Van Licht tot Zicht Kees van Overveld TU Eindhoven 22 maart 2011

Van Licht tot Zicht Vereist voor het leven: Informatie over de omgeving Informatie: Onderscheid tussen omstandigheden die verschillend gedrag vergen

Van Licht tot Zicht Hoe maak je onderscheid? Sleutel – slot theorie Sleutels: Betekenisdragende moleculen (zgn. signaalmoleculen, zoals feromonen, parfum …)

Van Licht tot Zicht Informatieoverdracht = verplaatsen van signaalmoleculen Beperkingen: Informeert alleen over de bronInformeert alleen over de bron Traag en onbetrouwbaarTraag en onbetrouwbaar Draagt niet ver (verdunt onderweg)Draagt niet ver (verdunt onderweg) Vergt voortdurende materiaal toevoerVergt voortdurende materiaal toevoer

Van Licht tot Zicht Van ruiken naar zien: signaalmoleculen of lichtstralen Voor elke boodschap een ander molecuulVoor elke boodschap een ander molecuul Signaleren kost materiaalSignaleren kost materiaal Langzaam (diffusie)Langzaam (diffusie) Wind verstoort de informatiestroomWind verstoort de informatiestroom Alleen informatie over de bron wordt overgedragenAlleen informatie over de bron wordt overgedragen Informatiedrager heeft ingebouwd geheugenInformatiedrager heeft ingebouwd geheugen Informatie kan om een hoekjeInformatie kan om een hoekje Eén soort fysica voor alle boodschappen (Huygens, Maxwell)Eén soort fysica voor alle boodschappen (Huygens, Maxwell) Signaleren kost energieSignaleren kost energie Snel (lichtsnelheid - sneller kan niet!)Snel (lichtsnelheid - sneller kan niet!) Rechtlijnig – dus ook vorminformatieRechtlijnig – dus ook vorminformatie Licht neemt informatie over reflecties onderweg mee (modulatie)Licht neemt informatie over reflecties onderweg mee (modulatie) Geheugenloos: als het licht uit gaat is de boodschap wegGeheugenloos: als het licht uit gaat is de boodschap weg Lichtstralen lopen dood tegen een ondoorzichtig obstakelLichtstralen lopen dood tegen een ondoorzichtig obstakel

Van Licht tot Zicht Straling: Alternatief voor signaalmoleculen Detecteren van straling: Beschouw eerst het detecteren van straling Beschouw eerst het detecteren van warmte straling

Van Licht tot Zicht Heet: gevaarlijk Koud: veilig Koude is altijd veilig; je kunt je bewegen zoals je wil en je blijft veilig Hitte is gevaarlijk; ongeacht hoe je je beweegt, je zult uitdrogen In een overgangsgebied is (op den duur) één kant van je lichaam kouder dan de andere kant. Beweeg in de richting van de koude kant van je lichaam en je bent veilig

Van Licht tot Zicht Heet: gevaarlijk Koud: veilig Als je echter gaat bewegen klopt tijdelijk de temperatuurverdeling in je lichaam niet meer met de termperatuurverdeling in de omgeving. Het is misleidend om dan te bewegen in de richting van de koude kant van je lichaam.

Van Licht tot Zicht Kern van het probleem: Er is tijd nodig opdat de temperatuurverdeling in je lichaam overeenkomt met de temperatuurverdeling van de omgeving Gedurende die tijd mag je niet van oriëntatie veranderen – anders is de temperatuurverdeling in je lichaam niet meer betrouwbaar Als je je lang niet verroert in de brandende zon kan het echter te laat zijn Bijkomend probleem: als er geen temperatuurverloop is binnenin je lichaam heb je geen informatie: er is geen kennis over de buitenwereld. Oplossing: In plaats van de temperatuur, gebruik de invallende straling rechtstreeks als informatiebron Make-or-buy? Er bestaan al proto-biotische organismen die lichtgevoelig zijn (chlorofyl, algen, …): ga daarmee een symbiotische relatie aan.

