Basismethodiek in de vrouwenopvang © Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg Carinda Jansen Irene Jonker Judith Wolf Strength Based werken in de vrouwenopvang

Concept, niet verspreiden Maat en Baat van de vrouwenopvang (Wolf et al., 2006) aanleiding Verbeterplan VO 1 Probleeminventarisatie; diagnose en screening Ontwikkelen van een betrouwbare en gefaseerde beoordeling na binnenkomst. ‘Cliënten krijgen ondersteuning bij inventariseren en analyseren van hun problemen.’ (Verbeterplan, 2007) 2 Integrale begeleidingsmethodiek Methodische verantwoorde hulpverlening, goed en passend. ‘Bij de actualisering van de methodische uitgangspunten gaat het om verandering van gedrag en attitude van de medewerkers, het gaat om de grondprincipes waarop het gedrag gebaseerd is.’ (Verbeterplan, 2007) Concept, niet verspreiden

Activiteiten in projecten 1 Probleeminventarisatie 2 Basismethodiek Verkenning in VO van gebruik instrumenten Internationale literatuursearch naar effectieve interventies Verkenning instrumenten in aanpalende sectoren Raadpleging vrouwen en werkers (concept mapping methode) Literatuursearch en beschrijving instrumenten Verkenning in VO van werkwijzen (quick scan, internetpeiling, werkbezoeken) Raadpleging experts Focusgroepen met allochtone vrouwen Toets bij clientenpanel Verkenning werkwijzen buiten VO Toets op eisen HKZ Concept, niet verspreiden

Opbouw van presentatie 1 Theoretische onderbouwing Visie, missie, basiswaarden en principes 2 Inhoud van werkboek strength based benadering Module van werkrelatie 3 Inventarisatie en beoordeling Krachtgerichte inventarisatie Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden ‘Wat ik heb meegemaakt. Zij zeggen ik wil niks. Soms je moet beetje uitlokken uit kokon. Je moet uitleggen. Je moet bedenken wat kan werken. Ze moeten doen wat past bij dat persoon. Moet denken wat past bij die mens. Ik hou van vrijdom.’ [ allochtone vrouw] Concept, niet verspreiden

Sociale kwaliteit en focus & inzet van VO Samenleving Instituties Gemeenschap groepen Sociaal-economische zekerheid Sociale cohesie Sociale inclusie Sociale empowerment Kwaliteit van leven Inkomen, huisvesting, werk/dagactiviteiten, opleiding Sociale steun Veiligheid Toegang tot informatie Toegang tot sociale netwerken Toegang tot maatschappelijke diensten en (gezondheids)zorg Vertrouwen in instituties & netwerken Vertrouwen in medemensen Herkenning, respect & waardering Positieve interpersoonlijke relaties Veilig en gezond woon- en leefklimaat  J. Wolf 2008 Individu Zelfvertrouwen, positief zelfbeeld Gezondheid Vaardigheden - zelfbeschikking Veerkracht Passende materiële en immateriële hulp Concept, niet verspreiden

Missie van de vrouwenopvang De missie van de vrouwenopvang is het ondersteunen van mensen bij het voorkomen en/of stoppen van huiselijk geweld in hun situatie door versterking van hun eigen kracht en zelfherstel met het oog op een door hen zelf gewenste kwaliteit van leven. Concept, niet verspreiden

Herstel van geweld, trauma, breuken Leven zoveel mogelijk in eigen hand, handelingscontrole Verbinding met anderen Positieve identiteit, eigenwaarde, zelfvertrouwen Zingeving & Herstel van hoop en perspectief Leven naar mogelijkheden, ondanks beschadiging Concept, niet verspreiden

