Werkplezier: in balans blijven Chris Grijns juni 2006

Zelfanalyse Werkstress

Zelftest* 3 maal 6 vragen (werkdruk, werksituatie en ontspanning) Antwoordmogelijkheden: A meestal/vaak B soms C zelden Met deze zelftest kunt u in korte tijd zien hoe het staat met uw werkstress. Deze test is gebaseerd op hedendaagse literatuur over dit onderwerp, maar kan alleen een indicatie geven over de mate van werkstress die u ondervindt. De test kijkt achtereenvolgens naar werkdruk, werksituatie en ontspanning. U krijgt voor alledrie de onderdelen 6 vragen te beantwoorden. Na afloop ziet u steeds in welke zone u voor dat onderdeel zit: De veilige zone (groen stoplicht) De midden (risico) zone (oranje/geel stoplicht) De gevarenzone (rood stoplicht). Ook zullen we na afloop een kleine zaalanalyse houden. U hoeft niet mee te doen aan de test, dit is op geheel vrijwillige basis. * Ontwikkeld door GGZ Drenthe

Hoe hoog is uw werkdruk? Om mijn dagtaak af te krijgen, moet ik heel hard werken. Ik kan mijn eigen pauzes bepalen. Ik moet verschillende dingen tegelijk doen. Als ik ´s avonds naar huis ga, heb ik mijn werk voor die dag afgekregen. Ik moet werkzaamheden doen waar ik niet voor ben opgeleid. Ik word verantwoordelijk gesteld voor dingen waar ik geen invloed op heb. Hoeveel werk moet u verzetten? Het kan veel stress opleveren wanneer u regelmatig grote hoeveelheden werk moet verzetten in korte tijd. A vaak; B soms; C zelden

Uitslag werkdruk A B C totaal 1 3 2 4 5 6

Uitslag 15 t/m 18 punten 10 t/m 14 punten 6 t/m 9 punten Veilige zone: u lijkt weinig werkdruk te ondervinden Middenzone: de werkdruk die u ondervindt lijkt niet bovenmatig hoog of laag. Het is waarschijnlijk verstandig erop te letten dat hij niet onnodig zwaar wordt. Gevarenzone: de werkdruk die u ondervindt lijkt een zware belasting voor u te betekenen. U doet er goed aan deze te verminderen.

Hoe is uw werksituatie? Ik krijg opdrachten die met elkaar in tegenspraak zijn. Ik kan gemakkelijk overleggen met collega´s. Ik heb een goede verstandhouding met mijn baas. Naar mijn suggesties om het werk beter te laten verlopen wordt serieus geluisterd. Ik zie de zin van mijn werk in, denk ik…. Als ik de kans had, zou ik onmiddellijk van baan veranderen.Dit denk ik… De manier waarop u werksituatie is georganiseerd, speelt een grote rol. In een prettige werksituatie kunt u immers veel meer presteren. A vaak of meestal; B soms; C zelden

Uitslag werksituatie A B C totaal 1 3 2 4 5 6

Uitslag 15 t/m 18 punten 10 t/m 14 punten 6 t/m 9 punten Veilige zone: of men een bepaalde mate van werkdruk moeilijk of juist gemakkelijk aankan, hangt voor een groot deel af van de sfeer en de verhoudingen in de werksituatie. In uw geval lijkt de invloed van uw werksituatie positief. Middenzone: er lijkt een matig positieve invloed uit te gaan van uw werk. Gevarenzone: er lijkt weinig of geen positieve invloed uit te gaan van uw werksituatie.

Kunt u zich ontspannen? Thuis zit ik aan mijn werk te denken. Ik leef helemaal op als ik bezig ben met sporten of met mijn hobby. Na mijn werk heb ik genoeg energie om iets te ondernemen. Ik slaap ´s nachts prima. Ik drink minstens 2 glazen alcohol per dag. Ik zie er tegenop om aan een nieuwe werkdag te beginnen. Als u zich buiten het werk goed kunt ontspannen, kunt u de volgende werkdag veel meer aan. A vaak, of meestal; B soms; C zelden

Uitslag ontspanning A B C totaal 1 3 2 4 5 6

Uitslag 15 t/m 18 punten 10 t/m 14 punten 6 t/m 9 punten Veilig: het lijkt of u zich buiten het werk goed kunt ontspannen. Middenzone: het lijkt of u zich buiten uw werk matig kunt ontspannen Gevarenzone: slecht ontspannen Als u hoge scores heeft op twee of drie testonderdelen zou een afspraak met de huisarts of bedrijfsarts een goed idee kunnen zijn.

stress surmenage VOORKOM…. werkstress overbelasting overwerkt zijn DRUK DRUK WERK DRUK DRUK.. werkstress burn-out Opgebrand zijn overbelasting stress burn-out surmenage We hebben een aantal voorbeelden gezien van stress. Als we ons nu afvragen wat het is, is het de vraag waar we over praten… In spraak gebruik veel termen voor het zelfde. Dat betekent dat we niet precies weten waar we over praten. Terwijl iedereen er over mee praat…. Wat verstaat u onder werkstress? Werkdruk? overwerkt zijn er niet meer tegen kunnen psychische belasting

