SILENT SPRING REVISITED? HENK TENNEKES Naar aanleiding van de aanbieding van de Petitie ‘Stop de Bijensterfte’ aan de vaste Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit op

INSECTENSTERFTE De best bestudeerde insectensoorten (bijen, hommels, dagvlinders, libellen en waterjuffers) dreigen in Nederland uit te sterven. De honingbij komt in Nederland amper meer in het wild voor: 8000 imkers zorgen voor bijenvolken en er is de laatste jaren sprake van massale bijensterfte, vooral in de Randstad. Honingbijen, verreweg de belangrijkste bestuivers van cultuurgewassen, zijn onvervangbaar. De best bestudeerde insectensoorten (bijen, hommels, dagvlinders, libellen en waterjuffers) dreigen in Nederland uit te sterven. De honingbij komt in Nederland amper meer in het wild voor: 8000 imkers zorgen voor bijenvolken en er is de laatste jaren sprake van massale bijensterfte, vooral in de Randstad. Honingbijen, verreweg de belangrijkste bestuivers van cultuurgewassen, zijn onvervangbaar.

TOEN: DDT In 1962 publiceerde de Amerikaanse biologe Rachel Carson haar boek "Silent Spring" (Dode Lente). Ze beschreef hoe organochloor insecticiden (zoals DDT) de voedselketen binnen drongen, zich ophoopten in vetweefsel en massale vogelsterfte veroorzaakten. In 1962 publiceerde de Amerikaanse biologe Rachel Carson haar boek "Silent Spring" (Dode Lente). Ze beschreef hoe organochloor insecticiden (zoals DDT) de voedselketen binnen drongen, zich ophoopten in vetweefsel en massale vogelsterfte veroorzaakten.

NU: IMIDACLOPRID Vijftig jaar later vormt een nieuw insecticide opnieuw een bedreiging voor vogels, alhoewel op een andere manier. De extreme verontreiniging van het Nederlandse oppervlaktewater met imidacloprid, die het gevolg is van ongebreidelde toelating van deze stof, kan insectensterfte veroorzaken en daarmee vogels een belangrijke voedingsbron ontnemen. Vijftig jaar later vormt een nieuw insecticide opnieuw een bedreiging voor vogels, alhoewel op een andere manier. De extreme verontreiniging van het Nederlandse oppervlaktewater met imidacloprid, die het gevolg is van ongebreidelde toelating van deze stof, kan insectensterfte veroorzaken en daarmee vogels een belangrijke voedingsbron ontnemen.

HET REGERINGSSTANDPUNT Op 24 september 2009 schreef Minister Verburg in een brief aan de Tweede Kamer dat zij van plan was de handhaving van milieu normen voor oppervlaktewater aan te scherpen, maar dat zij een verband tussen de normoverschrijdingen en bijensterfte niet bewezen achtte. De minister was niet bereid een moratorium op imidacloprid en soortgelijke middelen in te stellen op basis van de extreme normoverschrijdingen en wilde eerst het onderzoek naar bijenziekten en de oorzaken ervan intensiveren. Op 24 september 2009 schreef Minister Verburg in een brief aan de Tweede Kamer dat zij van plan was de handhaving van milieu normen voor oppervlaktewater aan te scherpen, maar dat zij een verband tussen de normoverschrijdingen en bijensterfte niet bewezen achtte. De minister was niet bereid een moratorium op imidacloprid en soortgelijke middelen in te stellen op basis van de extreme normoverschrijdingen en wilde eerst het onderzoek naar bijenziekten en de oorzaken ervan intensiveren.

