ETHIEK Les 3 Dr.F.Hamburg

Overzicht les 3 (deel I en II) Zorg (care) en ethiek Wettelijk kader Recht en moraal Ethical decisionmaking Dilemma’s Compromisen

Care (Caritas) Functioneel opgevat: caring about  ‘attentiveness’ taking care of  ‘responsibility’ care-giving  ‘competenties’, ‘tools’ care-receiving  ‘responsiveness’ Is care zonder caritas (liefde), mede-lijden, barmhartigheid, deugden etc. wel mogelijk? M.a.w, is care zonder ‘zijns’-aspecten, dus louter functioneel opgevat, wel mogelijk?

Wettelijk kader Wet op de Beroepen in de individuele gezondheidszorg (BIG)  professionaliteit, … Kwaliteitswet Zorginstellingen (Kzi)  verantwoorde zorg, goed hulpverlenerschap,.. Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo)  informed consent,.. Wet klachtrecht cliënten zorgsector  klachtencommissies,… Wet medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (Wmcz)  clientenraden,… Wet op de jeugdzorg  meldingen bij kindermishandeling,… Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO)  enkele voor de zorg relevante regels Algemene wet bijzonder ziektekosten (AWBZ), in het bijzonder Persoonsgebonden budget (PGB) Wetb.Strafr.: 247, 272, 293, 294, 307, 308 {beroepsgeheim, euth., seks, † schuld)

Informed consent (Wgbo) Informed consent (boek 7. Art. 448 BW). Essentie: De hulpverlener moet er zich actief van overtuigen dat de patiënt in alle vrijheid de informatie (over het karakter van het onderzoek/therapie, de gevolgen ervan, de risico’s, en de alternatieven) verwerkt en begrepen heeft (voor zover nodig om te beslissen over o.a. de doeltreffendheid van de therapie, de geoorloofdheid ervan, en de eruit voortvloeiende consequenties). Vorenbedoelde informatie is zoveel mogelijk evidence-based. De informatieplicht loopt tijdens de behandeling door (dus de resultaten van onderzoek moeten meegedeeld worden; en geen lichamelijk onderzoek uitvoeren alvorens niet eerst het een en ander te hebben toegelicht).

Recht en Moraal (1) Er mogen geen immorele wetten afgekondigd worden beroepscode Er mogen geen immorele wetten afgekondigd worden

Recht en Moraal (2) Juridificering: contractuele verhoudingen tussen ‘moral strangers’ a.g.v. het autonomiebeginsel ( conflicten, deprofessionalisering) Wet als mix van argumenten zonder ethische consistentie? [Bv: mix van utilisme, individualisme, waardigheid van de mens? Zie bv Embryowet]. Q. kan je 65% percent consistent zijn met een ethisch beginsel? Toekomst (zonder ‘intrinsiek kwaad’): Eugenetica (embryoselectie, verplichte anti-conceptie, geslachtsselectie)? Therapeutisch klonen? Wrongful life claims? Commerciële eiceldonatie (in vele landen reeds mogelijk)? Commerciële donatie van welk orgaan dan ook? Brainchips? Enhancement van alle lichaamsfuncties, inclusief de mind? Cyborgs? Robot-androiden? Kortom: Brave New World? Dus totalitaire technologie?

Beslismethoden Structuurloos en niet geleid door een stabiele waarde, dus louter op een ongeordend ‘gevoel’ of een excessieve ‘intuïtie’ (onethisch?) Vuistregels (kunnen conflicteren, geen consensus; in bepaalde gevallen intuïtief/irrationeel) Logisch (ethische problemen kunnen niet via pure deductie binnen een tautologisch systeem opgelost worden; zijn ook veelal te complex) Alternative-focused denken (pragmatiek) Value-focused denken Gezond verstand, ervaring (= Case based reasoning)

Case-based Reasoning

Alternative-focused

DEFINITIE ‘OBJECTIEF’ (inleiding op ‘value-focused’) Objectief = een ‘statement of something that one desires to achieve’ (bijv.: maximaliseren van de veiligheid in het autoverkeer).

VALUE-FOCUSED  DECISIONSPACE Consistentie ! Het identificeren en structureren* van waarden en objectieven** Waarden  ‘value-model’ Objectieven * Structureren = In detail beschrijven In een vorm brengen die geïncorporeerd kan worden in een representerend beslismodel (beslisboom, netwerk – zie hierna) ** Objectief ≠ Doel. Doel = strategisch objectief = Gouden Standaard

Voorbeelden hiërarchieën van objectieven Bv. raadpleeg deskundige

Wat is een attribuut? Een attribuut meet de mate waarin een objectief verwezenlijkt is (‘impact’ van een actie) In een attribuut zitten waardeoordelen Voorbeeld: Kwaliteit van Leven (zie volgende dia)

KVL (psychometrie)

ALTERNATIVE vs VALUE-FOCUSED THINKING

Waar vindt (‘value focused’) de afruil van waarden plaats? Bij het opstellen van de objectieven-hierarchie Bij het aanwijzen van de ‘attributen’ In de relatieve wenselijkheid van de verschillende (numerieke) niveaus van een gegeven attribuut Fouten in deze afruil leiden tot een onjuiste (≠ kwade) beslissing.

Relatie ‘decision space’ met ethiek Pr. Van de innerlijke volmaaktheid van de handeling: een handeling is moreel goed als: datgene dat de handelende persoon concreet verkiest te doen, hier en nu (‘object’) goed is de actie (incl. de omstandigheden) past bij het object ( de objectieven zijn goed en ‘convenient’) De actie ‘goed’ is qua doelstelling. om dit alles te bereiken moet de decisionspace gevuld worden op geleide van de ethische principes.

DILEMMA’S Principe van het dubbele effect

Compromis Voorlopige voorziening Levens-/geloofspanning blijft bestaan (de zaak is ‘sub judice’) Handhaving eigen Strategisch Doel NB. De meeste compromissen zijn geen compromissen maar gevallen van ‘morele onverschilligheid’ (= formuleren van een – niet-tijdelijke maar definitieve oplossing door je eigen Gouden Standaard te verlagen).

Afruil van waarden in een compromis Ethische eis Kwaad alleen toelaten, nooit doen Minimaal kwaad toelaten NB. Geen compromis mogelijk in geval van intrinsiek kwaad (zoals doden van onschuldig leven). Zie tekstenbundel, Aristoteles: Nichomachische ethiek

compromisloos