1 Verplicht vrijwilligerswerk & spanningen omtrent activering Dr. Carmen Mathijssen (Cera & LES KULeuven) 22 mei 2014

2 Structuur van deze workshop? (85’)  Inleiding over activering en vrijwilligerswerk (30’)  Q & A (10’)  Werkvorm ‘rechtbank’ = rollenspel met voorstanders, tegenstanders én rechters (40’)  Kritische nabeschouwing (5’)

3 Vrijwilligerswerk en activering Nood aan reflectie en dialoog rond ‘activering’ en de mogelijke rol van vrijwilligerswerk hierbij Wie is actief, en wie is ‘passief’? Wie beslist wat erkend wordt als ‘actief’? Vrijwilligerswerk als instrument voor deelname aan samenleving (en dus niet enkel voor deelname aan arbeidsmarkt)

4 Veranderingen in Europees activeringsdiscours  Van rechten… naar kansen  Van bescherming tegen risico’s… naar de capaciteit om zich aan te passen aan verandering  Van een tekort aan jobs naar… een tekort aan inzetbaarheid

5 Activering = Neutraal discours?!?  Focus op individuele tekorten eerder dan op structurele problemen en onrecht  Transfer van de verantwoordelijkheid om inzetbaar te blijven naar het individu, die op eigen kracht de structurele barrières niet kan overwinnen  Blaming the victim?  Vervormt complexe economische vraagstukken tot korte-termijn educatieve of tewerkstellingsprojecten

6 Nadenken over de grenzen van dit activeringsdiscours  Tewerkstelling en economische activering zijn belangrijk, maar niet alle jobs zijn een hefboom uit armoede  Het hebben van een job zorgt niet automatisch tot sociale mobiliteit  Er is een structureel tekort aan een bepaald soort jobs met een hoge kwaliteit van arbeid voor laaggeschoolden  Meer jobs in ongunstige condities voor mensen in armoede  Niet alle armen zijn werkloos!  Niet alle werklozen zijn arm!

7 Succesfactoren bij (kwetsbare) vrijwilligers in Netwerk Tegen Armoede  Vrijwilligerswerk op maat (tijdsinvestering, draagkracht)  Zinvolle taakinvulling, aansluitend bij interesses  Groeimogelijkheden & competenties versterken  Inspraak (eigen taken & organisatie)  Ondersteuning  Erkenning en waardering  Sociaal contact  Vrijwillig = Mogelijkheid in- en uitstappen

8 Vrijwilligerswerk als voortraject naar betaalde arbeid (of toch niet)?  Vrijwillig of verplicht? Vrijwilligerswerk als gedwongen activeringsinstrument?  Vanuit tekortkomingen of krachtgericht?  Bevestiging geen controle, geleid worden?  Verkleinen afstand tot arbeidsmarkt is een positief neveneffect van vrijwilligerswerk  Doel is sociale inclusie (en dus niet louter ‘inzetbaarheid’)

9 Watervalsysteem -Betaalde arbeid als meest ‘complete’ vorm van participatie aan samenleving -Niet actief op arbeidsmarkt = passieve tweederangsburger? -Andere vormen van arbeid gezien als noodgedwongen tweede keus? -Vrijwilligerswerk gereduceerd tot opstapje naar tewerkstelling, als een instrument voor arbeidsmarkttoeleiding

10 Doorstroom  Recht of plicht? Mag het of moet het?  Zinvolle bijdrage aan samenleving > participeren aan formele arbeidsmarkt  Wie kiest? Welk (vrijwilligers)werk? Eigen gekozen engagement opgeven voor ander dat meer kans geeft op ‘doorstroom’?  Doorstroom naar welke jobs? Duurzame doorstroom?  Niet louter individuele verantwoordelijkheid!  Vrije keuze is essentieel !

11

12 Werkvorm ‘Rechtbank’  Drie groepen: voorstanders van ‘verplicht vrijwilligerswerk’, tegenstanders én rechters  Voor- en tegenstanders denken na over argumenten om te verdedigen of om te verwerpen  Rechters denken na welke de belangrijkste criteria zijn voor de beoordeling  !!! U krijgt een rol toebedeeld !!!

13 Stap voor stap  1. Elke groep bereidt zich voor & duidt woordvoerder aan (‘10)  2. Eerste zitting rechtbank waar voor- en tegenstanders hun zaak beurtelings uit de doeken doen (‘10)  3. Beraad in de drie groepen: Argumenten of criteria verfijnen/bijsturen/… ? (‘5)  4. Tweede zitting met slotpleidooien en uitspraak door rechters (‘15)

14 Kritische nabespreking