Institutionele Hervormingen Peter Bursens Universiteit Antwerpen

Huidige institutionele context Constitutionele hervormingen via verdragswijzigingen: december 2000: akkoord over het Verdrag van Nice februari 2001: ondertekening van het Verdrag van Nice 2001 – 2002: ratificatieprocedures in de lidstaten (Ierland!) 1 februari 2003: het Verdrag van Nice wordt van kracht december 2001: Verklaring van Laken februari 2001 – juni 2003: de Europese Conventie 2003 (2004?): intergouvernementele conferentie 2003 (2004?): Verdrag van Rome (Rotterdam?) interne hervormingen zonder verdragswijzigingen: Europese Commissie: het Witboek European Governance Raad van Ministers / Europese Raad: rapporten Solana

het Verdrag van Nice: overzicht van de resultaten Samenstelling en werking van de Europese Commissie Uitbreiding van het gebruik van gekwalificeerde meerderheid Drempels om een gekwalificeerde meerderheid te halen Stemmenweging in de Raad van Ministers Verdeling van het aantal Europarlementsleden Regels inzake versterkte samenwerking (flexibele integratie) Wijziging artikel 7 (bescherming van de democratie) Wijzing van de werking van het Hof van Justitie (Het Charter van de Fundamentele Rechten)

het Verdrag van Nice: institutionele hervormingen Belangrijkste institutionele wijzigingen in het Verdrag: Nieuwe verdeling inzake stemmengewicht in de Raad en inzake het aantal Europese Parlementsleden Nieuwe samenstelling en regels voor de Europese Commissie Nieuwe regels inzake de gekwalificeerde meerderheid enkele nieuwe domeinen drie voorwaarden (drempels) voor een meerderheid Nieuwe regels inzake de versterkte samenwerking

stemmengewicht in de Raad van Ministers Huidig Gewicht Gewicht tussen toetreding en 1/1/2005 Gewicht vanaf 1/1/2005 Duitsland 10 29 VK, Frankrijk, Italië Spanje 8 27 Polen Roemenië Nederland 5 13 Griekenland, België, Portugal 12 Hongarije, Tsjechië Zweden 4 Oostenrijk Bulgarije Denemarken, Finland 3 7 Slowakije, Ierland, Litouwen Letland Slovenië, Estland Cyprus 2 Luxemburg Malta

verdeling van het aantal Europarlementsleden Huidige Verdeling Verdeling vanaf verkiezingen 2004 Duitsland 99 VK, Frankrijk, Italië 87 72 Spanje 63 50 Polen Roemenië 33 Nederland 31 25 Griekenland, België, Portugal 22 Hongarije, Tsjechië 20 (22 ?) Zweden 18 Oostenrijk 21 17 Bulgarije Denemarken, Finland 16 13 Slowakije Ierland 15 12 Litouwen Letland 8 Slovenië 7 Luxemburg 6 Estland, Cyprus Malta 5 Totaal 626 732

de Europese Commissie Nieuwe samenstelling en regels voor de Europese Commissie: Vanaf het aantreden van de nieuwe Commissie (2005) zal de Commissie één commissaris per lidstaat tellen Vanaf 27 leden zal het aantal commissarissen lager liggen dan het aantal lidstaten: over de modaliteiten van een rotatiesysteem moet nog beslist worden Meer macht voor de Commissievoorzitter inzake verdeling van de portefeuilles en het ontslag van individuele commissarissen

de gekwalificeerde meerderheid Nieuwe regels inzake de gekwalificeerde meerderheid in de Raad overhevelingen van unanimiteit naar gekwalificeerde meerderheid betreffen vooral technische, maar politiek minder belangrijke issues Er komt een driedubbele drempel om gekwalificeerde meerderheid te halen: aanpassing van het aantal te behalen stemmen aan de nieuwe stemmenverdeling, nl een stijging van ca. 71 % naar ca. 72% een meerderheid van de lidstaten moet vóór stemmen de lidstaten die vóór stemmen moeten minimaal 62% van de totale EU-bevolking vertegenwoordigen

