de dokter en de dood Marian Beudeker Marjan van Dijk

Autonomie en compassie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek In 2002 geldig geworden Artsen bleken niet al het lijden te kunnen verlichten Daarom werd in deze wet een exceptie voor artsen mogelijk gemaakt tav levensbeëindigend handelen Mits aan zorgvuldigheidscriteria voldaan

Principe-ethiek Beauchamps en Childress Weldoen Niet schaden Respect voor autonomie (individu) Rechtvaardigheid (sociaal aspect)

“Euthanasiewet” Zorgvuldigheidseisen: Vrijwillig en weloverwogen verzoek Uitzichtloos en ondragelijk lijden voor de patiënt Patiënt is volledig voorgelicht Met de patiënt tot overtuiging gekomen dat er geen redelijke andere oplossing is Ten minste één onafhankelijke arts geraadpleegd Zorgvuldige uitvoering

“Euthanasiewet” Regelmatige evaluatie Recent tweede evaluatie gepubliceerd Gratis te bestellen bij ZonMw

Toetsingscommissie De commissie overweegt of er naar heersend wetenschappelijk verantwoord medisch inzicht en naar in de medische ethiek geldende normen aan de zorgvuldigheidseisen voldaan is Echter de commissie heeft de ruimte om waar dit nodig geacht wordt af te wijken van het oordeel van de wetenschappelijk beroepsorganisaties!

De wilsverklaring Als de patiënt op het moment van uitvoering van de euthanasie wilsbekwaam is, is een schriftelijke wilsverklaring niet noodzakelijk.

De wilsverklaring “Indien de patiënt van zestien jaar of ouder niet langer in staat is zijn wil te uiten, maar voordat hij in die staat geraakte tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake in staat werd geacht, en een schriftelijke verklaring, inhoudende een verzoek om levensbeëindiging, heeft afgelegd dan kan de arts aan dit verzoek gevolg geven. De zorgvuldigheidseisen zijn van toepassing” euthanasiewet

Casus euthanasie bij sedatie Casus 4 uit verslag toetsingscommissies 2011 Patiënt is een vrouw van 80 jaar Mesothelioom Behandeld chemo- en radiotherapie Vanaf diagnose meermalen met haar arts over euthanasie gesproken Patiënte wilde “waardig”sterven en had dit in haar wilsbeschikking beschreven

Casus euthanasie bij sedatie In weekend plotseling achteruit Pijn, hoesten, braken hemoptoe Door weekendarts gesedeerd Na het weekend trof huisarts onrustige, transpirerende vrouw, niet aanspreekbaar en niet reagerend op pijnprikkels Echtgenoot: “dit had zij niet gewild”

Casus euthanasie bij sedatie SCEN-arts Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Op grond van wilsbeschikking vrijwillige euthanasiewens Aan de zorgvuldigheidseisen voldaan

Oordeel commissie Schriftelijke verklaring moest worden gevolgd Er was sprake van ondragelijk lijden De sedatie leidde niet tot een goede dood Indien een patiënt in een toestand van verlaagd bewustzijn is geraakt, kan een euthanasieverzoek ingewilligd worden voor zover sprake is van voor de patiënt ondragelijk lijden

Oordeel commissie “het zou inhumaan geweest zijn om patiënte te laten ontwaken met als enig doel de consulent in staat te stellen met de patient te communiceren”

Knelpunt Als een patiënt niet bij bewustzijn is, wat zijn dan tekenen van ondragelijk lijden? In deze casus mogelijk sprake van onvoldoende sedatie? Was patiënte niet stervend op het moment van de euthanasie? Hier discrepantie KNMG-standpunt (geen euthanasie bij patiënt in coma) en standpunt toetsingscie.

Uitzichtloos lijden Alleen de patiënt kan dit aangeven De arts moet overtuigd zijn dat de patiënt lijdt Hierbij moet hij aandacht hebben voor de verschillende dimensies van lijden: Klachten Functieverlies Toekomstig lijden Biografie van de patiënt (schema van Kimsma)

Beoordeling lijden SCEN-arts moet de patiënt zien Non-verbale communicatie kan voldoende zijn SCEN-arts moet overtuigd zijn van het lijden Tav het verzoek (vrijwillig en weloverwogen)kan de wilsbeschikking, de documentatie van de behandelaar en de informatie van de naasten voldoende zijn om een oordeel te vormen.

EUTHANASIE EN DEMENTIE CASUS 84 jarige vrouw met sinds vijf jaar langzaam progressieve geheugenstoornissen, ontremd gedrag, kritiek- en oordeelstoornissen in de afgelopen jaren drie maal euthanasieverklaring getekend met aangeven van omstandigheden waaronder zij niet meer verder wilde leven

uitgebreide gesprekken met kinderen en huisarts bij verdere achteruitgang voortschrijdende achteruitgang ondanks medicatie, plaatsing verzorgingstehuis steeds minder zelfredzaam, hoofd wilde niet meer, gevoel niets meer te weten en alleen nog maar te ademen, wanhopig zo verder te moeten leven

6 weken voor overlijden concreet verzoek tot euthanasie mede i. v. m 6 weken voor overlijden concreet verzoek tot euthanasie mede i.v.m. opname verpleegtehuis 1e SCEN consulatie forse verstoring oriëntatie tijd en plaats, gelaten, geen radeloosheid, lijden niet duidelijk 2e SCEN consulatie lijden wel duidelijk, denken nog adequaat en coherent wilde liever versterven dan naar verpleegtehuis

ZORGVULDIGHEIDSEISEN vrijwillig en weloverwogen ondraaglijk en uitzichtloos lijden op de hoogte situatie en vooruitzichten geen redelijke andere oplossing consultatie uitvoering

BELANGRIJKE PUNTEN euthanasie bij dementie tijdig bespreken levenseinde

EUTHANASIE BIJ DEMENTIE vrijwillig en weloverwogen beginfase dementieel proces oordeels- en wilsbekwaam altijd één of meer consulenten, liefst ook geriater/psychiater schriftelijke wils/euthanasieverklaring

EUTHANASIE BIJ DEMENTIE ondraaglijk en uitzichtloos lijden ervaren gevolgen ziekte angst voor toekomstig lijden specifieke omstandigheden

TIJDIG BESPREKEN LEVENSEINDE

LEVENSEINDEKLINIEK

LEVENSEINDEKLINIEK bestaat één jaar, initiatief NvvE mobiele teams van artsen en verpleegkundigen 104 mensen geholpen (ook door eigen huisarts) alle gevallen zorgvuldig volgens toetsingscommissies wachtlijst 4 maanden