pijnbestrijding Literatuur: farmacotherapeutisch kompas 2007 Er zijn verschillende vormen van pijnbestrijding. We zullen vooral aandacht besteden aan de analgetica. Er zijn natuurlijk ook nog andere vormen van pijnbestrijding: koude en warmte toepassen, massage, fysiotherapie, TENS, zenuwblokkade, …………. Bedenk ook dat bij pijn ook allerlei psychische en sociale factoren een rol spelen. Als verpleegkundige kun je hierop in spelen. Bv door het geven van goede voorlichting kun je angst wegnemen, door mensen wat af te leiden hebben ze minder aandacht voor de pijn, het mensen naar het zin maken heeft vaak ook een gunstige invloed op de pijn. Bij het geven van pijnmedicatie gaat het om symptoombestrijding. De oorzaak van de pijn wordt niet weggenomen, vaak is die er ook niet (meer).

Pijn definitie IASP = een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband wordt gebracht met bestaande of dreigende weefselbeschadiging of wordt beschreven in termen van weefselbeschadiging. Pijn is zowel een gewaarwording als een emotionele ervaring. IASP = international Association for the study of pain. Bij acute pijn is de relatie met weefselbeschadiging vaak makkelijk te leggen. Bij chronische pijn is dit verband minder duidelijk. Pijn wordt chronisch genoemd als de pijn langer dan 6 maanden bestaat. Pijnbeleving is subjectief en wordt door talrijk psychische, sociale, culturele factoren beïnvloed.

Verschijningsvormen van pijn Acute pijn Pijnsyndromen of neuropatische pijn Pijn bij maligne aandoeningen Pijn bij reumatische aandoeningen Bij de bestrijding van pijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van pijn. Die allemaal hun eigen aandachtspunten hebben. Acute pijn wordt ook wel nociceptieve pijn genoemd = pijn wordt veroorzaakt door weefselbeschadiging. Bij de behandeling is het wegnemen van de oorzaak ook heel belangrijk. Neuropatische pijn wordt gedefinieerd als pijn veroorzaakt door een laesie van het perifere of centrale zenuwstelsel. Het gaat vaak om chronische pijn. De pijn heeft meestal geen biologische functie (meer). Denk bv aan brandende, stekende pijn, prikkelingen, overgevoeligheid, …. Bij maligne aandoeningen wordt de pijn vaak veroorzaakt door de tumor die structuren beschadigt, beknelt. Als de oorzaak (tumor) niet weg te nemen moet de pijn symptomatisch worden behandeld. Bij 30 % van de patienten met kanker is pijn het eerste symptoom. Bij reumatische aandoeningen is er vaak chronisch pijn. De pijnbestrijding wordt gecombineerd met ontstekinsremming.

Pijnmedicatie = analgetica Niet- opioïden Paracetamol NSAID’s Opioïden Niet opioden worden ook wel de niet narcotische of perifere analgetica genoemd

Analgetische ladder

Paracetamol Voorbeelden Werking Indicaties Bijwerkingen Pijnstillend, koortsverlagend Indicaties Pijn, koorts, griep Bijwerkingen leverbeschadiging Paracetamol is de eerste keus als het gaat om eenvoudige pijnstilling. Er zijn allerlei preparaten op de markt ook combinatie preparaten. Bv. met coffeine. Paracetamol met coffeine werkt sterker. Evt. kan paracetamol worden gecombineerd met Codeine (= opiaat!). Codeine versterkt de werking van paracetamol. Het is/was een tussenstap tussen gewone analgetica en opiaten. De meerwaarde van deze tussenstap is niet bewezen en wordt daarom vaak overgeslagen.

NSAID’s = niet steroide anti-inflammatoire drug’s Generieke naam Acetylsalicylzuur Diclofenac, indometacine Meloxicam, piroxicam Ibuprofen, naproxen fenylbutazon Celecoxib Merknaam (bv.) Aspirine ®, Aspro ® Voltaren®, Indocid ® Movicox ®, Brexine ® Brufen ®, Naprovit ® Butazolidin ® Celebrex ®, Deze middelen werken behalve pijnstillend en koortswerend ook ontstekingsremmend. Ze worden ook wel prostaglandine synteseremmers genoemd, omdat ze de productie van prostagladine remmen. Prostaglandine heeft de volgende werkingen (o.a.): - Vaatverwijdend, waardoor leucocyten naar de plaats van de ontsteking kunnen. Dit geeft tevens oedeem. - Sensibele zenuwen worden gevoeliger voor pijnprikkels Activeren van temperatuur centrum, waardoor koorts optreedt. Aspirine wordt eigenlijk niet meer gebruikt als pijnstiller, maar wel als antistolling bij bv. hartinfarct, CVA.

NSAID’s Werking Indicaties bijwerkingen: Pijnstillend, ontstekingsremmend, koortswerend Indicaties Pijn, reumatische aandoeningen, ontstekingen, …….. bijwerkingen: Antistollend, beschadiging M-D slijmvlies, renale- en cardiovasculaire complicaties Gebleken is dat de de COX-2 selectieve middelen een groter risico van cardiovasculaire bijwerkingen met zich meebrengt (bv. MI) Vioxx is daarom van de markt gehaald. Andere COX-2 remmers zijn bv. Celexocib

Opioïden Generieke naam Morfine Fentanyl Tramadol Piritramide Pethedine methadon Merknaam, bv. Morfine®, MSContin® Durogesic ® Tramagetic ® Dipidolor ® pethidine ® methadon ®

Opioïden

Opioïden Werking Indicaties Bijwerkingen Pijnstillend Pijn die niet bestreden kan worden door niet-opïoden Bijwerkingen O.a. Sedering, delier, misselijkheid/braken, remming ademhaling, bronchoconstrictie, hypotensie, bradycardie, obstipatie!! Lichamelijke, psychische gewenning Lichamelijke gewenning ontwikkelt zich bij een beperkt aantal patienten