Basiswaarden van Strength Based Benadering (SBB) Er is vermogen tot herstel en tot hernemen regie in leven Focus op krachtbronnen bij cliënten en in omgeving: Goede match is hefboom tot gewenste kwaliteit van leven. Sleutel tot herstel ligt in hoop op betere toekomst en begint bij wat cliënten zich in hun leven wensen. Werksetting is ‘zo min mogelijk institutioneel’ en bij voorkeur ‘zo maatschappelijke mogelijk’ Primaat bij werkrelatie: Herstel begint met vertrouwen Cliënten regie over begeleiding. Herstelcapaciteit al aanwezig. Gemeenschap is een oase van steun en krachtbronnen Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden Inventarisatie en beoordeling van functioneren vrouwen in vrouwenopvang in Nland (I) Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden De weg van de minste weerstand Frustratietolerantie, verbeeldingskracht Ambachtsman gaat de weg van de minste weerstand, de weg die minste kracht kost: ga daar waar de oplossing zich voordoet/aandient (anders frustratie of zelfs agressie) Geen uitweg, frustratie productief maken door: Uittreden uit kader door creatieve inval, herformulering Aanpassing van gedrag of strategie (niet doorwurgen); opgeven of verwachtingen bijstellen. Identificatie met en verplaatsing in weerstand en hierdoor deelaspect op het spoor komen dat meegeeft/oplosbaar is. Concept, niet verspreiden Sennett, 2008: 215 e.v

Concept, niet verspreiden Creëer ambiguïteit – meerduidigheid (centrale vooronderstelling van eigen kracht benadering) Mensen leren van meerduidigheid en van uitdaging en zoektocht om hierin een eigen weg te vinden Breng mensen in omgevingen die activeren tot eigen handelen, een appel doen op eigen kracht, creativiteit en vormgeving. Motivatie wordt vergroot wanneer er voortdurend appel wordt gedaan op de eigen kracht zoals omschreven door de cliënt zelf Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden Werkprincipes: ‘what works’ Behoeftenbeginsel Zone van naaste ontwikkeling, handelingsgericht Motivatie niet veronderstellen, maar opbouwen Responsiviteits-beginsel Persoonsgerichte, individuele benadering: 1 op 1 Aansluitend bij levensstijl en ritme van persoon/systeem Balansbeginsel Psychosociale en structurele risicofactoren Intensiteit, frequentie en duur in relatie tot risico’s + buffers Integriteitsbeginsel Gefundeerd in theoretische basis Verwevenheid van handelen, systeem & identiteit Contextbeginsel Eigen leefomgeving is bij voorkeur leeromgeving Toegang mobiliseren tot hulpbronnen en VIPs Continuïteit-beginsel Gemeenschap is vertrek- en eindpunt Grensoverschrijdend werken Professionaliteits-beginsel Inspanningsverplichting Beoordelen, uitvoeren en coördineren in 1 hand Concept, niet verspreiden

Opbouw van presentatie 1 Theoretische onderbouwing Visie, missie, basiswaarden en principes 2 Inhoud van werkboek strength based benadering Module van werkrelatie 3 Inventarisatie en beoordeling Krachtgerichte inventarisatie Concept, niet verspreiden

Werkboek strength based benadering Modules Inhoud 1 Huiselijk geweld en de principes van de strength based benadering 2 De werkrelatie centraal 3 Strength based inventarisatie 4 Doel- en perspectiefbepaling 5 Systeemgericht strength based werken 6 Intervisie & supervisie Concept, niet verspreiden

2 Werkrelatie staat centraal: leerdoelen Deelnemers hebben basiskennis van wat een professionele, persoonlijke werkrelatie is en weten wat er nodig is om een relatie op te bouwen van respect en vertrouwen, die ook ondersteunend is voor cliënten in hun proces van herstel. Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden ‘Ja maar. Een Nederlandse vrouw moet openstaan. Het heeft niks met cultuur te maken, maar met vertrouwen. Je bent met elkaar zo bezig, dat er geen cultuurverschil is. Dan is het gewoon vrouw en vrouw.’ [ allochtone vrouw] Concept, niet verspreiden

2 Module werkrelatie: Onderdelen Kritische elementen van werkrelatie Ervaringsgericht werken Strength based confronteren Bieden van basisveiligheid Een professionele versus een persoonlijke relatie Etiquette voor werkers Wat clienten ontmoedigt en machteloos maakt Valkuilen in de werkrelatie Leerdoelen Casusbeschrijvingen Oefeningen Citaten Concept, niet verspreiden Checklistst

