Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid, AMC, Amsterdam Onderzoek naar werkhervatting en re-integratie mogelijkheden na diagnose kanker Dr A.G.E.M. de Boer Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid, AMC, Amsterdam Heijermanslezing 14-6-2013 Mijn naam is Angela de Boer en ik werk voor het Coronel instituut voor arbeid en gezondheid. en ik wil u in het komende half uur vertellen over de verschillende onderzoeken die wij hebben lopen op het gebied van kanker en werkhervatting en ook de rol van de bedrijfsarts daarin .

Onderzoek naar kanker en werkhervatting staat sterk in de belangstelling. Afgelopen BG dagen heeft professor carel hulshof een presentatie gegeven over alle wetenschappelijk posters die op de vrijdag werden gepresenteerd, misschien was u daar ook bij. Van hem mocht ik deze woord wolk lenen met daarop de meest voorkomende woorden van de poster en zoals u ziet komt het onderwerp kanker en werkhervatting daar veelvuldig op voor.

Kanker en werkhervatting Toenemende aantal mensen die ooit zijn behandeld voor kanker in de beroepsbevolking Betere screening Betere behandeling Verouderende beroepsbevolking Werk belangrijk: Kwaliteit van leven “Terug naar normale, vroegere leven”

Kanker en werk: aantallen In Nederland per jaar 91.000 mensen met kanker per jaar waarvan < 65 jaar: 40.000 mensen Gelukkig komt de diagnose kanker bij werknemers niet heel vaak voor. Maar toch is het een omvangrijke groep. Ik zou u willen vragen een inschatting te geven van het aantal kankerpatienten per jaar in nederland: Groen: minder dan 100.000 Rood: minder dan 100.000 En dan natuurlijk de vraag: in de werkende leeftijd, : Groen: minder dan 50.000 Rood: meer dan 50.000 IKC.nl.

Totaal aantal < 65 jaar ooit voor kanker behandeld Aantal werknemers met kanker gaat verder toenemen1 Wat verwacht u van het totaal aantal mensen dat in Nederland ooit voor kanker is behandeld in de beroepsbevolking: Groen: minder dan 200.000 Rood : meer dan 200.000 Juiste antwoord: 272.000 Vooral vrouwen doordat de diagnose borstkanker gemiddeld op relatief jonge leeftijd wordt gesteld en de overleving gemiddeld goed is. 1 Kuijpens 2008, TBV.

Kanker en terugkeer naar werk Werkhervatting veel (ex-)kankerpatiënten lastig In AMC 64% weer aan het werk na 1 ½ jaar1 ArboNed: na 2 jaar 73% teruggekeerd 2 In review van 64 studies gemiddeld 64 % 3 6 maanden: 40% 12 maanden: 62% 18 maanden: 73% Wat is uw inschatting van het percentage patienten dat na anderhalf jaar nog niet is teruggekeerd: Groen: een kwart nog niet Rood: een derde nog niet 1Spelten et al. Eur J Cancer 2003.; 2.Roelen et al. 2010 3Mehnert 2010.

Arbeidsongeschiktheid of werkloosheid Kanker op de volwassen leeftijd: 37% meer kans op werkloosheid1 Kanker op de kinderleeftijd: 85% meer kans op werkloosheid 2 Jaarlijks ca 4.500 WIA-aanvragen van werknemers met kanker Ongeveer 3.000 toegekend 1De Boer et al. JAMA 2009; 2de Boeret al. Cancer 2008..

Onderzoek: wat helpt? Multidisciplinaire / multimodale programma’s met: Counselling en / of Aandacht voor terugkeer naar werk en / of Fysieke activatie Na bestudering van een groot aantal artikelen in de literatuur blijkt eigenlijk maar 1 aan pak effectief: De Boer et al. Cochrane Database Syst Rev. 2011

Ondersteuning en activatie: vroeger en later in behandelproces Wat moeten we doen? Hier hebben we een aantal onderzoeken op gericht.

1. Terugkeer naar werk onderzoek 4 gesprekken met gespecialiseerd verpleegkundige of maatschappelijk werk in ziekenhuis ± 15 min. Om vroegtijdig aandacht te besteden aan terugkeer naar werk 1 bijeenkomst met patiënt, leidinggevende en bedrijfsarts Om terugkeer naar werk plan op te stellen 3 brieven vanuit het ziekenhuis aan de bedrijfsarts Om medische communicatie te verbeteren Duur interventie: maximaal 14 maanden De brieven aan de bedrijfsarts waren dezelfde die standaard worden verstuurd aan de huisarts; een kopie ging na de bedrijfsarts na toestemming van de patienten. Specialist blijft medisch verantwoordelijk.

1. Terugkeer naar werk onderzoek 133 patiënten, gerandomiseerd, 62% borstkanker Uitvoering interventie: In 85% van de gevallen volgens protocol uitgevoerd In 100% van de gevallen ten minste 1 brief aan bedrijfsarts In 10% van de gevallen driegesprek bedrijfsarts en leidinggevende (Gedeeltelijke) werkhervatting na 18 maanden: 86% (interventiegroep) en 82% (controlegroep) Interventie verbeteren: Identificeren van patiënten met hoog risico op langdurig ziekteverzuim Intensiteit van interventie aanpassen Betrekken van bedrijfsarts en leidinggevende Gerandomiseerd onderzoek. Alle patienten hebben dus toestemming gegeven voor het doorsturen van de brief aan de bedrijfsarts Maar het driegesprek bleek moeilijk te organiseren vanuit het ziekenhuis. Fantastische werkhervattingspercentages maar geen verschil tussen de groepen.

