Zorgzame Kerk Kerk zijn in een participatiesamenleving

Zorgzame Kerk Vroeger: de kerk Vanaf 60-er jaren: de overheid Nu: overheid kan het niet alleen Beroep op burgers: Participeren

Informele zorg Gevarieerde groep Zorg – en ondersteuningstaken Informele zorg is een benaming voor een gevarieerde groep die zorg- en ondersteuningstaken verrichten voor een naaste of – bij vrijwilligerswerk – iemand die ze op voorhand niet kenden. Die bestaat naast mantelzorgers uit het sociale netwerk van de cliënt, zoals andere familieleden, vrienden, buren en kennissen. In sommige situaties zijn bekenden uit het sociale netwerk al actief als het om zorg en ondersteuning gaat. In veel gevallen kunnen zij een meer actieve rol krijgen als ze daartoe uitgenodigd en bij ondersteund worden.   Vrijwilligers vormen een aparte groep, omdat ze juridisch een andere positie innemen. Ze vallen namelijk in beginsel onder de verantwoordelijkheid van een organisatie die aansprakelijk is voor de handelingen die ze verrichten. Mantelzorgers en bekenden uit het sociale netwerk zijn in alle gevallen zelf verantwoordelijk voor hun handelingen. Burgerinitiatieven zijn meer en meer in opkomst als nieuwe variant van burgerparticipatie. Denk aan zorgcorporaties, waarbij burgers zelf het heft in handen nemen. Gevarieerde groep Zorg – en ondersteuningstaken Voor een naaste Voor een ‘onbekende’

In de praktijk kunnen er overlappen en dwarsverbindingen ontstaan

Kerk als schakel Het kerkgebouw als inzet om de ‘zorgzame’ kerk duurzaam in de lokale samenleving handen en voeten te geven. Kerk-zijn in de wijk/het dorp. Uniek! Het kerkgebouw benutten als ‘zorgzame kerk’. Zichtbaar! Dienstverlenende en verbindende activiteiten. Dienstbaar! Leren/dienen/delen/vieren. Relevant! Gezond financieel beheer. Rendabel!

Kerk als schakel Zorgorganisaties of zzp-werkplek. Plek met zorg voor de wijkbewoners. Ruimte voor vrijwilligersorganisaties. Plek voor pastorale ontmoeting, stiltekapel, maaltijden, koffiehoek etc. Doelgroepen, voor wie kan het kerkgebouw een aantrekkelijke plek zijn?

Kerk als knooppunt Levensvragen zijn van alle tijden en van alle mensen Door veranderingen in de zorg is er minder gelegenheid ze te bespreken De kerk is bij uitstek geschikt als knooppunt van levensvragen Levensvragen (of zingevingsvragen) vormen de ‘bodem’ onder het bestaan. Ze gaan vaak over liefde, verlies, dood, werk, familie, ziekte, etc. Vragen doen zich vaak – verstopt- voor in alledaagse gesprekken. Door de veranderingen in de zorg is er minder gelegenheid om levensvragen te bespreken. Het gevolg is: ‘nood’: eenzaamheid, gevoel van nutteloosheid, waarde-loosheid. De kerk heeft veel te bieden: eeuwenlange ervaring, betrokken mensen en een gebouw. De kerk zou zich moeten richten op de meest kwestbaren, zonder stabiel netwerk: ouderen met dementie en hun partners, wajongers, mantelzorgers, mensen in crisis. Dichtbij! Kerk kan bieden: gesprek van ‘hart tot hart’, laagdrempelige activiteiten, gespreksgroepen, pastoraal/diaconaal spreekuur, lotgenotengroepen, dagbesteding, digitaal loket, doorverwijzen, etc. etc. Herijking van het pastoraat: welke pastorale vragen ontstaan er n.a.v. veranderingen in de zorg? Welke noodzakelijke aanpassingen zijn er nodig in het pastoraat? Welke samenwerking is mogelijk met ‘verrassende bondgenoten’?

