Politieke participatie en inspraak Ouderenparlement 26 april 2010 Prof. em. An Hermans Voorzitster CD&V-senioren

Politieke participatie en inspraak Achtergronden: wetenschappelijk onderzoek o.a.: De Bruyn, Els (red.) (2004) Ouderen en politiek. Een reader over ouderen en hun politieke participatie op diverse niveaus, over representatie en organisatie en over hun waardepatronen. Steunpunt Gelijkekansenbeleid. Consortium Universiteit Antwerpen en Limburgs Universitair Centrum (Promotor: J. Breda). Fiers S. & H. Reynaert (red.) (2005) Wie zetelt? De gekozen elite in Vlaanderen doorgelicht. LannooCampus. recente rapporten ervaringskennis uit politiek en vormingswerk

Politieke participatie en inspraak vanuit het levensloopperspectief levensloop en maatschappelijk perspectief als heel de bevolking ouder wordt… participatie en inspraak: waarom ? ouderen en politieke participatie ouderen in representatieve democratie georganiseerde inspraak in beleid participatie en inspraak bevorderen ?

Vanuit het levensloopperspectief Ouder worden: individueel gebeuren ‘persoonlijke prestatie’ uniek antwoord op ‘ontwikkelingstaken’ die het ouder worden met zich meebrengt Ouder worden: dimensie in levensloop steeds meer geïndividualiseerd medebepaald door economische, tijdsgebonden en socio-culturele context

Vanuit het levensloopperspectief Ouder worden in een levensloopperspectief: kansen en taken op het vlak van gezondheid wonen burgerschap beroep en vrije tijd familie en relaties zelfontplooiing zelfverstaan en zingeving…. Zie : A. Marcoen (2007) Als de schaduwen langer worden…

Levensloop… en maatschappelijk perspectief ‘Ouderen’ : heterogene groep leeftijd ontwikkelings- en scholingkansen socio-economische status Verschillen gebonden aan: individuele, biologische kenmerken generatie (de ‘68-ers’, de ‘babyboomers’) mannen/vrouwen socio-culturele context Maar… als we met z’n allen ouder worden ‘vergrijst’ de bevolking, drukken we een stempel op de bevolkingsstructuur en ontstaan nieuwe maatschappelijke vragen.

Levensloop… en maatschappelijk perspectief Ouder wordende bevolking: maatschappelijke effecten maatschappelijke kansen en problemen vragen op het publieke en politieke forum nieuwe zichtbaarheid en participatie aan het maatschappelijke leven uitdagingen voor elk beleidsniveau

Als heel de bevolking ouder wordt… Elke overheid van lokale tot internationale wordt voor keuzes en verantwoordelijkheden geplaatst. Ouderen wereldwijd hebben ‘rechten’ onafhankelijkheid participatie zorg zelfontplooiïng waardigheid Zie: ‘United Nations Principles for Older Persons’ (1991)

Als heel de bevolking ouder wordt… Welke vragen voorop in politieke debat? betaalbaarheid pensioenen kosten en betaalbaarheid van kwaliteitsvolle gezondheids- en sociale zorg Ouderen zelf brengen daarbij in het debat: volwaardige en respectvolle betrokkenheid, participatie en inspraak in de samenleving

Participatie en inspraak: waarom ? Grondslagen en kader: visie op mens en samenleving democratisch burgerschap ( onderdaan? cliënt? PARTICIPANT) functioneren van de representatieve democratie, overheden, beleidsprocessen openheid voor vormen van ‘participatieve’ democratie regelgeving inzake adviesorganen, dialoog met representatieve organisaties dynamisch ‘middenveld’ (civil society) als voedingsbodem

Participatie en inspraak: waarom ? Doelstellingen: betrokkenheid bij besluitvormingsprocessen recht doen aan talenten aanwezig bij groepen die niet ‘rechtstreeks’ betrokken zijn bij besluitvorming (en die doelgroep van en/of betrokken zijn bij de resultaten van beleidsprocessen) meer legitimiteit/kwaliteit van besluitvorming groter draagvlak bij proces, uitvoering, resultaat en handhaving van beleid

Ouderen en politieke participatie Wat is bijzonder aan politieke participatie en inspraak van oudere burgers? Zijn ouderen een grijze macht ? Uit onderzoek over politieke participatie (politieke inzet; politiek lidmaatschap) in Vlaanderen blijkt: laag bij zowel jong (-25) als oud (+65) voor elke leeftijd heel wat lager bij vrouwen dan bij mannen piekt op de leeftijd van 55-64 om daarna sterk af te nemen aantal 65-plussers in actieve politiek daalde de jongste decennia; zeer weinig oudere vrouwen Belang van niet-partijpolitieke participatie Zie: De Bruyn e.a.(2004) Ouderen en politiek

Ouderen in representatieve democratie Wie zetelt ? Federale verkiezingen 2003: 7 op 113 6,2 % Federale verkiezingen 2007: 4 op 113 3,5% Verkiezingen Vlaams parlement 2004: 11 op 155 7,1% Verkiezingen Vlaams parlement 2009: 4 op 124 3,2% Gemeenteraadsverkiezingen 2006 (centrumsteden) 8,9% 60+ tov totaal kiesgerechtigde leeftijd (2008): 28,4%

Ouderen in representatieve democratie Wie kiest voor wie? Hebben structurele en culturele determinanten (leeftijdsklasse, geslacht, opleiding, beroepssituatie, kerkelijke betrokkenheid, mutualiteit, vakbond, beroepsvereniging, actief lid verenigingen) een invloed op het stemgedrag? De resultaten zijn van verkiezing tot verkiezing verschillend (afhankelijk van tal van factoren (de profilering, de verjonging...van een partij). Leeftijd heeft een effect op het stemgedrag, maar… ook andere structurele kenmerken hebben een effect. Leeftijd is ‘maar één’ kenmerk van een persoon. De rol die leeftijdskenmerken hebben op het stemgedrag heeft voor de verschillende partijen andere resultaten.

Georganiseerde inspraak in beleid Overheden: Gemeenten (intergemeentelijke, gewestelijke,grootstedelijke…) Provincies Vlaamse Gemeenschap België Europa In de beleidsprocessen van deze ‘meerlagige overheden’ liggen kansen (en grenzen) voor inspraak en participatie

Georganiseerde inspraak in beleid Elk beleidsniveau heeft specifieke bevoegdheden en schept regelgeving en middelen voor inspraak Participatie van ouderen in adviesorganen voor ouderen Participatie van ouderen in sectorgerichte adviesorganen Adviesorganen slechts één kanaal. Ook andere mogelijkheden. Instituties, middelen….scheppen mogelijkheden; attitudes en waardering geven ‘kwaliteit’

Participatie en inspraak: bevorderen? competenties van beleidvoerders en participanten versterken - kennis van beleidsprocessen - sociaal-agogische vaardigheden - wederzijds respect transparantie in beleidsvoering maatschappelijke betrokkenheid en sociale integratie, dynamisch middenveld: voedingsbodem voor politieke participatie en inspraak ouderenbeleid (als inclusief beleid en als sectorbeleid): kennis en kunde…voor professionelen en vrijwilligers