KEN UW STRESS REACTIE.. Adrenaline Hartslag Bloeddruk Spierspanning Ademhaling Bloedsuiker Kost veel energie! Stress betekent spanning, druk. En gezonde spanning hoort erbij. Een zekere hoeveelheid spanning is normaal en noodzakelijk om prestaties te leveren. Zowel spierspanning als concentratie zijn nodig in het dagelijks leven. Sinds de prehistorie beschikken we als mens ook over een specifieke stress reactie, die gericht is op overleven. Bijvoorbeeld in noodsituaties: een beer op de weg, een auto die bijna over je heen rijdt op de zebra. De vecht of vluchtreactie (fright: fight, flight) maakt snelle actie mogelijk. Adrenaline productie stijgt: hersenen, spieren, hart worden geactiveerd: bloedsuiker spiegel stijgt, meer zuurstof in bloed, bloeddruk stijgt, versnelde hartslag en ademhaling, spieren spannen aan……. Ook spanning in het werk, zonder direct gevaar (onder tijdsdruk rapportage schrijven, onenigheid met opdrachtgever) geeft dezelfde stress reactie, maar minder sterk. Stress kost energie. Na een stressreactie heeft het lichaam tijd nodig om te herstellen. Heftige stress en langdurige stress reactie: langere herstelperiode Tekening stress en herstel!

EN ZORG VOOR HERSTEL! Herstelfase kan uitgesteld worden, maar niet te lang. Lichaam moet weer kunnen terugkeren op oude rustniveau. Anders wordt nieuwe inspanning ingezet vanuit hoger spanningsniveau, en wordt de waakvlam steeds hoger gedraaid. Net zolang tot er geen verschil meer is tussenwaakvlam en voluit branden. Het lichaam blijft op verhoogd Dit is een sluipend proces: net als een kikker in een pan met water. Als je die op het vuur zet merkt die pas op laatste moment dat ie kookt, en kan er dan niet meer uit springen Beste mensen :het is tijd voor pauze!

Herstel, maar hoe dan? Elke onderbreking van routine activiteiten (> 10 min) biedt herstel Fysieke inspanning Mentale inspanning Fysieke ontspanning Mentale ontspanning Genieten……

Wat zijn stress signalen Welke klachten herkent u in de praktijk? Wat merkt u op aan een gestresste collega of medewerker?

Stress signalen EMOTIONEEL LICHAMELIJK COGNITIEF GEDRAG ontevredenheid INWENDIG van hak op tak roken prikkelbaarheid hartkloppingen verstrooidheid drinken onzekerheid pijn op borst vergeetachtigheid eten achterdocht druk op borst inspiratieloos kalmeringspil agressie MOTORIEK desinteresse onderpresteren lusteloosheid onrust vernauwing agressie boos gevoel hoofdpijn gedachtevlucht impulsiviteit schuldgevoel rugpijn onwerkelijk gevoel geremdheid

Werkstress, overspannen, burnout? Werkstress: verstoorde balans tussen draagkracht en draaglast met het gevoel controle te verliezen Overspannen: door langdurige (werk) stress, niet meer kunnen:hoe verder? Burnout: sluipender, uitputting, wil ik wel verder? E zijn veel definities. Wij houden het op het volgende: Er is sprake van werkstress bij een verstoorde evenwicht tussen draagkracht van de werknemer en de last die het bedrijf het personeel oplegt. Definitie werkstress: Het gaat om de eisen die de organisatie stelt aan de werknemer, samenspel tussen individu en organisatie. Er is sprake van werkstress als individu zich niet in staat voelt om aan de eisen van de omgeving te voldoen. Stressreactie is het gevolg. Er is sprake van disbalans tussen individu en organisatie: ook de organisatie kan stressverschijnselen vertonen: sfeer die verslechterd als werknemers gestresst zijn, door zwangerschap, ziekte is er meer werk voor minder mensen. Overspanning: als spanning in situatie te hoog is voor wat betrokkene aan kan Burnout: uitputting,niet meer kunnen functioneren door te lang doorgaan met inzet, en te weinig te hebben teruggekregen

rendement O% belasting karwei last plezier bedreiging verveling Kortom: stress hoort bij het werk. Maar laten we niet vergeten dat zowel lichaam als geest tijd en aandacht nodig hebben voor herstel. Lichte mate van stress verhoogt prestatieniveau. Een te grote mate van belasting verlaagt het prestatieniveau, en we raken geblokkeerd. Er zijn grote individuele verschillen Gevolgen van ongezonde stress: gezondheidsklachten voor lichaam, denken, doen: slaapproblemen, hoge bloeddruk, vermoeidheid, hartinfarct, spierpijn belasting

Werkdruk Werkdruk is een kenmerk van werk, hangt af van taakeisen, tijdsdruk, werktempo. Werkdruk is een van de kenmerken van het werk. Van werkdruk is sprake als de werknemer niet kan voldoen aan alle eisen die aan het werk worden gesteld (taakeisen). En voortdurend werkt onder hoge tijdsdruk of in hoog werktempo. In combinatie met beperkte regelmogelijkheden (= weinig zeggenschap over het werk ) kan werkdruk leiden tot werkstress.