de gekwalificeerde meerderheid Huidig Gewicht Gewicht tussen toetreding en 1/1/2005 Gewicht vanaf 1/1/2005 Totaal aantal stemmen 87 124 321 QMV-drempel 62 88* 232** * op voorwaarde dat alle 10 genoemde landen kunnen toetreden, anders wordt de QMV-drempel berekend op 71,26% van het totaal ** op voorwaarde dat alle 10 genoemde landen kunnen toetreden, anders wordt de QMV-drempel berekend op 70% indien minder dan 300 stemmen en anders op 72,27%

de versterkte samenwerking Nieuwe regels inzake de versterkte samenwerking: Dit is de mogelijkheid voor een groep van lidstaten om binnen het bestaande institutionele kader verder te integreren dan andere lidstaten algemeen: minimaal 8 lidstaten moeten deelnemen eerste pijler: Raad beslist bij gekwalificeerde meerderheid, soms goedkeuring EP, Commissie laat nieuwe staten toe tweede pijler: Raad beslist bij gekwalificeerde meerderheid slechts ter uitvoering, geen defensie, doorverwijzing naar de Europese Raad mogelijk, Raad laat nieuwe staten toe, Commissie en EP geïnformeerd derde pijler: Raad beslist bij gekwalificeerde meerderheid, EP geïnformeerd, Raad laat nieuwe staten toe

de Europese Raad van Laken (december 2001) De Verklaring van Laken analyse van de verwezenlijkingen en van de tekortkomingen van het Europese integratieproces: vrede, stabiliteit en economische vooruitgang versus democratisch tekort, gebrek aan transparantie, internationale slagkracht, interne veiligheid opsomming van de uitdagingen: bevoegdheidsafbakening, vereenvoudiging van de regelgeving, verbetering van democratie, transparantie en efficiëntie, een Europese grondwet de agendapunten op de Europese Raad van Nice worden uitgebreid: van de rol van de nationale parlementen, status van het Charter, vereenvoudiging van de Verdragen en bevoegdheidsafbakening tot een volledig open agenda afspraken over de methode van de volgende hervormingen: eerst een brede conventie, aangevuld met een civil society forum daarna afronden met een IGC onder de regeringen van de lidstaten

de Europese Conventie: timing de Conventie loopt van februari 2002 tot juni 2003 definitief voorstel op de Europese Raad van Thessaloniki (juni 2003) start van een nieuwe IGC in 2003 of 2004 bezinningsperiode of direct onderhandelingen? een nieuw verdrag op de Europese Raad van Rome (december 2003) of op de Europese Raad van Rotterdam (juni 2004) einde van de onderhandelingen onder Italiaans of Nederlands voorzitterschap?

de Conventie Samenstelling: lidstaten (15), nationale parlementen (15x2), Europees Parlement (16), Commissie (2), de kandidaat-lidstaten (13), de parlementen van de kandidaat-lidstaten (13x2) Waarnemers: Economisch en Sociaal Comité (3), Europese sociale partners (3), Comité van de Regio’s (6) en de Europese Ombudsman Voorzitter: Giscard d’Estaing; Ondervoorzitters Amato en Dehaene Presidium: voorzitter en ondervoorzitters plus negen leden Secretariaat: wordt verzorgd door het secretariaat-generaal van de Raad

naar een ‘Grondwettelijk Verdrag’ Oktober 2002: skelet van een ‘Grondwettelijk Verdrag’ Discussiepunten: rechtspersoonlijkheid en een nieuwe naam opname van het Charter van Fundamentele rechten dubbel burgerschap voorzitterschap van Europese Raad, Raad van Ministers en Commissie congres van Europese volkeren als derde kamer nieuwe besluitvormingsprocedures verdeling van de bevoegdheden (exclusief, gedeeld, ondersteunend) afschaffing van de pijlerstructuur Europese belasting als financiering mogelijkheid om eruit te stappen