HET BEWIJS IS NU GELEVERD Er zijn intussen voldoende bewijzen dat in het overgrote deel van Nederland de zware milieu belasting met insecticiden (imidacloprid, organofosfaten en carbamaten) een dodelijke bedreiging vormt voor insecten Er zijn intussen voldoende bewijzen dat in het overgrote deel van Nederland de zware milieu belasting met insecticiden (imidacloprid, organofosfaten en carbamaten) een dodelijke bedreiging vormt voor insecten Bijensterfte is slechts de top van een ijsberg Bijensterfte is slechts de top van een ijsberg

1 µg/L IMIDACLOPRID: INSECTENSTERFTE Bij blootstelling van watermuggen aan imidacloprid over een periode van 28 dagen werd de gemiddelde letale concentratie (LC50) vastgesteld op 910 nanogram per liter water. Een vergelijkbare toxiciteit is aangetoond voor honingbijen: het voeden van honingbijen op suikerwater dat 1000 nanogram imidacloprid per liter bevatte leidde na 8 dagen tot sterfte. De concentraties van imidacloprid in het oppervlaktewater van de Randstad liggen regelmatig veel hoger en vormen daarmee een dodelijke bedreiging voor insecten Bij blootstelling van watermuggen aan imidacloprid over een periode van 28 dagen werd de gemiddelde letale concentratie (LC50) vastgesteld op 910 nanogram per liter water. Een vergelijkbare toxiciteit is aangetoond voor honingbijen: het voeden van honingbijen op suikerwater dat 1000 nanogram imidacloprid per liter bevatte leidde na 8 dagen tot sterfte. De concentraties van imidacloprid in het oppervlaktewater van de Randstad liggen regelmatig veel hoger en vormen daarmee een dodelijke bedreiging voor insecten

INSECTENKILLER RANDSTAD Imidacloprid in Oppervlaktewater (LC50: 1 µg/L) Noordwijkerhout ( ): 330x LC50 Rijnsburg ( ): 124x LC50 Katwijk ( ): 37x LC50 Nieuwerkerk ( ): 36x LC50 Waddinxveen ( ): 54x LC50 LC50: gemiddelde letale concentratie Imidacloprid in Oppervlaktewater (LC50: 1 µg/L) Noordwijkerhout ( ): 330x LC50 Rijnsburg ( ): 124x LC50 Katwijk ( ): 37x LC50 Nieuwerkerk ( ): 36x LC50 Waddinxveen ( ): 54x LC50 LC50: gemiddelde letale concentratie

STERKE AFNAME VAN WEIDEVOGELS IN WEST-NEDERLAND SINDS 2000

HET GAAT NIET GOED MET DE SPREEUW Het aantal spreeuwen in Nederland holt sinds de jaren negentig van de vorige eeuw achteruit. Sinds de invoering van imidacloprid 15 jaar geleden is het aantal spreeuwen meer dan gehalveerd. Het aantal spreeuwen in Nederland holt sinds de jaren negentig van de vorige eeuw achteruit. Sinds de invoering van imidacloprid 15 jaar geleden is het aantal spreeuwen meer dan gehalveerd. Jonge spreeuwen worden gevoerd met uitsluitend insecten, met name emelten en engerlingen. Jonge spreeuwen worden gevoerd met uitsluitend insecten, met name emelten en engerlingen. Op gazonnen, golfbanen, voetbalvelden en gemeentelijke strakke grasvlaktes in parken wordt volop imidacloprid gebruikt om emelten en engerlingen te bestrijden. Op gazonnen, golfbanen, voetbalvelden en gemeentelijke strakke grasvlaktes in parken wordt volop imidacloprid gebruikt om emelten en engerlingen te bestrijden. Daardoor verliezen jonge spreeuwen hun belangrijkste voedingsbron Daardoor verliezen jonge spreeuwen hun belangrijkste voedingsbron

CONCLUSIES De gevolgen van de extreme milieuveront- reiniging met imidacloprid worden door de Nederlandse regering ernstig onderschat. De gevolgen van de extreme milieuveront- reiniging met imidacloprid worden door de Nederlandse regering ernstig onderschat. Bedreigde insectensoorten, zoals bijen, hommels, dagvlinders, libellen en waterjuffers dreigen daardoor uit te sterven in ons land. Bedreigde insectensoorten, zoals bijen, hommels, dagvlinders, libellen en waterjuffers dreigen daardoor uit te sterven in ons land. Een moratorium op het gebruik van imidacloprid is dringend noodzakelijk om insecten en vogels te beschermen. Een moratorium op het gebruik van imidacloprid is dringend noodzakelijk om insecten en vogels te beschermen.

Meer informatie