Kerk als knooppunt Welke pastorale vragen ontstaan er n.a.v. veranderingen in de zorg? Welke noodzakelijke aanpassingen voor het pastoraat? Welke samenwerking is mogelijk met ‘verrassende bondgenoten’? Pilots Van verschillende zwaarte en inhoud, waarin wordt onderzocht: Gods Geest werkt op soms onverwachte plaatsen. Er zijn oude en verrassende nieuwe bondgenoten, religieus en niet-religieus, met wie wij de handen ineen kunnen slaan om samen bij te dragen aan een samenleving waarin we zorg dragen voor elkaar. Uit visienota Met hart en ziel

Kerk als knooppunt Gesprek ‘van hart tot hart’ Laagdrempelige activiteiten Gespreksgroepen Pastoraal / diaconaal spreekuur Afgestemd op het hier en nu ( digitaal contact) Met verrassende partners Hoe? Te denken valt aan: Lotgenotengroepen. Dagbesteding. Digitaal loket. Doorverwijzen.

Zorgmaatje Wat zie je om je heen? Mensen afhankelijk van zorg In de kerkelijke gemeente In de wijk / in het dorp Zorginstelling geeft zorg Maar wie geeft aandacht en tijd?

Zorgmaatje Wie geeft aandacht en tijd aan: Mensen met vragen Mensen met weinig contacten Mensen die eenzaam zijn Ouder wordende mensen Wie helpt?

Lokale Lobby Kerk in Actie heeft en houdt namens de diaconieën een lobbytaak naar de landelijke overheid. Decentralisatie Overheid blijft het schild van de zwakke ( heeft minister-president Rutte gezegd)

Lokale Lobby Decentralisatie: van Rijk naar Burgerlijke gemeente Verantwoordelijkheid ligt nu bij de lokale burgerlijke gemeente. Wie komt op voor de mens die niet (genoeg) voor zichzelf op kan komen, die niet (genoeg) zelfredzaam is? Krijgen mensen met een verstandelijke, psychische of lichamelijke beperking de ondersteuning, begeleiding die ze nodig hebben (waarmee zij kunnen participeren in de samenleving!). Wordt er teveel gevraagd van vrijwilligers en mantelzorgers? Hoe is de bereikbaarheid van het Wmo–loket? Hoe is de bejegening van mensen met een psychische beperking bij het vragen van hulp bij het Wmo-loket? Hoe is de toegankelijkheid van het vrijwilligerswerk in uw plaats voor mensen met een psychische kwetsbaarheid? Zijn er genoeg mogelijkheden voor sociale contacten? Is er genoeg dagbesteding? Is er adequate thuiszorg?

Zorgzame Kerk Opnieuw zorgzame kerk worden Op wijze die bij de kerk past Niet taken van overheid overnemen Wel samenwerken met overheid en andere organisaties Welke vragen spelen in uw gemeente? Bij Kerk als schakel: Urgentie herbestemming kerkgebouw. Visie om ‘zorgzame kerk’ te zijn. Draagvlak binnen de gemeente. Werkgroep in opdracht van de kerkenraad/college van kerkrentmeesters. 5. Ondersteuning door gemeenteadviseur en juridische/financiële afdeling. Bij Zorgmaatje: Zien dat zorg nodig is. Projectgroep starten. Professionele ondersteuning. Samenwerking zoeken in de woonplaats. Netwerk vormen. Zorgmaatje-project uitvoeren in 2014.

