Outreachende zorg en bemoeizorg in de ggz

Outreach in het Engels: letterlijk 'de hand uitsteken' Begrippen Outreach in het Engels: letterlijk 'de hand uitsteken' Bemoeien: zich actief bezighouden met andermans zaken; zich bekommeren om iemand Outreach betekent letterlijk 'de hand uitsteken naar iemand'. We noemen zorg outreachend, als de hulpverlener niet alleen naar cliënten toegaat, maar ook zelf verantwoordelijkheid neemt voor het contact. Zeker is dit het geval als mensen zo verward zijn dat zij nauwelijks of geen hulpvraag kunnen stellen en/of niet naar de hulpverlener toe kunnen komen. Een specifieke vorm van outreachende zorg is bemoeizorg. Bij bemoeizorg zal de hulpverlener vasthoudend blijven en het niet laten afweten, ook als mensen duidelijk maken dat ze de hulp niet willen. De hulp wordt dan als het ware opgedrongen.

Kenmerken outreachende zorg Hulpverlener gaat naar de cliënt Verantwoordelijkheid voor hulp ligt niet primair bij cliënt Zorg richt zich op moeilijk bereikbaren Hulpverlening is op maat Hulp wordt assertief aangeboden Hulp is flexibel en zo nodig langdurend Omdat een ernstige psychiatrische aandoening veelal gepaard gaat met problemen op meerdere levensgebieden is een sterke groei te zien in de outreachende zorg. Outreachende zorg heeft de volgende kenmerken: - de hulpverlener trekt erop uit en gaat naar de cliënt toe; - de verantwoordelijkheid voor het krijgen van hulp ligt niet primair bij de cliënt; - de hulp richt zich op de meest kwetsbare groepen die moeilijk bereikbaar zijn en geen hulpvraag hebben; - de hulp wordt om de cliënt heen georganiseerd, maar wel ‘op maat’ en passend bij zijn of haar leefwereld; - de hulp wordt assertief aangeboden, dat wil zeggen dat de hulpverlener zelf actief is in het oplossen van problemen en handelingen overneemt als de cliënt niet in staat is te handelen; - er zijn voldoende contactmomenten die niet tevoren zijn vastgelegd, maar flexibel en naar behoefte kunnen worden ingezet. De hulp kan langdurend zijn.

Kunst van verleiding (tot behandeling)! Wat is bemoeizorg? Assertieve outreachende hulpverlening die niet op de vraag van een cliënt wordt uitgevoerd. De hulpverlener zet in op contact maken en houden, óók als de cliënt niet wil. Kunst van verleiding (tot behandeling)! Bemoeizorg is een specifieke vorm van outreachende zorg. Bemoeizorg wordt ingezet als mensen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben, omdat de cliënt geen hulpvraag heeft, geen vertrouwen in de hulpverlening heeft en de zorg mijdt. Bemoeizorg kan opgedrongen hulp zijn als de cliënt hulp blijft weigeren en de situatie zorgelijk is, bijvoorbeeld bij mensen die oordeelsonbekwaam zijn. Dat wil zeggen dat zij niet het vermogen hebben om een inschatting te maken van hun eigen (zorgwekkende) situatie. Daardoor komen ze in grote problemen, die zelfs (levens)gevaar kunnen betekenen. De assertieve outreachende hulpverlener is creatief in het motiveren van mensen om hulp te aanvaarden, maar is tevens vindingrijk om hulp op te dringen als mensen blijven weigeren. Hij blijft contact zoeken en is assertief in het oplossen van problemen. Naast de psychische en lichamelijke gezondheid zijn financiën, administratie, huisvesting, veiligheid, werk of dagbesteding en sociale contacten belangrijke probleemgebieden.

Kenmerken doelgroep Mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (schizofrenie, ernstige stemmingstoornis, bipolaire stoornis, persoonlijkheidsstoornis) Ze zijn vaak genoodzaakt om levenslang medicatie te nemen en/of behandelingen te volgen Ze ondervinden beperkingen in het dagelijks leven als gevolg van de aandoening Het zijn vooral mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die ambulante hulp ontvangen. Het gaat om mensen die gezien de ernst van hun psychiatrische problemen en de daarmee samenhangende beperkingen in het dagelijks leven langdurig behoefte hebben aan ondersteuning, al dan niet vanuit geestelijke gezondheidszorg. Zij hebben de diagnose schizofrenie, ernstige stemmingsstoornis (angst, depressie), bipolaire stoornis (manisch-depressief) of persoonlijkheidsstoornis en zijn vaak genoodzaakt om levenslang medicatie te nemen en behandelingen te volgen.

