Drugverslaafde ouders met kinderen Ilse Derluyn Dirk Calle 28 november 2002

Overzicht van de les De doelgroep De doelgroep en het aanbod kind – omgeving – ouder – opvoeding – een complex samenspel De doelgroep en het aanbod Knelpunten doelgroep – hulpverleners – hulpverlening Aanbevelingen Het aanbod: Ambulant – residentieel – netwerkvorming – opvoedingsondersteuning De Tipi – video-interactiebegeleiding

1. De doelgroep OUDER KIND OPVOEDING OMGEVING

1.1 De doelgroep: het kind 1/4 à 1/3 heeft kinderen Risico op verschillende ontwikkelingsproblemen – maar geen eenduidige resultaten Methodologische problemen Weinig consistente bevindingen na eerste levensjaar: invloed prenatale blootstelling  invloed milieu

De doelgroep: het kind Risico’s verbonden aan gebruik tijdens zwangerschap: Verschillende factoren beïnvloeden mogelijke problemen, bv. mate en tijdstip gebruik, soort drug, metabolisme en gezondheid moeder Obstetrische complicaties, o.a. spontane abortus, groeiretardatie, prematuriteit Medische complicaties, o.a. anemie, hepatitis, HIV Neonataal Abstinentie Syndroom: stoornissen CZS en AHS, tremoren, irritatie,…  responsiviteit, troostbaar,… Alcohol: Foetaal Alcohol Syndroom

De doelgroep: het kind Andere mogelijke gevolgen: Vertraagde sociale, cognitieve en emotionele ontwikkeling, gedragsproblemen, aandachts- en concentratieproblemen, impulsiviteit, hyperactiviteit Gebrek aan veiligheid, hechting en basisveiligheid Meer internaliserend en externaliserend gedrag Co-afhankelijkheid en parentificatie School-, leer- en gedragsproblemen

De doelgroep: het kind Risicofactoren – protectieve factoren Bijvoorbeeld: druggebruik tijdens zwangerschap persoonlijkheidskenmerken, zelfbeeld, zelfstandigheid ‘overerfbare’ kwetsbaarheid rituelen sociale steun … Opmerkelijk ontwikkelingsherstel!

De doelgroep: het kind Maar: Geen eenduidig beeld Verschillende beschermende en bedreigende factoren op biologisch, psychologisch en sociaal vlak Niet het objectief meetbaar gedrag, wel subjectieve beleving en creatieve inbreng van het kind doorslaggevend

1.2 De doelgroep: de omgeving Relationele problemen Echtscheiding, wisselende partnerrelaties – ‘verslaafd gezin’ Financiële en juridische problemen Huisvesting Opleiding / werk … Beperkt sociaal netwerk! Beperkt ondersteunings-/hulpverleningsnetwerk

1.3 De doelgroep: de ouder Drugprobleem Gezondheidsproblemen Psychische en psychiatrische problemen – laag zelfbeeld Schuld- en schaamtegevoelens Traumatische ervaringen Weinig leerervaringen en positieve identificatiemodellen  weinig bagage mee voor opvoeding, zoals opvoedingskennis, -vaardigheden,…

1.4 De doelgroep: de opvoeding Ouderschapsvaardigheden Kennis over de ontwikkeling van het kind Cognities Emoties De vrouw als ouder De vrouw als moeder De vrouw als zelf

De doelgroep: de opvoeding Zwangerschap als keerpunt Enkele specifieke ‘kenmerken’ van de opvoeding: Hechting: vanaf geboorte risico-elementen Communicatiepatronen: minder responsief, meer negatieve bekrachtiging, minder positieve interactie, controlerender,… Groot risico op plaatsing Verwaarlozing/misbruik – drug op de eerste plaats i.p.v. interpersoonlijke relatie Anderzijds ook verwenning Loyaliteit – parentificatie – ‘geheim’ Kennis en opvoedingsvaardigheden (onrealistische verwachtingen, strakke regels, structuur, discipline, stimulerende om-geving, praktische en opvoedkundige vaardigheden,…)

De doelgroep: de opvoeding Stigmatisering door maatschappij en hulpverlening: angst en schuldgevoelens Beschermende factoren: sociaal netwerk, gecontroleerd gebruik, stabiele relatie, goede huisvesting, job, …

De doelgroep: de opvoeding “The stereotyped image of the inadequate addict parent is not necessarily the true picture” (Leif, 1985) Verslaving kan ouderschap bemoeilijken, maar maakt het niet onmogelijk om goede ouder te zijn!!

