Levensloop als concept Hans van Oers, Nancy Hoeymans RIVM, centrum Volksgezondheid Toekomst Verkenningen

Waarom een levensloopperspectief? Zicht op: gezondheidsaspecten gedurende de levensloop veranderingen in risico’s, transities verschuivingen in gebruik van preventie nieuwe mogelijkheden voor preventie

Levensfasen Indeling in levensfasen Traditionele levensfasen (leren, werken/zorgen, pensionering) Hedendaagse levensfasen (leren/ongebonden, werken/zorgen, betrokken, teruggetrokken) Gezondheidsspecifieke levensfasen

Andere levensfase, andere problemen

Andere levensfase, andere problemen

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen Verdeling van determinanten over de levensloop niet parallel met verdeling van ziekten Niet: voeding, roken, bewegen Wel: verkeersongevallen Huidige gezondheid: erfenis gedrag in het verleden Huidige gedrag: investering in toekomstige (on)gezondheid Veel gedrag wordt in de jongere levensfasen geleerd, maar zorgt pas op latere leeftijd voor problemen

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen: roken Starters van 12e tot 15e jaar, transitie van levensfase

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen: roken (Her)starters vooral op jonge leeftijd Stoppers in alle leeftijdsgroepen, toename bij 50+ mannen

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen: overgewicht Overgewicht neemt toe met leeftijd, tot op middelbare leeftijd

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen: alcoholgebruik Tot 20e neemt prevalentie (snel) toe, daarna constant

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen: verkeersgedrag Mannen van 18-24: 25% van alle alcoholgerelateerde ongevallen Invloed van medicijngebruik meest relevant bij ouderen

Gezondheidsrisico’s gedurende de levensfasen: letsel door geweld Geweldseffecten het grootst bij jonge mannen Soort geweld verschilt per levensfase, onderschatting

Gedrag en overgewicht: zorg voor de toekomst prevalentie (%) trend Mannen Vrouwen Jeugd Roken 31 25 41 gunstig stabiel Matig overgewicht 50 40 15 ongunstig Ernstig overgewicht 10 11 3-4 Overmatig alcohol 14 28* Lichamelijke inactiviteit 44 46 73 Te veel verzadigd vet 92 94 Onvoldoende groente 78 80 93 Onvoldoende fruit 76 68 65

Preventie in verschillende levensfasen Soort preventie Kosten van preventie Organisatie van preventie

Preventie in verschillende levensfasen Preventie begint al voor de geboorte voorlichting over leefstijl, foliumzuur Kinderen: vaccinatie en screening in de JGZ consultatiebureaus zien vrijwel alle kinderen Jongeren: aanleren van gezond gedrag investeren in (on)gezondheid directe winst bij preventie van psychosociale problemen en verkeersongevallen Jongere volwassenen: preventie psychische stoornissen spitsuur van het leven burn-out en andere arbeidsgerelateerde klachten Middelbare leeftijd: preventie hart- en vaatziekten en kanker screeningsprogramma’s Ouderen: preventie loont nog steeds bevorderen gezond gedrag consultatiebureaus voor ouderen

Kosten preventie in verschillende levensfasen

Organisatie van programmatische preventie over de levensloop Als je ziek bent ga je naar bed, of naar de dokter Als je gezond wilt blijven…?

Regio’s neonatale screening Huidige situatie Vijf laboratoria en werkgebieden neonatale screening 25 laboratoria en werkgebieden pre- en postnatale screening De entadministraties dealen met verschillende laboratoria met eigen verzorgingsgebieden. Je kan hier het kaartje van de entadministraties nog eens langs zetten. Geen veranderingen op komst zover ik weet

Regio’s rijksvaccinatieprogramma Huidige situatie Zeven entadministraties In 2007: integratie in RIVM/CIb vijf filialen - werkgebieden De zuidelijke regio is nu één bestuurlijke organisatie met drie kantoren (Zeeland, brabant, limburg) Eerste helft van 2007: a) Amsterdam los van de GGD geintegreerd binnen Noord Holland. Flevoland gaat dan ook over naar Noord Holland en b) Rotterdam los van de GGD geintegreerd binnen Zuid Holland. Het blijven misschien wel aparte kantoren zoals in het zuiden. De entadministraties worden RIVM-filialen.

