Lesgeven zonder boek KNAG onderwijsdag 10 december 2010 Theo Peenstra

Wie van u geeft nu zonder een van deze methoden les? Wie van u doet dat over vijf jaar?

€0,00 Waarom deze workshop? “gratis” schoolboeken nog weinig M&M materiaal Beschikbaarheid materiaal op internet

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over?

Hoe? Hoe geef je aardrijkskunde?

Waarom? Wat is het doel van aardrijkskunde op school? Geef zelf in één zin antwoord op deze vraag op een post-it.

Waarom? Wat is het doel van aardrijkskunde op school? Competenties

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? klimaat- en vegetatiezones reliëf, gebergtevorming, vulkanisme, aardbevingen mondiale milieuproblemen: ontbossing, erosie, verwoestijning, broeikaseffect spreiding en groei van de bevolking gebieden met een verschillende economische ontwikkeling; handelsrelaties klimaat- en vegetatiezones (grensoverschrijdende) milieuproblemen spreiding en groei van de bevolking gebieden met een verschillende economische ontwikkeling; handelsrelaties strijd tegen het water landschap van hoog en laag milieuproblemen (lucht-, bodem-, water-) bevolking: spreiding, leeftijdsopbouw, multiculturele samenleving ruimtelijke inrichting en ruimtelijke ordening Eigen omgeving: de natuurlijke omgeving: het landschap (evt. water, bodem) de sociale omgeving: inrichting van eigen dorp, wijk of stad Basistopografie van de wereld, Europa en Nederland arbeid arbeidsmarkt beroepsbevolking beroepssectoren (agrarische, industriële, diensten) geschoold/ongeschoold werk vrijwilligerswerk zwart werken fulltime/deeltijdbaan werkgelegenheid werkloosheid verzorging sociale zekerheid stad en dorp stedelijk en landelijk gebied verstedelijking (oude en nieuwe) woonwijken soorten woningen stadsvernieuwing slopen en renovatie verzorgingscentrum/gebied plattegrond bestemmingsplan recreatie toerisme massatoerisme vakantie produceren consumeren budget lenen welvaart en welzijn verkeer milieu milieubesparing taal volk identiteit cultuur cultuurkenmerken grens migratie (emigratie, immigratie) migratiemotieven multiculturele samenleving niet-Nederlanders autochtoon, allochtoon asielzoeker vluchteling wereldgodsdiensten christendom islam hindoeïsme jodendom boeddhisme respect discriminatie vooroordeel normen en waarden EGKS EEG EU lidstaten Europese commissie Europees parlement Euro open grenzen transport en vervoer toerisme vrij verkeer van geld, werk en personen motieven voor samenwerking economische ontwikkeling werkgelegenheid democratie Nederland en de EU Europees burger Noord-Zuid inkomen nationaal inkomen gezondheid analfabetisme natuurrampen milieu(problematiek) leeftijdsopbouw middelen van bestaan arbeid / kinderarbeid werkgelegenheid kolonisatie / dekolonisatie grondstoffen wereldhandel eerlijke handel arbeidsmigratie solidariteit Conflicten Verenigde Naties Internationale samenwerking Vredesoperaties Mensenrechten Tweede Wereldoorlog Koude Oorlog Midden Oosten Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over?

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Geografische werkwijze 1: vergelijken van verschijnselen en gebieden Vergelijken van gebieden en verschijnselen

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Geografische werkwijze 2: relateren van verschijnselen en gebieden Relateren van gebieden en verschijnselen

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Geografische werkwijze 3: wisselen van schaalniveau Vergelijken van gebieden en verschijnselen

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Geografische werkwijze 4: confronteren van dimensies Veranderen van schaalniveau

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Geografische werkwijze 5: bekijken van verschijnselen in hun geografische context Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Veranderen van schaalniveau

Wat? Waar gaat het bij aardrijkskunde over? Geografische werkwijze 6: verbindingen leggen met het algemene en het bijzondere

Hoe? Lange termijn, leerlijnen Motiveren Nieuwe kennis verwerven en integreren Bestaande kennis en vaardigheden verbreden en verdiepen Kennis en vaardigheden toepassen in betekenisvolle situaties reflecteren Veranderen van schaalniveau

Hoe? Vaardigheden volgorde stappenplan achterhalen uitproberen Veranderen van schaalniveau automatiseren, inslijpen

Opdracht Welke vak?specifieke vaardigheden moeten bij aardrijkskunde regelmatig worden geoefend? Schrijf er een aantal op, op uw blaadje. Veranderen van schaalniveau

Hoe? Kennis volgorde Betekenis opbouwen schematiseren onthouden Veranderen van schaalniveau

Sleutelbegrippen (Key concepts) diversiteit onderwerp plaats, ruimte en schaal interactie verandering perceptie en representatie

Vragen vragen die ertoe doen vragen die zuiver geografisch zijn Veranderen van schaalniveau

Voorbeelden 1 Wat zijn de factoren die de afgelopen 50 jaar een rol hebben gespeeld bij de migratie in Nederland? 2 Hoe zien de verschillende wijnstreken van Frankrijk er uit? 3 Olympische Spelen Amsterdam 2028: kans of ramp? 4 Waarom zijn regenwouden belangrijk? 5 Hoe ziet Zwolle er in 2050 uit? 6 Lowlands, goed of slecht voor het milieu? 7 Ik vertrek! Waar moet ik wonen in de Verenigde Staten? Veranderen van schaalniveau

? ? ? ? diversiteit onderwerp interactie verandering perceptie en plaats, ruimte en schaal interactie verandering perceptie en representatie ? ? = onderzoeksvraag = activiteit / product / uitkomst

Activiteiten / producten Gids voor dummies Ingezonden stuk Poster Essay Kaart Presentatie Bijdrage aan een blog / wiki Excursie Set toetsvragen etc… Veranderen van schaalniveau of een combinatie daarvan

Werk zelf eens uit (in tweetallen) Onderwerp (zie kerndoelen) Sleutelbegrip Onderzoeksvraag Activiteit / product (uitgewerkte doelen, check kerndoelen) met daarbij leermiddelen en benodigde begeleidingsvorm Veranderen van schaalniveau

Een voorbeeld voor werken met key concepts, ontstaan in de nazit van de KNAG onderwijsdag 2010 Veranderen van schaalniveau Zie: http://straatvandedag.blogspot.com/

Bronnen Kerndoelen m&m: http://ko.slo.nl/00001/mens_en_maatschappij.pdf/ Handboek vakdidactiek: http://www.vakdidactiekaardrijkskunde.nl/onderwijs/lerarenopleiding/handboek/index.php Leren denken met aardr.: http://www.lerendenkenmetaardrijkskunde.nl/boek_1/inhoudsopgave/ Aardrijkskundelokaal: http://wp.digischool.nl/aardrijkskunde/ De Geobronnen http://www.geobronnen.com/ VO Content / Wikiwijs http://www.wikiwijs.nl/sector/vo/home.psml Marzano, R. en W. Miedema: Leren in 5 dimensies. Moderne didactiek voor het voortgezet onderwijs. Van Gorcum 2005 Taylor, L. Key concepts and medium term planning. In: Teaching Geography. Summer 2008. pp 50-54. Tip: Fred Janssen, ICLON, Leiden. Presentatie over de ABC-methode, omkeerheuristiek, suggestie van Hanneke Maasland (HRO) tijdens deze workshop. Zie www.nibi.nl/files/documents/W33_OC2010.ppt of google op Fred Janssen, ICLON, ABC-methode