Een inleiding: Risicomanagement Frankelandgroep Een inleiding: Risicomanagement

CARE WITHOUT RISK RISK 100% riskfree 100% riskfree FRANKELANDGROEP

Risico – Plotselinge gebeurtenis Risico is de kans dat een gebeurtenis plaatsvindt vermenigvuldigd met het effect van die gebeurtenis en de kans dat een bepaald scenario waarin de eerder genoemde kans plaatsvindt voorkomt. Risico = Kans x Gevolg

Risico ?

Risico – Langer termijn Risico is de blootstelling vermenigvuldigd met het effect en de waarschijnlijkheid. Risico = Blootstelling * Waarschijnlijkheid

Risicofactor(1) Een risico is groter wanneer de kans van optreden en de gevolgen van optreden groter zijn. Een groot gevolg gecombineerd met een minimale kans wordt in het algemeen als niet belangrijk beschouwd. Een grote kans met een minimaal gevolg. wordt in het algemeen als niet belangrijk beschouwd.

Beheersen van risico’s Afhankelijk van de kans en het gevolg kan een risico op 4 manieren worden aangepakt: Voorkomen: één of beide van de factoren kans en gevolg wegnemen; Verminderen: één of beide van de factoren kans en gevolg afzwakken; Uitbesteden: risico's onderbrengen bij verzekeraars; Accepteren: alleen bij zeer kleine kans en/ of zeer kleine gevolgen.

Effect – voorbeeld#1 GEEN RISICO = accepteren KANS IS KLEIN GEVOLG IS KLEIN Poema op de veluwe GEEN RISICO = accepteren

Effect – voorbeeld#2 RISICO = accepteren KANS AANWEZIG GEVOLG IS GROOT Way of live RISICO = accepteren

Effect – voorbeeld#3 GEVOLG IS GROOT KANS AANWEZIG RISICO = voorkomen

Effect – voorbeeld#4 RISICO = verminderen KANS AANWEZIG GEVOLG IS GROOT RISICO = verminderen

Effect – voorbeeld#5 GEEN RISICO = accepteren KANS IS GROOT GEVOLG IS KLEIN GEEN RISICO = accepteren

Effect – voorbeeld#6 KANS IS GROOT GEVOLG IS GROOT RISICO = accepteren

Effect – voorbeeld#7 RISICO = uitbesteden KANS AANWEZIG GEVOLG IS GROOT RISICO = uitbesteden

Risicoanalyse(1) Een risicoanalyse is een techniek voor het uitvoeren van een analyse van een risico. De term 'verzekeringswiskunde' wordt vaak gebruikt als synoniem.

Kans – discrete kansvariabele De kans dat een gebeurtenis zal plaats vinden wordt uitgedrukt in: P = G/M G = Gebeurtenis M = Aantal mogelijkheden. Vb: De kans dat je in één worp met een dobbelsteen “6” gooit  P = 1/6 = 16,7% Gebeurtenis = 1 maal een zes = 1 vlak Mogelijkheden = 6 varianten = 6 vlakken

Kans – continue kansvariabele(1) Een experiment Iemand geeft een flinke draai aan de wijzer van een klok Hoe groot is de kans dat de wijzer op precies 01:00 uur komt te staan ? Het mogelijke aantal uitkomsten tussen o en 12 zijn oneindig ! De kans dat de wijzer op 1 blijft staan is dan ook nul ! P = G/M = 1/∞ = 0

Kans – continue kansvariabele(1) Toch is het berekenen van een continue kansvariabele geen zinloze aangelegenheid, immers; De kans dat de wijzer tussen 3 en 6 blijft staan is ¼ De kans dat de wijzer tussen 0 en 6 blijft staan is ½ De continue kansvariabele wordt dus blijkbaar berekend met een kansdichtheidsfunctie

Mogelijkheden(1) Het bepalen van het aantal mogelijkheden ligt niet altijd zo eenvoudig als bij een dobbelsteen met zes vlakken. Uit 10 sollicitanten moeten er 3 functies getrokken worden, waarbij eerst het afdelingshoofd vervolgens een subhoofd en als laatste een verzorgende moet worden bepaald.

Mogelijkheden(2) Hoeveel verschillende samenstellingen zijn mogelijk als de volgorde van kiezen belangrijk is ? Om een afdelingshoofd te kiezen heeft men de mogelijkheid uit 10 gegadigden. Om een subhoofd te kiezen heeft men dan nog de mogelijkheid uit 9 gegadigden. En voor een verzorgende heeft men dan nog 8 keuzemogelijkheden. Uit 10 man heeft men dan de mogelijkheid om 720 verschillende samenstellingen te maken. M = 10 * 9 * 8 Indien de volgorde van kiezen niet belangrijk is dan bedraagt het aantal mogelijkheden nog maar 120.