Van Licht tot Zicht Detecteren van straling: … alleen zinvol met meerdere detectoren… alleen zinvol met meerdere detectoren … die in verschillende richtingen kijken… die in verschillende richtingen kijken … en daartoe op een bult of in een kuiltje moeten liggen… en daartoe op een bult of in een kuiltje moeten liggen Detectoren rondom het lichaam of een deel daarvan: spinnen, schelpdieren en voorlopers van facetogen Plat verdeelde detectoren kunnen niet informeren over de richting van het licht. Wel om licht op te vangen bijv. voor energie- opwekking (bladgroen, zonnecellen) Detectoren gegroepeerd in een holte: voorloper van de ogen van reptielen, vogels en zoogdieren

Van Licht tot Zicht Collimatoren, scheidend vermogen, en de noodzaak van een pupil De pupil is de oorzaak van perspectief

Van Licht tot Zicht Geometrische eigenschappen van een lichtbundel: 1.Richting is behouden; 2.Uiteindelijk convergeert elke niet-parallelle bundel 3.Afbeelding van een punt in 3D naar een punt in het beeld is een centrale projectie t.g.v. de pupil

Van Licht tot Zicht Regels voor het perspectief: Rechte lijnen in 3D blijven rechte lijnen na projectie Snijdende lijnen in 3D blijven elkaar snijden na projectie Lijnen die in 3D evenwijdig zijn, snijden in 2D in een zgn. verdwijnpunt

Van Licht tot Zicht Egyptische kunst: in ca jaar ‘stijlvast’; geen behoefte aan weergave van geometrisch perspectief

Byzantijnse kunst: ‘omgekeerd’ perspectief om religieuze redenen Van Licht tot Zicht

Late gotiek: Matig succesvol met het weergeven van geometrisch perspectief. Het inzicht “één schilderij = één kijkpunt” ontbrak nog.

Van Licht tot Zicht Massacio: Eerste succesvolle toepassing van het éénpuntsperspectief. Werkt dankzij de veronderstelling van een vast, bekend standpunt van de toeschouwer

Van Licht tot Zicht Gouden eeuw: Volledige beheersing van het meerpuntsperspectief door de Hollandse meesters Gouden eeuw: Volledige beheersing van het meerpuntsperspectief door de Hollandse meesters

Van Licht tot Zicht Kubisme (begin 20 e eeuw): Loslaten van de veronderstelling van één kijkpunt per schilderij. Verschuiving van de verantwoording van de schilder naar de kijker: kijken is bemonsteren, d.w.z. een dynamisch, aandachtgestuurd proces. Kubisme (begin 20 e eeuw): Loslaten van de veronderstelling van één kijkpunt per schilderij. Verschuiving van de verantwoording van de schilder naar de kijker: kijken is bemonsteren, d.w.z. een dynamisch, aandachtgestuurd proces.

Van Licht tot Zicht Vervreemdend perspectief: De Chirico en anderen gebruiken opzettelijk ‘fout’ perspectief voor schilderkunstige doelstellingen Vervreemdend perspectief: De Chirico en anderen gebruiken opzettelijk ‘fout’ perspectief voor schilderkunstige doelstellingen

Van Licht tot Zicht Trompe lóeuil en perspectivische paradox: De omkering van het perspectief: het creëren van een schilderkunstige illusie op een 3D achtergrond (Julian Beaver, UK) Trompe lóeuil en perspectivische paradox: De omkering van het perspectief: het creëren van een schilderkunstige illusie op een 3D achtergrond (Julian Beaver, UK)

Van Licht tot Zicht Visueel vergezicht: Naar mate we beter de mechanismes begrijpen waarmee lichtstralen ons informeren over de wereld buiten ons leren we effectiever om beelden te creëren die onze binnenwereld kunnen bewegen. Waarmee die buitenwereld overigens even onzichtbaar blijft als hij altijd geweest is. Kees van Overveld Eindhoven, 2011

Van Licht tot Zicht