Regio’s jeugdgezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg-organisaties 0-4 jaar zitten bij thuiszorgorganisaties (werkgebieden sterk in verandering door fusies met zorginstellingen) of bij GGD’en. Integratie met 5-19 jarigen heeft nauwelijks plaatsgevonden.(drie plekken: Nijmegen, Gooi en Vechtstreek, Amstelland-Meerlanden, Amsterdam al vanouds) De integratie blijft hangen op frictie kosten/sociale kosten zoals de overname van artsen. Er ligt een evaluatierapport over de integratie van de jeugdgezondheidszorg (0-19 jarigen). Uit de aanbevelingen: vorm één organisatie jeugdgezondheidszorg Er is alleen nog sprake van een basistakenpakket. Het maatwerk wordt zorg op indicatie voor het individuele kind (met problemen) Gemeenten mogen zelf invullen hoe ze hier vorm aangeven. Ruimte voor eigen invulling gemeenten is goed maar kunnen ze dat ook goed doen (mn de kleinere gemeenten). RIVM kan adviserend optreden naar de VNG en GGD bestuurders. Opm. het is voor GGD’en belangrijker dat de jeugdgezondheidszorg onder hun verantwoordelijkheid komt dan het behoud van de zorg voor 0-4 jarigen is voor de thuiszorginstellingen. Bovenregionaal geen activiteiten – lijkt vooralsnog geen behoefte aan in dit werkveld

Regio’s algemene infectieziektebestrijding Vanaf november 2006 Zeven regio’s Zeven regionaal consulenten arts infectieziekten en Zeven regionaal consulenten arts medische microbiologie Recent van start Naast de regionaal consulenten die de schakel zijn tussen het landelijk en regionaal niveau (vertaling landelijke doelstellingen, initiëren en uitwerken regionale projecten) zijn er ook projectleiders en projectdirecteuren die op management en financieel vlak nauw samenwerken met de regionaal consulenten. De ze projectdirecteuren en –leiders kunnen werkzaam zijn bij andere GGD’en als de regionaal consulent. De consulenten vormen een team artsen infectieziekten bij LCI en een team medisch micro biologen bij LIS

Regio’s TBC-bestrijding Huidige situatie Zeven regio’s Acht service GGD’en (backoffice functie) Recent gevormd Let wel: de coördinerende GGD’en SOA bestrijding, TBC bestrijding en algemene infectieziektebestrijding verschillen. De werkgebieden komen (nagenoeg) overeen

Regio’s aanvullende curatieve SOA-zorg Huidige situatie Acht regio’s Acht coördinerende GGD’en SOA-poli’s Contracten en subsidieregeling met CIb De regio Zuid Holland is opgesplitst (geeft de achtste regio)

Regio’s screening baarmoederhals- en borstkanker Huidige situatie Negen werkgebieden Negen organisaties BK Twaalf organisaties BMHK Beoogd per 2010 Vijf werkgebieden met elk één screeningsorganisatie VWS kiest voor vijf regio’s die vergeleken met andere taakgebieden in de publieke gezondheidszorg niet overeen komt. Zeeland werkt bv meestal samen met Brabant. VWS kiest voor onafhankelijke organisaties zonder belangenverstrengeling met GGD’en en IKC’s. Dit levert op een aantal plaatsen problemen op vanwege historisch gegroeide (bestuurlijk organisatorische) constructies en belangen in termen van middelen inclusief menskracht die de betrokkenheid met zich meebrengt. De onafhankelijkheid van de toekomstige screeningsorganisatie is betrekkelijk omdat de organisatie volledig afhankelijk is van rijkssubsidies (je kan het ook als een rijksdienst beschouwen). Vraagt Transformatie huidige organisaties Congruent maken werkgebieden Blijft: negen werkgebieden voor IKC’s

En er komen nog meer landelijke programma’s Pilots: Screening op chlamydia-infectie Dikkedarmkankerscreening Toekomstplannen: Vaccinatie baarmoederhalskanker Screening op slokdarmkanker, prostaatkanker Screening op diabetes Screening op coronaire kalkscore hart- en vaatziekten Screening op glutenallergie ………..

Meerwaarde levensloopperspectief: Onderzoeksagenda verhelderen Identificeren van periode in het leven waarin een preventieve interventie het meeste effect heeft. meer inzicht in ontstaan en beloop van ziekten medisch-biologisch redenen bijvoorbeeld diabetespreventie Identificeren van periode in het leven waarin mensen open staan voor preventieve boodschap meer inzicht in acceptatie preventie psychologische/sociologische redenen bijvoorbeeld ouders met jonge kinderen of mensen die stoppen met werken

Meerwaarde levensloopperspectief: Preventie efficiënter en effectiever organiseren Betere aansluiting tussen interventies in verschillende levensfasen Deelname aan RVP kan doorlopen tot na 9e jaar (vaccinatie baarmoederhalskanker en griepprik opnemen in RVP) Consultatiebureaus voor jong en oud? Integratie van (kanker)screeningscentra? Betere herkenbaarheid voor burger Betere benutting van schaarse middelen