Risicoanalyse(2) Een risicoanalyse kan gemaakt worden om te bepalen: Hoe groot de risico's zijn. Welke risico's verkleind kunnen worden. Welke risico's het meest urgent dienen te worden aangepakt.

Doel risicoanalyse(1) Bij een risicoanalyse worden bedreigingen in kaart gebracht. Per bedreiging wordt de kans van het optreden ervan bepaald en wordt vervolgens beoordeeld. Wat is de schade die op zou kunnen treden als een bedreiging daadwerkelijk optreedt.

Doel risicoanalyse(2) De bedoeling van een risicoanalyse is dat: Er na de analyse wordt vastgesteld op welke wijze de risico's beheerst kunnen worden, of teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau. Daarbij wordt naast een risicoanalyse ook een kosten en baten analyse uitgevoerd. Op voorhand hoeft niet ieder risico te worden afgedekt: wanneer de kosten van de maatregelen om een risico te beperken hoger zijn dan de mogelijke schade, dan kan besloten worden het risico te accepteren.

Voorbeeld risicoanalyse Blussen van branden gaat door het wegnemen van ėėn of meer van deze factoren: Als er geen brandstof meer is, zal de brand doven. Zuurstof kan verwijderd worden door de brand te smoren. Als laatste kan de temperatuur verlaagd worden. Bijvoorbeeld met water.

Bedreiging (risico) Een bedreiging is een gevaarlijke gebeurtenis die wellicht ooit voorkomt. Het gevaar kan zowel van buiten komen, als binnenin opgesloten zijn. Hiervoor wordt ook de term dreiging wel gebruikt. De mogelijkheid dat een bedreiging optreedt wordt bepaald door kansberekening. Deze bepaling is een van de stappen in een risicoanalyse. Als de bedreiging daadwerkelijk optreedt, dan resulteert dat in schade. Niet elke bedreiging is relevant voor het beschouwde object. Een bedreiging wordt pas relevant als er sprake is van een kwetsbaarheid waar de bedreiging op kan werken.

Bedreiging - voorbeeld Het neerstorten van een vliegtuig is een bedreiging voor een gebouw. Een gebouw is kwetsbaar voor het neerstorten van een groot personenvliegtuig, maar nauwelijks voor neerstorten van een ultralight toestel.

Schade Schade is het gevolg van het optreden van een bedreiging. De schade wordt veelal uitgedrukt in een materiële waarde in de vorm van een geldbedrag. Een schade kan ook immaterieel zijn, bijvoorbeeld imagoschade. Een schade is een waardevermindering van een zaak en daarmee een kostenpost voor de eigenaar van die zaak. Als een derde verantwoordelijk is voor het optreden van de schade, dan kan door de eigenaar van de zaak worden getracht de schade te verhalen op die derde door deze aansprakelijk te stellen. Het is ook mogelijk om een verzekering af te sluiten om de mogelijke schade te verleggen naar een derde, de verzekeraar. De berekening kans * schade levert in de regel een kwantitatieve benadering van het risico op. Deze berekening wordt uitgevoerd in een risicoanalyse

Risico management Het permanent uitvoeren van risicoanalyses wordt Risico Management (ook wel Risk Management of Risk Control) genoemd.

Risicomanagement waarom ? De kans dat een zorginstelling aansprakelijk wordt gesteld voor schade aan derden door toedoen van: fouten van personeel Informatiesystemen. neemt steeds meer toe De kosten die deze fouten veroorzaken en de eventueel daaruit voortkomende schadeclaims, zijn niet bekend, maar kunnen waarschijnlijk hoog oplopen. Veelal is er geen beleids- en actieplan om risicos te kunnen beheersen en pro-actief te kunnen sturen op ongewenste ontwikkelingen.

Wat verstaan we er onder ? Zodanig met de onderkende risicos om te gaan dat de doelen en het beleid van de organisatie op alle niveaus worden bereikt. Risicomanagement is een systematisch, gefaseerd proces . OVERKILL

Methode Er zijn verschillende standaardmethoden beschikbaar, veelal vanuit financiële en industriële omgevingen . Kies dat risicomanagementsysteem dat het beste past bij de eigen doelen, bedrijfsprocessen en zelf geprioriteerde risicogebieden.

Stap 1 t/m 4

Stap 1 - Vaststellen doel wat wordt met de risicoanalyse bereikt? op welke beheersaspecten is de analyse gericht? op welk projectdeel en op welke projectfase is de analyse gericht? een kwalitatieve of een kwantitatieve risicoanalyse? wie voert de risicoanalyse uit? welke informatie is nodig ?