Werkdruk wordt door iedereen anders beleefd Vermoeid maar tevreden of vermoeid maar ontevreden? Veel mensen hebben werkdruk nodig om goed te presteren Werkdruk wordt verschillende beleefd: Je hebt mensen die “hard werken” aan een zware taak, en die niet noodzakelijkerwijs hoge werkdruk ervaren. Er zijn ook werknemers die een kleine werklast, als heel zwaar ervaren. Werknemer kan vermoeid maar tevreden zijn, maar ook vermoeid maar ontevreden Voor we ons alleen maar met de probleemkant van stress en werkdruk gaan bezighouden is het van belang om ons te realiseren dat het voor veel mensen geen probleem is: drie keer zoveel mensen gaan met plezier naar hun werk dan met stress…. Mensen houden hard werken goed vol als het werk leuk is, als de motivatie van binnenuit komt, en als ze zich tevreden voelen

Wanneer leidt werkdruk tot werkstress? Onduidelijke, te hoge taakeisen Weinig regelruimte en zelfstandigheid Kennis en vaardigheden niet kwijt kunnen Ontbreken van sociale steun Doelen niet helder geformuleerd Onvoldoende aandacht voor herstel Ontbreken positieve energiebronnen Wanneer leidt werkdruk tot werkstress? Uit de literatuur (Karasek) weten we dat er een aantal elementen van invloed zijn: Onduidelijke taakeisen”: werknemer is bijvoorbeeld slechts belast met deeltaak, heeft geen overzicht, werknemer neemt te veel op zich Hoge taakeisen: te veel werk te weinig tijd, of werknemer neemt te veel taken op zich Oorzaak: te weinig personeel, of : werknemer onervaren, niet voldoend gekwalificeerd, stelt te hoge eisen Regelruimte: heeft te maken met de ruimte die werknemer heeft om zelf werk in te delen of zelf beslissingen te nemen: de mate waarin werknemer kennis en vaardigheden in het werk kwijt kunnen en de mate waarin ze zelfstandigheid in het werk ervaren wordt.(invloed op de planning, invloed op werktempo, werk even kunnen onderbreken) Sociale steun: de juiste steun op het werk, afgestemd op de aard van het probleem kan stressklachten voorkomen en werkmotivatie verhogen. Een luisterend oor, daadwerkelijke hulp geeft gevoel van verbondenheid en verhoogt de intrinsieke motivatie.Gaat niet alleen om thuisfront. NB: leidinggevende kan vragen: hoe gaat het ermee, hebben we het nog leuk? Formuleren van concrete en niet te moeilijke taakdoelen leiden tot betere werkprestaties en motivatie Voldoende aandacht voor rustpauze, energiebronnen op het werk: prettige sfeer, feedback, coaching, eens een dagje later mogen beginnen als je kind ziek is, thuis werken, stoelmassage, lunchwandeling, fietsen naar het werk stimuleren, gezonde voeding, pauze nemen, groen op het werk, goede ventilatie, etc. Het gaat om de combinatie van aantal factoren.

Hoe houden we het werk leuk? Vandaag gaan we het hebben over werkdruk, stress en timemanagement. Onderwerpen die ons zowel op het werk als persoonlijk raken. We hoorden het al van Herman van Veen: maak plaats, want we hebben ongelofelijke haast : we zijn druk, we ervaren stress en we willen daar van af! Het lijkt wel of druk zijn in de mode is, als iemand vraagt hoe het gaat antwoorden we met de moderne begroetingscode: “goed, beetje druk, druk druk…. Herkent u dit? Wie van u heeft het druk???? Wie heeft plezier in het werk? We leven in een superflexibele economie, we kunnen op zondag winkelen, en leiden een jachtig leven. We zijn constant bereikbaar!! GRAAG MOBIELTJES UIT! Aan de andere kant horen we ook nuchtere geluiden die zeggen: “van hard werken is nog nooit iemand doodgegaan”….

Zijn de taken duidelijk Is het werk goed geregeld Welke taken Hoeveel taken Wanneer moet het af Hoe goed moet het zijn Is materiaal in orde Aanvoer in orde Zijn er storingen Informatie volledig Krijg ik feedback Is het te lawaaiig Is de toner op

Heb ik voldoende regelmogelijkheden? Kan ik het probleem zelf oplossen: autonomie Kan ik het probleem met collega oplossen Kan ik dit met leiding oplossen Kan ik dit in werkoverleg oplossen Kan ik dit met klant oplossen

Stresspreventie: De werknemer die signalen geeft dat wekdruk te hoog is kan u wijzen op de noodzaak om de werkomstandigheden eens onder de loep te nemen!