1.5 Opvoeding: een complex samenspel OUDER KIND OPVOEDING OMGEVING

2. De doelgroep en het aanbod OUDER KIND OPVOEDING OMGEVING

3.1 Knelpunten: doelgroep Gebrek aan verantwoordelijkheid Instabiliteit, moeilijk om afspraken te maken, wantrouwen, liegen Beperkt probleeminzicht Andere opvoedingsnormen

3.2 Knelpunten: hulpverleners Machteloosheid, ongerustheid en angst: controlerende functie Beschermingsreflex, bezorgdheid om het kind, stigmatisering en negatieve kijk Maatschappelijke druk Waarden en normen over opvoeding; ethische vragen

3.3 Knelpunten: hulpverlening Versnipperd hulpverleningsaanbod –ondanks verweven problemen Gebrek aan samenwerking, coördinatie en afstemming Moeilijke samenwerking met bepaalde instanties (bv. CBJ) Beroepsgeheim - vertrouwensrelatie Nood aan visie en taakverdeling Residentiële voorzieningen te veel op zichzelf Angst voor stigmatisering – negatieve visie / ver-/beoordelend

Knelpunten: hulpverlening Hoogdrempelige hulpverlening Gebrekkige detectie Mannelijk georiënteerde hulpverlening Gebrek aan kennis over kinderen of verslaving (deskundigheid) Bureaucratie Beperkt of niet afgestemd aanbod: plaatsen voor kinderen/gespecialiseerde kinderopvang ambulante pedagogische thuiszorg,… Gebrek aan residentiële ouder-kindopvang Gebrek aan opvoedingsondersteunende methodieken

4. Aanbevelingen Visie op drugverslaafde ouders: positieve visie met nadruk op mogelijkheden leren omgaan met eigen weerstand, overdracht en tegenoverdracht ( intervisie) welke verwachtingen hebben we? normen? criteria? contract? duidelijkheid creëren flexibiliteit Deskundigheidsbevordering omtrent kinderen en druggebruik

Aanbevelingen Hulpverlening: comprehensief + holistisch tegemoetkomende en toegankelijke hulp sociaal netwerk benadering als vrouw en moeder aandacht voor nazorg ingebed in bestaande hulpverleningsaanbod voldoende lange interventies

5. Aanbod Binnen bestaande voorzieningen en programma’s: aandacht voor ouderschap – bijvoorbeeld: Bezoekmomenten en –mogelijkheden Kinderruimtes Gespreksbegeleiding Ouderschap als thema in gesprekken Opvoedingsondersteunende methodieken bv. oudercursussen, oudergroepen

5.1 Aanbod: ambulant Voorbeeld: ambulante pedagogische thuiszorg: intensieve hulp in thuissituatie gericht op opvoedingsproblemen vermijden van dreigende uithuisplaatsing veiligheid van het kind + geloof in verandering (vergroten draagkracht gezin + verminderen draaglast) rolmodel

5.2 Aanbod: netwerkvorming Informatie-uitwisseling, coördinatie en afstemming + continuïteit coördinatie - signaleren - informeren en adviseren (cf. KDO Amsterdam; Bubbels & Babbels Antwerpen) preventie van plaatsing (voorwaarde: basiszorg) samenwerkingsprotocollen wetgeving op privacy en beroepsgeheim Deskundigheidsbevordering – training Spilfiguren: algemene ziekenhuizen, Kind & Gezin, CBJ, ambulante drughulpverlening + omgeving

5.3 Aanbod: residentieel Plaats van kind / ouderschap in voorziening Residentiële ouder-kindvoorzieningen bv. de Tipi Diverse uitgangspunten (vaders/moeders, leeftijd kinderen, verbonden aan bestaande voorziening,…) Diverse woonvormen (apart, samen,…) Verschillen m.b.t programma’s (ouder/kind/ omgeving/opvoeding) Verschillen wat betreft opvang kind …

5.4 Aanbod: opvoedingsondersteuning Visie op opvoeding Visie op opvoedingsondersteuning Opvoedingsondersteuning binnen gehele programma – kader van opvoedingsondersteuning (infrastructureel, organisatorisch, visie,…) Wie voert opvoedingsondersteuning uit? Visie en deskundigheid van ‘opvoedingsondersteuners’

Aanbod: opvoedingsondersteuning Diverse methodieken mogelijk – individuele opvoedingsondersteuning versus opvoedingsondersteuning in groep Individuele opvoedingsondersteuning Individuele begeleiding: van ouder, kind en/of van ouder en kind samen verschillende methodieken (modelling, activiteiten, non-verbale therapieën,…) Handelingsplanning Videohometraining/video-interactie-begeleiding Andere bv. meehelpen in kinderdagverblijf, thuisbegeleiding

Aanbod: opvoedingsondersteuning Opvoedingsondersteuning in groep: Oudercursussen / oudertrainingen Oudergroepen Methodieken in groep bv. babymassage, muziektherapie, activiteit,…