2 Werkrelatie staat centraal: kritische elementen Vertrouwenwekkend en trouw: Lichaamstaal, erkenning, acceptatie als volwaardig burger, veiligheid Doelgericht en zingevend Ondersteunend bij herneming regie, wakker roepen van wensen, zelfde agenda Wederkerig en grenzenstellend Aanspraken serieus nemen en ter discussie stellen, bieden van weerstand en reflectie Authentiek Echt, open, transparant, betrouwbaar, persoonlijk Versterkend en voedend Ondersteuning in zeggenschap en regie krijgen Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden ‘Zij laat ons merken wij zijn er. Wij zijn iets waard. Wij betekenen wat, ik ben niet weg te drukken. Kom voor jezelf op. Dat gevoel had wij meteen. Wij werden meteen gecontronteerd met onze problemen. En kom op. Wees sterk.’ [ allochtone vrouw] Concept, niet verspreiden

2 Etiquette voor werkers (concept) Eerlijk zijn, echt & oprecht, authentiek Perspectief, hoop en humor Bewust hanteren van fysieke en persoonlijke ruimte van client en werker Client beschouwen ‘in context’ Aandacht, informele ontmoetingen waarin ‘niets hoeft’ Rust uitstralen en tijd nemen Soms ook verantwoordelijkheden overnemen Kwetsbaar durven zijn als werker – je durven laten raken Gepaste afstand: niet te familiaal & aardig gevonden willen worden Eigen stijl en gezicht: persoon van de werker moet herkenbaar zijn Uitleg geven (bij herhaling) en verantwoording afleggen: openheid Afspraak is afspraak Geen vooroordelen & niet moraliseren Waarheid geven, duidelijk zijn Ook confronteren: subtiel met nazorg – client ‘niet laten zwemmen’ Regels als werker niet gebruiken als houvast voor eigen onzekerheid Niet verschuilen in kantoor en achter PC’s Concept, niet verspreiden

Opbouw van presentatie 1 Theoretische onderbouwing Visie, missie, basiswaarden en principes 2 Inhoud van werkboek strength based benadering Module van werkrelatie 3 Inventarisatie en beoordeling Krachtgerichte inventarisatie Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden Inventarisatie en beoordeling van functioneren vrouwen in vrouwenopvang in Nland (I) Betrouwbare screening en beoordeling van met name psychische problemen Passend bij doelgroep VO – diversiteit! Wetenschappelijk gefundeerd Gevoelig voor het meten van verandering (trends) Stevige basis van het begeleidingsplan Eenvoudig in gebruik, gefaseerd indien nodig Aansluitend bij instrumenten in VO en/of in andere aanpalende sectoren Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden Wat wordt er in VO geïnventariseerd anno 2009 (n=22)? N=22 Concept, niet verspreiden

Wat wordt er in VO geïnventariseerd anno 2009 (n=22)? 1 Veiligheidssituatie 2 Psychische klachten, algemeen 3 Drugs & alcohol 4 Kindermishandeling 5 Problematisch medicijngebruik 6 Lichamelijke gezondheid Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden Wat is belangrijk in inventarisatie ? (medewerkers (n=95) via internetpeiling) Concept, niet verspreiden

Voorstel voor focus van inventarisatie 1 Screener voor algemeen psychisch welzijn 2 Screener voor opvoedingsvaardigheden 3 Krachten en hulpbronnen Concept, niet verspreiden

Krachtgerichte inventarisatie Ruimte voor het eigen verhaal Neem het eigen verhaal van de cliënt serieus Respecteer de client’s zelfbepaling Geef client controle over informatieverstrekking en de doelen van de begeleiding Ontdek wat er nodig is Richt de inventarisatie op eigen kracht en competenties Beschouw de cliënt als uniek individu Overeenkomst op basis van consensus Vermijdt de schuldvraag Maak een inschatting zonder oordelen en labeling Documenteer het verhaal Concept, niet verspreiden

Concept, niet verspreiden ‘There is growing evidence that it is actually the client who is responsible for the changes that take place. It is what the client brings in terms of strengths, resilience, and social supports that are responsible for most of what is going to change and how it is going to change.” (Blundo, 2006: 37, in Saleebey, 2006) Concept, niet verspreiden

Dank u wel voor uw aandacht Judith Wolf Umc St Radboud, Omz | 024-3614365 Dank u wel voor uw aandacht