stand van zaken (april 2003) Voorbereidende werkgroepen van de Conventie: subsidiariteit Charter van Fundamentele Rechten rechtspersoonlijkheid de rol van de nationale parlementen complementaire bevoegdheden economisch beleid extern beleid defensie vereenvoudiging van procedures en instrumenten vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid sociaal Europa

stand van zaken (april 2003) Invulling van het skelet: artikels 1-16 (6 februari): doelstellingen, waarden, rechten en bevoegdheden: begroet met meer dan 1000 amendementen artikels 24-33 (26 februari):vereenvoudiging van de wetgevende instrumenten en procedures protocols (6 maart): subsidiariteit en de rol van de nationale parlementen artikels (14 maart) over vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid artikels 38-40 (17 maart): financiering van de EU artikel 42 (3 april): onmiddellijke externe omgeving artikels 33-37(3 april): democratie en legitimiteit artikel 43-36(3 april): lidmaatschap van de EU algemene bepalingen (3 april)

stand van zaken (april 2003) Opmerkingen: verwordt de Conventie tot een ‘pre-IGC’ nu zoveel ministers van buitenlandse zaken lid zijn (Michel, Fischer, Fini, de Villepin)? verharden de discussies tussen de kleine en de grote lidstaten? verharden de discussies tussen federalisten en intergouvernementalisten? wordt het een consensusdocument of een document met meerderheids- en minderheidsposities?

interne hervormingen van de Raad van Ministers (april 2003) Conclusies van de Europese Raad van Sevilla (juni 2002): nieuwe Raadsformatie Algemene Zaken en Externe Betrekkingen, met afzonderlijke zittingen voor de twee onderwerpen beperking van het aantal Raadsformaties tot 9 operationele jaarprogramma’s en strategische meerjarenprogramma’s betere samenwerking tussen opeenvolgende voorzitterschappen openbaarheid van besluitvorming ingeval van wetgeving (co-decisie)

interne hervormingen van de Europese Raad (stand van zaken - april 2003) Conclusies van de Europese Raad van Sevilla (juni 2002): exclusieve voorbereiding door de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen: agenda, voorbereiding besluitvorming ,… nieuwe vuistregels voor het verloop: duur, aanwezigheid, delegaties, rol van de voorzitter… nieuwe vuistregels voor de conclusies: beknoptheid, voorbereidingen, … Nieuwe regels zijn in voege sinds het Deense Voorzitterschap (juli 2002)

de ‘governance’ agenda Het ontslag van de Commissie Santer (maart 1999) Aantijgingen over slechte aanpak van fraude en slecht beheer Agenda 2000 (ER van Berlijn – maart 1999) Hervorming van het landbouwbeleid Hervorming van de structuurfondsen Nieuw financieel raamwerk 2000-2006 Prodi wordt verzocht de nieuwe Commissie te leiden Hervormingen door de Commissie Prodi: Oprichting onafhankelijk anti-fraude agentschap (1999) Hervorming van de administratie (‘Kinnock-hervormingen’) Witboek ‘European Governance’ (juli 2001)

het ‘governance’ witboek Hervormingen van het Europese bestuursmodel volgens zeven principes: openheid: beschikbaarheid van informatie, politieke communicatie participatie: doorheen de volledige beleidscyclus en van een grote diversiteit aan actoren legitimiteit: democratische besluitvorming effectiviteit: doelgerichtheid van het gevoerde beleid coherentie: samenhang tussen de beleidsdomeinen subsidiariteit: is beleid nodig en is het nodig op het Europese niveau? proportionaliteit: zijn de maatregelen in overeenstemming met het beoogde doel?

het ‘governance’ witboek Concrete actiepunten: betere betrokkenheid creëren: meer informatie beschikbaar maken, o.m. elektronisch regionale en lokale besturen meer bij het beleid betrekken het ‘middenveld’ meer bij het beleid betrekken betere formulering en uitvoering van het beleid meer vertrouwen in technische expertise meer variatie in beleidsinstrumenten (wetgeving, co-regulering) meer eenvoudige regels betere implementatie van het beleid wereldwijd uitdragen van de betere EU-governance