opeenstapeling van problemen Kwetsbare doelgroep opeenstapeling van problemen gevoelens van machteloosheid en wantrouwen Het is een kwetsbare doelgroep. Cliënten ervaren op tal van levensgebieden problemen. Ze kunnen vaak geen arbeid verrichten of alleen aangepast werk. Daardoor zijn ze voor hun inkomen afhankelijk van een uitkering. Daarnaast heeft de aandoening vaak gevolgen voor hun sociale relaties: voor hun dagelijkse activiteiten en vooral voor de relatie die ze hebben met een partner en met kinderen. Niet iedereen heeft begrip voor het gedrag van de cliënt. Door het verwarde gedrag worden cliënten door familie en vrienden gemeden en leven velen uiteindelijk met een klein sociaal netwerk. Zonder adequate hulp gaat het nog verder bergafwaarts en belanden ze in een situatie van eenzaamheid en verwaarlozing. armoede (uitkering) verstoorde relaties vermijding eenzaamheid verwaarlozing

Flexibele zorg: meer of minder intensief Ook buiten kantoortijden Kenmerken (F)ACT Flexibele zorg: meer of minder intensief Ook buiten kantoortijden Aansluiten bij de hulpvraag Familie betrokken (indien mogelijk) Multidisciplinair team Niet te grote caseload De ACT-teams in Nederland richtten zich in eerste instantie op mensen met psychotische aandoeningen, maar langzamerhand richtten ACT-teams zich op meerdere doelgroepen. Zo zijn er teams speciaal voor jongeren, mensen met een borderlinestoornis en mensen die naast psychiatrische aandoeningen, ook forensische problemen en of verstandelijke beperkingen hebben. De ACT-teams bieden vooral bemoeizorg, intensieve en assertieve hulpverlening. Daarnaast is er een groeiend aantal FACT-teams. Dit zijn teams die deels ACT bieden, maar daarnaast de mogelijkheid hebben om cliënten langdurend een minder intensieve vorm van hulp te bieden. Tussen deze twee vormen kan flexibel worden geschakeld. Wanneer individuele ondersteuning niet voldoende is, komt een cliënt op het digitale FACT-bord. Cliënten op dit bord worden dagelijks besproken in het team en indien nodig wordt intensieve zorg geregeld door meerdere teamleden (ook wel shared caseload genoemd). Het voordeel van FACT en ACT voor cliënten is dat, al naar gelang de behoefte, frequente en intensieve zorg geleverd kan worden op alle levensgebieden door een multidisciplinair team. De hulpverleners zijn psychiaters, psychologen, (sociaal) psychiatrisch verpleegkundigen, maatschappelijk werkenden, ervaringsdeskundigen, trajectbegeleiders en verslavingsdeskundigen. Aan een FACT-team zijn soms ook sociaaljuridisch dienstverleners, ergotherapeuten en woonbegeleiders verbonden.

Samenwerking tussen instanties is essentieel! GGZ Beschermd wonen Verslavings-zorg GGD (OGGZ) Maatschappelijke Opvang Maatschappelijk Werk Om de samenwerking tussen instanties te stimuleren worden steeds vaker wijkteams opgericht, waarin ggz-teams en maatschappelijke organisaties samenwerken. De wijze van samenwerking met bijvoorbeeld en maatschappelijk werk, maatschappelijke opvang, verslavingszorg, GGD, gemeente, woningcorporaties, thuiszorginstanties, politie en buurthuizen, wordt lokaal bepaald. Iedere wijk of gemeente heeft eigen regels en overlegmomenten. Een wijkteam zal bepalen wie belangrijke lokale partners zijn om mee samen te werken. Ook is er in veel regio's samenwerking tussen ggz-voorzieningen om de overdracht van cliënten van tussen de voorzieningen te verbeteren en de continuïteit van de zorg te waarborgen. Zo werken is sommige regio's (F)ACT-teams en ambulante woonbegeleiding van RIBW's samen, waarbij het (F)ACT-team vooral behandeling biedt en de woonbegeleiding ondersteuning bij het maatschappelijk functioneren. Ook zijn er samenwerkingsvormen (transmurale zorg genoemd) tussen klinieken en ambulante teams, waarbij ambulante hulpverleners de cliënt ook tijdens een opname blijven volgen waardoor de continuïteit in de zorg verbeterd wordt.