Stichting Alpe d’HuZes Missie: Anderen faciliteren en inspireren om Goed, Gelukkig en Gezond te leven met kanker. We hebben voorstel ingediend bij stichting alpe d’huzes. U heeft wellicht in de media gehoord dat zij streng zijn in het toekennen van onderzoek maar wij hebben een heel mooi voorstel ingediend. Wie van u heeft vorige week de meegedaan met de alpe d’huez opfietsen? Groene kaartjes? Veel dank!

2. Kanker@werk E-health interventie Stepped care: inventarisatie van: Informatie op maat + bibliotheek Filmpjes Informatie van lotgenoten Stepped care: inventarisatie van: Ervaren problemen met terugkeer naar werk Ziekteduur Verwachtingen over terugkeer Support van verpleegkundige/maatschappelijk werk (consult) Support van bedrijfsartsconsulent (consult) Zelfmanagement bevorderen Betrokkenheid bedrijfsarts, leidinggevende en huisarts Gebaseerd op literatuur, interviews patiënten en zorgverleners Om de interventie te intensiveren zullen we een website maken waar patienten altijd bij kunnen , en daarnaast contact kunnen leggen met hun verpleegkundige of maatschappelijk werker. Algemene informatie over bv wet verbetering poortwachter en specifiek bv mogelijke gevolgen voor werk van een bepaalde diagnose. Om een screening te maken van patienten met veel mogelijke problemen zal er een inventarisatie worden gemaakt van: Mensen die extra ondersteuning nodig hebben krijgen dan counselling van een maatschappelijk werker of indien de problematiek ingewikkelder is, van een bedrijfsartsconsulent die gespecialiseerd is in oncologische vraagstukken. Eigen gedeelte van de website voor leidingevende, huisarts, bedrijfsarts uiteraard na toestemming. We zijn nu bezig met het ontwikkelen van de werbsite, gebseerd oa op interview met esprekken met patietnen en zorverleners.

3. A-WORK: werkadvies en activatie Begeleiding bij werk re-integratie Vergroten fysieke fitness Vroeg in behandelproces Gesprekken met een bedrijfsartsconsulent Contact met leidinggevende en eigen bedrijfsarts - Inschatting belastbaarheid o.a. uitslag sportmedisch onderzoek - Fysieke en mentale klachten (o.a. vermoeidheid) - Mogelijkheden en belemmeringen werkhervatting - Gericht advies over opbouw van uren en taken En tweede project gesubsidieerd door Ad6: werkadvies en activatie.

3. A-WORK: werkadvies en activatie Fysieke training door sportarts en fysiotherapeut 12 weken lang, 2 x per week, 1 uur Onder leiding van ervaren fysiotherapeut In groep van 4-6 personen Evaluatie van haalbaarheid Tevredenheid van deelnemers en zorgverleners Uitvoering: Medisch centrum Haaglanden Isala Klinieken Status: 115 patienten geincludeerd www.a-care.org/het-onderzoek/subprogramma-2

4. Quality of Working Life (QWL) (Ex) kankerpatiënten worden gestimuleerd om aan het werk te gaan/blijven Nadruk op ziekteverzuim Nadruk op productiviteit Belangrijk is beleving van werk Relevantie: Gericht kijken naar aspecten van QWL die verbeterd kunnen worden (persoonlijke begeleiding) Beter evaluatie-instrument van onderzoek wbt de patiënt Mogelijke verbetering QWL en kwaliteit van leven, mogelijk minder uitval .

4. Quality of working life Welke factoren dragen bij aan (subjectieve) beleving van kwaliteit van werken? Systematische review Plezier in werk Inhoud van het werk (+aanpassingen) Sociale steun op het werk Gevolgen van de ziekte Organisatie, carrière mogelijkheden Hoe kunnen we dit meten? Patiënten vragen naar belangrijke aspecten Belangrijke aspecten uit de literatuur Vragenlijst opstellen Vragenlijst testen op inhoud, acceptatie en relevantie Vragenlijst testen op betrouwbaarheid en validiteit .

5. BACO - Bedrijfsartsconsulent Behoefte aan bedrijfsarts met oncologische expertise Per jaar 12 nieuwe oncologisch bedrijfsartsen / verzekeringsartsen opgeleid door NSPOH Volgens oncologische revalidatie richtlijn Initiëren interventies gericht op arbeidsparticipatie Doel: Mensen die voor kanker worden of zijn behandeld vanuit een klinische of poliklinische setting begeleiden bij arbeidsrelevante problematiek Onderzoek: haalbaarheid en tevredenheid . Wat is een BACO?

5. BACO - Bedrijfsartsconsulent BACO N=13; BACO ‘actief’ N=7 Meest hulpvragen over stagnerende werkhervatting en communicatie Positieve feedback patiënten Onafhankelijkheid Multidisciplinaire samenwerking Nog weinig bekendheid Geen financiële ondersteuning Te late verwijzing . Meste patienten 89% vrouw. Bedrijfsartsen helft man. Weining bekenheid ook niet zo veel patienten.

Ten slotte Ondersteuning en actie ondernemen is altijd mogelijk Werk is belangrijk voor patiënten en voor psychosociale oncologische zorg Communicatie Werk als vriend.

Vragen? a.g.deboer@amc.nl