Stap 2 - In kaart brengen risico’s analyseren benodigde informatie identificeren risico's met een risicomatrix structureren risico's met een risicodiagram

Stap 3 - Vaststellen belangrijkste risico’s kwalitatief (prioriteren) kwantitatief

Stap 4 – In kaart brengen maatregelen waarbij risico's zelf worden gedragen maatregelen waarbij de risico's worden overgedragen aan een andere partij

Voorbeeld Risicomatrix(1) Rechtshandhaving “ zwerfvuil” 6 soorten negatieve effect dat de overheid met gedrachtsvoorschriften tracht te voorkomen. 1. fysieke veiligheid (fys) Letsel, al dan niet dodelijk 2. Kwaliteit (kwa) Teruggang in sociaal aanvaardbare 3. Financieel-economische schade (finec) 4. Verlies van of schade aan natuurschoon (nat) 5. Schade aan de (volks)gezondheid (gez) 6. Schade aan imago (ima)

Voorbeeld Risicomatrix(2) Sommering van effecten = 15 Gemiddelde effect = 15/6 = 2.5 Grootste effect is “Finec” = 4 Risico = kans * gevolg Risico = 2.5 * 4 = 10  In woorden: Gemiddeld

Kwalificering cijfers Hoe groot is groot ? Relatief Bij 100 ton huisafval accepteren we bijv. 5 ton (5%) zwerfafval. 10 ton zwerfafval is dan een gemiddeld risico op overtreding. Absoluut Na een marktdag is de kans op overtreding het grootst. Subjectiviteit Beide kwalificaties zijn subjectief, maar de eerste is in tegenstelling tot de tweede in onderlinge verhouding geobjectiveerd.

Voorbeeld risicodiagram GEEN RISICO

Voorbeeld Warme maaltijden uit de Grootkeuken Hoe groot is de kans op voedselbederf ? Ondergrens: 62º Bovengrens: 82º

Informatie Waarnemingen temperaturen Door de klassebreedtes te verkleinen vergroot men de nauwkeurigheid. Hoe meer waarnemingen hoe nauwkeuriger Klassebreedte Klassemidden Waarneming 50 < 55 52 25 55 < 60 57 75 60 < 65 62 125 65 < 70 67 150 70 < 75 72 175 75 < 80 77 80 < 85 82 85 < 90 87 90 < 95 92 35 95 < 100 97 960 Waarnemingen worden met een kansdichtheidsfunctie in een grafiek uitgezet.

Kansdichtheidsfunctie Normale verdeling – Kromme van Gauss Continue kansvariabele Gemiddelde temp. : 72º Std.spreiding : 10º Middels oppervlakteberekening kunnen we nu op eenvoudige wijze de percentages tussen de verschillende meetwaarden bepalen. 68% 68% van alle waarnemingen liggen tussen de 62º en 82º. De kans dat een waarneming links of rechts van een grafiek valt is dus 16%. 16% 52º 57º 62º 67º 72º 77º 82º 87º 92º 97º

Steekproef Middels willekeurige steekproeven onder de afnemers kunnen we nu de kans bepalen of de temperatuur van de maaltijden binnen het 68%-tolerantiegebied van onze verdeling blijven

Waarneming uit de steekproef Uit de steekproef blijkt dat het proces onnauwkeuriger is geworden. De spreiding is toegenomen, temperaturen beneden de 62º en boven de 82º vallen nu binnen het 68%-gebied. Dit is ontoelaatbaar. De kans dat maaltijden op een te laag temperatuursniveau worden uitgegeven is te groot, gevolgen kunnen niet uitblijven. Het proces vormt een RISICO 30% komt onder de ondergrens van 62º. 68% 30% 37º 42º 47º 52º 57º 62º 67º 72º 77º 82º 87º 92º 97º 102º 107º 112º

Risicoanalyse – Groot keuken Risicomatrix   kwaliteit 4 gezondheid 5 financieel 3 imago totaal 16 gemid effect risico 20  HOOG Schalen nvt 1 Heel klein 2 klein 3 gemiddeld 4 groot 5 Heel groot risico   0 < 5 nvt 5 < 10 laag 10 < 20 gemiddeld 20 < 25 hoog

Risicodiagram – Groot keuken Beslisboom maaltijden

Opdracht Voor het eerstvolgende “Hoofden van Dienstoverleg”: Indentificeer het aantal risico’s op je eigen afdeling. Benoem kwalitatief of kwantitatief Geef deze risico’s een prioriteitscijfer Geef aan hoe je deze risico’s zou kunnen terugbrengen tot een aanvaardbaar niveau.

Tot slot Risicomanagement is: Een voortdurend proces. Een strategisch proces Een afweging van kansen en gevolg Een analytische methode Indentificeren en prioriteren Durven te ondernemen

©M.J.Roos Beleidsdagen 2007 Maastricht EINDE ©M.J.Roos Beleidsdagen 2007 Maastricht