy. (…) The independence of the CPB gives assurance of objective macroeconomic analysis.’

Utwente Hoe blijft CPB onafhankelijk? Wetenschappelijk basis Totale transparantie ► Uitkomsten ► Aannames ► Instrumenten In beginsel geen betaalde opdrachten Organiseren eigen kritiek (nat. en internationale visitatiecommissies)

Utwente

Utwente Ramingen voor de korte termijn Alleen macro-economie: BBP, consumptie, investeringen, uitvoer, invoer, inflatie, werkloosheid, begrotingssaldo, loonontw. etc. Met grootschalig macro-econometrisch model voor NL economie: SAFFIER Ieder kwartaal (o.a. MEV en CEP) Voor lopend jaar T en komend jaar T+1 Doorlooptijd: 3 weken tot 2 maanden

Utwente Ramingsproces (1) Vaststellen buitenlandbeeld ► wereldhandel, wisselkoers, olieprijs, …. Up-date laatste ‘realisatiecijfers’ CBS ► veel bijstellingen; pas 3 jaar later definitief Vaststellen overheidsbeleid (MN en ∆) ► belastingtarieven, premies, overheidsuitgaven, ….

Utwente Ramingsproces (2) Check residuen belangrijke gedragsvergelijkingen SAFFIER ► laatste 20 kwartalen; zonodig autonoom ingrijpen ► geen ‘slaaf van model’ ► geen ‘druk op de knop’ Draaien met model SAFFIER

Utwente Ramingsproces (3) Check plausibiliteit modeluitkomsten ► vergelijken met eerdere conjunctuurcycli ► afstemmen met CPB specialisten ► vergelijken met uitkomsten ‘leading indicators’ Nogmaals draaien met model Raming uitleggen ( MR, Ministeries en journalisten ) en publiceren

Utwente Ramingsproces (4)

Utwente Kenmerken SAFFIER (1) Grootschalig ► 40 geschatte gedragsvergelijkingen ► 160 vuistregels (m.n. collectieve sector) ► 2200 identiteiten (definities, technische vgl) ► 200 exogene variablelen Macro ► geen sectorale onderverdeling ► focus op marktsector en collectieve sector ► 14 afzetcategorieën Econometrisch ► sterke empirische basis (tijdreeksanalyse) ► nauwelijks rol verwachtingen (geen data) ► geen algemeen evenwicht

Utwente Kenmerken SAFFIER (2) Error Correctie Mechanisme ► LT: niveaus, economische theorie ► KT: procentuele mutaties, dynamiek Eclectisch model ► nuttige elementen uit meerdere econ. theorieën Collectieve sector uitgebreid gemodelleerd ► t.b.v. analyses voor politieke partijen/ ministers Kwartaal- en jaarversie (‘multi purpose’-model) ► KT met kwartaalversie ► MLT en LT met jaarversie

Utwente Kernrelaties SAFFIER

Utwente Raming versus realisaties (1)

Utwente Raming versus realisaties (2)

Utwente Trefzekerheid MEV-ramingen voor komend (lopend) jaar

Utwente Bronnen van voorspelfouten Bijstellingen CBS van voorlopige realisatiecijfers Foute exogene variabelen ► buitenlandexogenen (wereldhandel, olieprijs etc) ► overheidsbeleid Modelonzekerheid ► verkeerde specificatie gedragsvergelijkingen ► residuen gedragsvergelijkingen (R 2 < 1) Verkeerd ingrijpen o.b.v. ‘expert opinion’

Utwente Bijdragen aan voorspelfouten ( één jaar vooruit ) A B C Total BBP (volume, %) Uitvoer (volume, %) Bedr. invest. (vol, %) Loonvoet (%) Inflatie (%) A Bijstellingen realisatiecijfers B Modelonzekerheid C Exogene variabelen CPB Document 178 (2009)

Utwente Voorspelbaarheid NL economie NL economie relatief ‘open’ …. ….dus extra gevoelig voor internationale ontwikkelingen ► geopolitieke spanningen (oorlogen, aanslagen) ► natuurrampen (orkaan, misoogst, overstroming) ► financiële rampen (boekhoudschandaal, faillissement Lehman Brothers) Internationale ontwikkelingen onvoorspelbaar Maakt voorspellen NL economie relatief moeilijk; EC (2003)

Utwente Ramen andere instituten beter? Conclusies vergelijkend warenonderzoek (10 instituten voor periode ): Verschillen in trefzekerheid gering ► Vooral voor ramingen komend jaar Nationale instituten beter dan internationale CPB relatief sterk in ramen versnellen / vertragen economische groei bron: CPB Document 178

Utwente Omgaan met onzekerheid Geen cijferfetisjisme; cijfers afronden Accent op verhaal achter de cijfers Onzekerheid benadrukken ► in tekst ► met onzekerheidsdvarianten (‘what if’-analyses) Openheid over voorspelfouten Benadrukken: ► raming is ‘best guess’ maar …. altijd fout

Utwente Slotakkoord Korte-termijnramingen zinvol of zinloos? ► Kabinet en soc. partners kunnen niet zonder Meerdere CPB’s geeft betere ramingen? ► geen voordelen: –verschillen trefzekerheid gering –gevoeligheid internationale ontwikkelingen blijft ► wel nadelen: –gevaar van ‘shoppen’ –loononderhandelingen minder efficiënt –extra instituut t.b.v. consensus nodig –geen toegang tot vertrouwelijke informatie –duurder

Utwente Tot slot: De 4 Ellen van het Voorspellen L euk L eerzaam L astig L ink ► slapeloze nachten?

Utwente Schrale troost “Many critics, no defenders Forecasters have two regrets When they hit, no one remembers When they miss, no one forgets.” Dank voor uw aandacht. Meer weten?