‘Kerkeigen aanwezigheid’ Wederkerig Inclusief Present Contextueel Eigentijds Wisselwerking formeel/ informeel Met verrassende partners Naar buiten gericht Preventief Wederkerig Bij mensen die zorg nodig hebben komen autonomie, zelfstandigheid en zelfredzaamheid soms zwaar onder druk te staan. Door een appèl te doen op wat degene die zorg nodig heeft kan geven, wat zijn/haar kracht is en wat zijn/haar verantwoordelijkheid is, wordt de zorgrelatie gelijkwaardiger en effectiever. Dit sluit goed aan bij de bijbels-christelijke notie dat ook (en misschien wel juist) in kwetsbaarheid kracht ligt besloten, en dat ieder mens -hoe kwetsbaar en afhankelijk ook- talenten heeft die relaties en de samenleving ten goede komen. Het gaat daarbij niet om ‘voor wat hoort wat’. Jezus doorbreekt het weegschaal denken. Inclusief Een inclusieve samenleving verwelkomt verscheidenheid, respecteert verschillen en is er trots op dat alle mensen bij de samenleving betrokken zijn. Mensen die beperkingen hebben, zorg nodig hebben of alleen ‘op hun eigen manier’ mee kunnen doen, mogen geen belemmeringen ervaren binnen de zorgactiviteiten van de kerk. Sterker nog: hun bijdrage is mede richting gevend aan de inhoud van de zorg. Ook deze notie: iedereen doet mee en iedereen is van (gelijke) waarde, is een sterk bijbels-christelijke notie. Present De presentiebenadering leent zich bij uitstek voor zorgactiviteiten die vanuit en binnen de kerken plaats vinden, omdat de aanwezige, niet veroordelende en accepterende houding goed past binnen het christelijk gedachtengoed. De presentiebenadering wordt omschreven als: “een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat -van verlangens tot angst- en die in aansluiting daarbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie hij/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan. Een manier van doen, die slechts verwezenlijkt kan worden met gevoel voor subtiliteit, vakmanschap, met praktische wijsheid en liefdevolle trouw.” Contextueel Het gaat bij het voeden en versterken van de zorggerichtheid van de lokale kerk om het zo goed mogelijk aansluiten bij de context waarbinnen deze functioneert. Een wijkkerk in een grote stad zal andere zorgactiviteiten doen dan een dorpskerk. Voor effectieve en kwalitatief goede zorg zal er altijd aansluiting bij de plaatselijke context gezocht moeten worden. Contextueel wil ook zeggen dat er aandacht is voor de omgeving van degene die zorg nodig heeft. In dit verband is specifieke aandacht voor mantelzorgers van groot belang. Eigentijds Bij het initiëren en versterken van zorgactiviteiten zal gebruik gemaakt moeten worden van eigentijdse, beproefde methodieken. Daarmee kan de kerk ook een eigentijds gezicht laten zien in de samen-leving. Creativiteit, betrokkenheid, nieuwe vormen en nieuwe partners zijn van belang. Zo mogelijk zal er gebruik worden gemaakt van eigentijdse communicatie en profilering. 6 Professionele dekking en wisselwerking formeel/informeel Voor de vrijwillige zorgactiviteiten die er plaats vinden, zal altijd professionele dekking vanuit de formele zorg (of elders) gezocht worden. Dit zal bij de ene activiteit intensiever zijn dan bij de andere. Daarmee krijgen zowel formele als informele zorg meer kwaliteit. Daarbij moet worden nagegaan wat de formele zorg kan doen om informele zorg te ondersteunen, borgen en te faciliteren. Verrassende partners Het is van belang te bedenken dat de kerk niet alleen staat in haar inspiratie en energie voor goede en betrokken zorg. In de visienota ‘Met hart en ziel’ staat: ‘Gods geest werkt op soms onverwachte plaatsen. Er zijn oude en verrassende nieuwe bondgenoten, religieus en niet-religieus, met wie wij de handen ineen kunnen slaan om samen bij te dragen aan een samenleving waarin we zorg dragen voor elkaar.’ Door allianties aan te gaan met inspirerende, integere landelijke en lokale partijen kan de kerk haar zichtbaarheid en relevantie ten aanzien van zorg en aanwezigheid in de samenleving vergroten. Naar buiten gericht In de zorgactiviteiten die worden versterkt en ontwikkeld, zullen lokale kerken actief inzetten op het leggen van contact met mensen die zorg nodig hebben, het onderzoeken van hun vragen en het eventueel doorverwijzen naar andere (formele) vormen van hulpverlening. Er zal concreet gezocht worden naar mogelijkheden om binnen de lokale samenleving op soms verrassende plekken, buiten het kerkgebouw, zorg te betrachten. Preventief De activiteiten binnen het project zullen er onder andere op gericht zijn een vangnet te vormen waar kwetsbare mensen ook al -voordat er zichtbare problemen zijn- preventief worden opgevangen. Juist kwetsbare mensen verantwoordelijkheid laten nemen in de zorg voor anderen of voor de lokale omgeving, werkt preventief.

In de praktijk kunnen er overlappen en dwarsverbindingen ontstaan