1 Juridische aspecten ondergronds ruimtegebruik. Toegespitst op KWO SIKB-congres Provinciehuis Noord-Brabant, Den Bosch 27 september 2006 Peter de Putter, Sterk Consulting

2 Inhoud 1.Algemene noties 2.Beleidsbrief ruimtelijke ordening ondergrond 3.Bestuursrechtelijke wet- en regelgeving 4.Privaatrechtelijke aspecten 5.Ideeën voor sturingsmechanismen 6.Afronding

3 Algemene noties  Ondergronds ruimtegebruik (zoals WKO) vrij nieuw ‘juridisch en organisatorisch fenomeen’ Hoe gaan we om met ondergronds ruimtegebruik? Beleidsmatig, organisatorisch en bestuurlijk/juridisch  Zowel publiek- als privaatrechtelijke aspecten Publiekrechtelijk: diverse wet- en regelgeving Privaatrechtelijk: eigendoms- en gebruiksvragen. Vooral beheerst door Burgerlijk Wetboek (BW)

4 Beleidsbrief ruimtelijke ordening ondergrond (I)  Ondergronds gebruik borgen in bestaande wet- en regelgeving en beleidskaders  Meervoudig bodemgebruik: grote nadruk op zorgvuldigheidsbeginsel (vgl.: eisen Awb)  Evenwicht zoeken in lange- en korte- termijnafwegingen

5 Beleidsbrief ruimtelijke ordening ondergrond (II)  Aandacht voor wettelijke kaders Verbeteren uitvoeringspraktijk RO/bestemmingsplannen (herziening Wro) Extern veiligheidsbeleid (‘gevaarlijke leidingen’) Actualisering bestemmingsplannen Integrale regelgeving voor WKO en grondboringen Niet genoemd echter: effecten op waterhuishouding (watertoets ook hier verplicht!)

6 WKO in bestuursrechtelijk perspectief (I)  Relevante regelgeving bij WKO: Grondwaterwet (Gww) Kaderrichtlijn Water (KRW) Wet milieubeheer (Wm) Wet bodembescherming (Wbb) Woningwet (bouwvergunning?) Elektriciteitswet NB: Mijnbouwwet niet van toepassing (> 500 meter )

7 WKO in bestuursrechtelijk perspectief (II)  Highlights ‘belangrijkste’ regelgeving Grondwaterwet (Gww) - Vergunning in principe verplicht - Bij onzekerheid van gevolgen: evt. proefvergunning? -Wie het eerst komt (‘rechten krijgt’), die het eerst maalt -Interferentie en belangenafweging: hoe gaat dat nu? -Vergunningvoorschriften en (grondwater-)kwaliteitseisen (relatie Wbb)? -Vergunning vs. idee van een ‘amvb bodemenergie’ (voorstel: algemene regels o.b.v. Gww/Waterwet en Wbb)

8 WKO in bestuursrechtelijk perspectief (III)  Vervolg highlights: Kaderrichtlijn Water (KRW) - Zegt niets over energieopslag, geeft geen parameter ‘temperatuur’ en ziet voor grondwateraspecten alleen op kwantiteit en chemische samenstelling (geen ecologie) Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) -Praktijk kent nauwelijks/geen ondergrondse bestemmingen in ro-plannen (m.n. bestemmingsplannen) -Ook van belang voor streekplannen!

9 Privaatrechtelijke aspecten (I)  Regelen eigendoms- en gebruiksverhoudingen. Eigendom en/of gebruik van de grond Eigendom en/of gebruik van het WKO-systeem  Eigendom systeem en ‘grondgebruiksrecht’ (voor aanleg, beheer en onderhoud) regelen via opstalrecht resp. erfdienstbaarheid  Vastleggen zakelijke rechten eigenaren grond en systeem in contract (+ kettingbeding)

10 Privaatrechtelijke aspecten (II)  Vrij grondwater behoort niemand toe, maar wat te denken van warmte en koude? Geen wetgeving en geen jurisprudentie Parallellen mogelijk met eigendom grondwater, echter: -Grondwater is (deels) van nature ingebracht; -Warmte en koude zijn door mens ingebracht; -Warmte en koude zitten zowel in ‘korrel’ als in het grondwater -Er zou dan inbreuk mogelijk zijn op ‘eigendomsrecht’ (de buurman kan dan warmte ‘stelen’!)

11 Sturingsfilosofieën (I)  ‘Grondwater geordend’ Kenmerken: - Huidig Gww-systeem (toekomst: Waterwet) + gebiedsgericht Masterplan o.i.d. (vb. sciencepark A’dam) Voor- en nadelen: + Aansluiting bestaande praktijk - Implementatie afhankelijk van initiatief bevoegde gezag

12 Sturingsfilosofieën (II)  ‘Ruimtelijk geordend’ Ideeën/gedachten: -grondwatergebruik verdelen via bestemmingsplan (bp.) -Zonering voor ondergrondse energieopslag -Ondergrondse bestemmingen reguleren, bv. via mengbestemmingen (indien nodig) -Verbodstelsel: in bp. aangeven waar energieopslag niet mag Voor- en nadelen: + Interferentie kan maximaal worden voorkomen - Marktbeperkingen

13 Sturingsfilosofieën (III)  Economisch gestuurd Ideeën/gedachten: -Verhandelbare grondwatergebruiksrechten -Verhandelbare warmte-/kouderechten -Ofwel: regionale overheid stelt ‘stolp’ vast en daarbinnen kan de markt haar werking doen Voor- en nadelen: + Economische waarde grondwater en warmte/koude wordt volledig benut (vraag- en aanbodprincipe) - ‘Collectief’ schaars goed wordt verhandelbaar produkt waarbij de sterksten/rijksten de ‘macht’ kunnen krijgen

14 Afronding  Ondergronds ruimtegebruik verdient ook in juridische (en organisatorische) zin alle aandacht  Behoefte aan meer integrale wet- en regelgeving (als onderdeel van integrale benadering)  Sturen via RO-spoor biedt vooralsnog veel mogelijkheden, ofwel: behandelen als bovengronds gebruik.  KWO-problematiek vraagt om amvb!